← Retour vers "Arrêt n° 96/98 du 24 septembre 1998 Numéro du rôle : 1074 En cause : le recours en
annulation des articles 2 et 5, alinéa 2, de la loi du 10 juillet 1996 modifiant la loi du 15 décembre
1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établisseme La Cour
d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 96/98 du 24 septembre 1998 Numéro du rôle : 1074 En cause : le recours en annulation des articles 2 et 5, alinéa 2, de la loi du 10 juillet 1996 modifiant la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établisseme La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...) | Arrest nr. 96/98 van 24 september 1998 Rolnummer 1074 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 en 5, tweede lid, van de wet van 10 juli 1996 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgeb Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Arrêt n° 96/98 du 24 septembre 1998 | Arrest nr. 96/98 van 24 september 1998 |
Numéro du rôle : 1074 | Rolnummer 1074 |
En cause : le recours en annulation des articles 2 et 5, alinéa 2, de | In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 2 en 5, tweede |
la loi du 10 juillet 1996 modifiant la loi du 15 décembre 1980 sur | lid, van de wet van 10 juli 1996 tot wijziging van de wet van 15 |
december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het | |
l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et l'éloignement des | verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, ingesteld |
étrangers, introduit par l'a.s.b.l. Mouvement contre le racisme, | door de v.z.w. Mouvement contre le racisme, l'antisémitisme et la |
l'antisémitisme et la xénophobie et autres. | xénophobie en anderen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de |
Martens, J. Delruelle, G. De Baets, H. Coremans et A. Arts, assistée | rechters P. Martens, J. Delruelle, G. De Baets, H. Coremans en A. |
du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, | Arts, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet du recours | I. Onderwerp van het beroep |
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 24 | Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 24 maart 1997 |
mars 1997 et parvenue au greffe le 25 mars 1997, l'a.s.b.l. Mouvement | ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 25 maart |
contre le racisme, l'antisémitisme et la xénophobie, dont le siège | 1997, hebben de v.z.w. Mouvement contre le racisme, l'antisémitisme et |
social est établi à 1210 Bruxelles, rue de la Poste 37, l'a.s.b.l. | la xénophobie, met maatschappelijke zetel te 1210 Brussel, Poststraat |
37, de v.z.w. Ligue des droits de l'homme, met maatschappelijke zetel | |
Ligue des droits de l'homme, dont le siège social est établi à 1000 | te 1000 Brussel, Watteeustraat 6, en de v.z.w. Syndicat des avocats |
Bruxelles, rue Watteeu 6, et l'a.s.b.l. Syndicat des avocats pour la | |
démocratie, dont le siège social est établi à 1060 Bruxelles, rue | pour la démocratie, met maatschappelijke zetel te 1060 Brussel, |
Dejoncker 51/16, ont introduit un recours en annulation des articles 2 | Dejonckerstraat 51/16, beroep tot vernietiging ingesteld van de |
et 5, alinéa 2, de la loi du 10 juillet 1996 modifiant la loi du 15 | artikelen 2 en 5, tweede lid, van de wet van 10 juli 1996 tot |
décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établissement et | wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot |
het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van | |
l'éloignement des étrangers (publiée au Moniteur belge du 5 octobre | vreemdelingen (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 5 oktober |
1996). | 1996). |
II. La procédure | II. De rechtspleging |
Par ordonnance du 25 mars 1997, le président en exercice a désigné les | Bij beschikking van 25 maart 1997 heeft de voorzitter in functie de |
juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi spéciale | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi | Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de |
organique, par lettres recommandées à la poste le 29 avril 1997. | organieke wet bij op 29 april 1997 ter post aangetekende brieven. |
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
Moniteur belge du 30 avril 1997. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 30 april 1997. |
Le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, a | De Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, heeft een memorie |
introduit un mémoire, par lettre recommandée à la poste le 10 juin | ingediend bij op 10 juni 1997 ter post aangetekende brief. |
1997. Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi | Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de |
organique, par lettre recommandée à la poste le 19 juin 1997. | organieke wet bij op 19 juni 1997 ter post aangetekende brief. |
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse, par | De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij |
lettre recommandée à la poste le 17 juillet 1997. | op 17 juli 1997 ter post aangetekende brief. |
Par ordonnances du 25 juin 1997 et du 25 février 1998, la Cour a | Bij beschikkingen van 25 juni 1997 en 25 februari 1998 heeft het Hof |
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
prorogé respectivement jusqu'aux 24 mars 1998 et 24 septembre 1998 le | respectievelijk 24 maart 1998 en 24 september 1998. |
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
Par ordonnance du 19 février 1998, la Cour a décidé que le juge M. | Bij beschikking van 19 februari 1998 heeft het Hof beslist dat rechter |
Bossuyt doit s'abstenir et a constaté qu'il est remplacé par le juge | M. Bossuyt zich moet onthouden en vastgesteld dat hij werd vervangen |
G. De Baets. | door rechter G. De Baets. |
Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a déclaré l'affaire en état | Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de zaak in gereedheid |
et fixé l'audience au 16 septembre 1998 après avoir invité les parties | verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 16 september 1998 |
à s'expliquer dans un mémoire complémentaire - à introduire le 4 | na de partijen te hebben verzocht in een uiterlijk op 4 september 1998 |
in te dienen aanvullende memorie zich nader te verklaren over de | |
septembre 1998 au plus tard - sur l'incidence de la loi du 9 mars 1998 | weerslag van de wet van 9 maart 1998 « tot wijziging van de artikelen |
« modifiant les articles 54, 57/11, 57/12, 57/14bis et 71 de la loi du | 54, 57/11, 57/12, 57/14bis en 71 van de wet van 15 december 1980 |
15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, l'établissement | betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging |
et l'éloignement des étrangers », et notamment de son article 6, quant | en de verwijdering van vreemdelingen », met name van artikel 6 ervan, |
à leur recours en annulation, en tant qu'il porte sur l'article 5, | op hun beroep tot vernietiging, in zoverre het betrekking heeft op |
alinéa 2, de la loi entreprise, ainsi que sur l'incidence éventuelle | artikel 5, tweede lid, van de bestreden wet, alsmede over de eventuele |
de l'arrêt n° 77/97 du 17 décembre 1997 de la Cour, quant à leur | weerslag van het arrest van het Hof nr. 77/97 van 17 december 1997 op |
recours en annulation en tant qu'il porte sur l'article 2 de la loi entreprise. | hun beroep tot vernietiging, in zoverre het betrekking heeft op artikel 2 van de bestreden wet. |
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats | Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten |
par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1998. | bij op 10 juli 1998 ter post aangetekende brieven. |
Des mémoires complémentaires ont été introduits par : | Aanvullende memories zijn ingediend door : |
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 20 | - de Ministerraad, bij op 20 augustus 1998 ter post aangetekende |
août 1998; | brief; |
- les parties requérantes, par lettre recommandée à la poste le 20 | - de verzoekende partijen, bij op 20 augustus 1998 ter post |
août 1998. | aangetekende brief. |
A l'audience publique du 16 septembre 1998 : | Op de openbare terechtzitting van 16 september 1998 : |
- ont comparu : | - zijn verschenen : |
. Me L. Walleyn, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties | . Mr. L. Walleyn, advocaat bij de balie te Brussel, voor de |
requérantes; | verzoekende partijen; |
. Me P. Legros, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des | . Mr. P. Legros, advocaat bij de balie te Brussel, voor de |
ministres; | Ministerraad; |
- les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport; | - hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag uitgebracht; |
- les avocats précités ont été entendus; | - zijn de voornoemde advocaten gehoord; |
- l'affaire a été mise en délibéré. | - is de zaak in beraad genomen. |
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
III. En droit | III. In rechte |
- A - | - A - |
La requête en annulation | Verzoekschrift tot vernietiging |
Quant à l'article 2 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 2 van de bestreden wet |
A.1.1. De vernietiging wordt gevorderd wegens schending van de | |
A.1.1. L'annulation est demandée pour violation des articles 10 et 11 | artikelen 10 en 11 van de Grondwet. De regeling waarin de bestreden |
de la Constitution. Le régime prévu par la disposition entreprise est | bepaling voorziet, is in tweeërlei opzicht discriminerend ten aanzien |
discriminatoire à l'égard des candidats réfugiés à deux niveaux. Il | van de kandidaat-vluchtelingen. Zij onderwerpt hen aan een regeling |
les soumet à un régime différent des autres usagers de | die verschillend is van die van de andere gebruikers van de |
l'administration qui jouissent du choix de la langue utilisée dans | administratie, die wel de vrije taalkeuze in hun betrekkingen met de |
leurs rapports avec les services centraux de l'administration; il | centrale diensten van de administratie genieten; de |
traite différemment les candidats réfugiés des autres étrangers contre | kandidaat-vluchtelingen worden anders behandeld dan de andere |
qui une décision de refus de séjour a été prise et qui introduisent | vreemdelingen tegen wie een beslissing van weigering van verblijf werd |
une demande en révision contre une décision de refus de séjour, alors | genomen en die tegen een dergelijke beslissing een verzoek tot |
qu'il s'agit de catégories d'étrangers qui se trouvent dans une | herziening indienen, terwijl het categorieën van vreemdelingen betreft |
situation comparable. | die zich in een vergelijkbare situatie bevinden. |
A.1.2. Le nouveau régime porte en outre atteinte au principe général | A.1.2. De nieuwe regeling maakt bovendien inbreuk op het algemene |
de respect des droits de la défense, principe général de droit | beginsel van inachtneming van de rechten van de verdediging, zijnde |
constitutionnel, principe général de droit administratif et principe | een algemeen beginsel van grondwettelijk recht, een algemeen beginsel |
consacré par l'article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme. | van administratief recht en een beginsel dat verankerd is in artikel 6 |
Le droit à un tribunal et les droits de la défense impliquent que le | van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. |
tribunal soit effectivement accessible. Le droit à se défendre ne peut | Het recht op een rechtbank en de rechten van de verdediging houden in |
souffrir de limites qui, eu égard aux circonstances particulières de | dat de rechtbank werkelijk toegankelijk is. Aan het recht zich te |
la cause, privent le justiciable de son droit ou entament ce droit de | verdedigen kunnen geen perken worden gesteld waardoor, gelet op de |
manière substantielle. L'Etat a donc l'obligation positive de | bijzondere omstandigheden van de zaak, de rechtzoekende zijn recht |
moet ontberen of dat recht wezenlijk wordt aangetast. De Staat heeft | |
favoriser le respect de ces droits par des règles de procédure qui | dan ook de positieve verplichting de inachtneming van die rechten te |
permettent au justiciable, compte tenu de sa situation, de s'exprimer | bevorderen door procedureregels die aan de rechtzoekende de |
mogelijkheid bieden om zich, gelet op zijn situatie, te verduidelijken | |
et de se défendre. Le choix de la langue de la procédure en matière de | en te verdedigen. De keuze van de taal van de rechtspleging voor de |
reconnaissance de la qualité de réfugié participe des droits de la défense. L'intervention d'un interprète qui ajoute un intermédiaire, « augmentant ainsi les risques de mauvaise compréhension », doit être le choix du candidat réfugié. Elle ne doit pas empêcher l'étranger qui le souhaite de s'exprimer directement parce qu'il a acquis une connaissance suffisante d'une des langues nationales. Le régime mis en place par la disposition entreprise fait naître trois difficultés : il empêche le candidat réfugié qui a sollicité l'aide d'un interprète à son arrivée en Belgique mais qui a acquis par la suite une connaissance suffisante de la langue française ou de la langue néerlandaise de s'exprimer dans cette langue; il impose un double exercice de traduction et engendre des risques sérieux quant au respect du récit initial, lorsque pour des raisons historiques ou culturelles il existe des interprètes traduisant uniquement dans la direction du français ou du néerlandais; il oblige le candidat réfugié à faire un choix irrévocable lors de son arrivée sur le territoire alors qu'il ne connaît pas à ce moment la nature de la procédure qui est essentiellement orale et accorde une place fondamentale et | erkenning als vluchteling behoort tot de rechten van de verdediging. De interventie van een tolk, die een bijkomende tussenpersoon is, wat « aldus het gevaar vergroot verkeerd te worden begrepen », moet het gevolg zijn van de keuze van de kandidaat-vluchteling. De vreemdeling die zijn betoog rechtstreeks wenst uiteen te zetten omdat hij een voldoende kennis van een van de landstalen heeft verworven, mag niet worden verhinderd dit te doen. De regeling die bij de bestreden bepaling is ingevoerd, doet drie moeilijkheden ontstaan : zij belet de kandidaat-vluchteling die bij zijn aankomst in België om de bijstand van een tolk heeft verzocht maar nadien een voldoende kennis van het Frans of het Nederlands heeft verworven, zich in een van die talen uit te drukken; zij legt een vertaling in twee richtingen op en levert ernstige risico's op in verband met de juiste weergave van het oorspronkelijke relaas, wanneer om historische of culturele redenen enkel tolken voorhanden zijn die uitsluitend naar het Frans of het Nederlands tolken; zij verplicht de kandidaat-vluchteling bij zijn aankomst op het grondgebied een onomkeerbare keuze te maken, terwijl hij zich op dat tijdstip nog geen rekenschap geeft van de aard van de procedure, die hoofdzakelijk mondeling is en waarin de gebruikte bewoordingen een fundamentele en |
déterminante aux termes utilisés. | doorslaggevende rol spelen. |
« Il se déduit de ce qui précède que le nouveau régime d'emploi des | « Uit hetgeen voorafgaat volgt dat de nieuwe regeling van gebruik van |
langues porte sérieusement atteinte aux droits de la défense du | de talen een ernstige inbreuk vormt op de rechten van verdediging van |
candidat réfugié dont il altère la qualité et l'effectivité. Compte | de kandidaat-vluchteling, waarvan zij de kwaliteit en de |
tenu des caractéristiques de la procédure de reconnaissance de la qualité de réfugié, à savoir une procédure où sont capitales une bonne communication et une compréhension sans faille, ce régime prive le candidat réfugié du droit à se faire entendre dans des conditions garantissant l'efficacité de l'accès à la procédure. » A.1.3. La discrimination alléguée entre les candidats réfugiés et les autres usagers de l'administration, belges ou étrangers, repose certes sur un critère objectif qui est la qualité de réfugié. Elle est cependant en disproportion par rapport à l'objectif poursuivi. D'autres moyens non discriminatoires permettent d'atteindre l'objectif poursuivi, une organisation des services conforme à la réalité linguistique, en faisant coïncider les cadres des services avec les besoins des administrés. | doeltreffendheid aantast. Gelet op de kenmerken van de procedure van erkenning als vluchteling, die een procedure is waarin een goede communicatie en een feilloos begrip van doorslaggevend belang zijn, kan men stellen dat die regeling de kandidaat-vluchteling het recht ontneemt te worden gehoord in omstandigheden die een doeltreffende toegang tot de procedure waarborgen. » A.1.3. Het discriminerend onderscheid dat tussen de kandidaat-vluchtelingen en de andere gebruikers van de administratie, Belgen of vreemdelingen, wordt aangevoerd, steunt weliswaar op een objectief criterium, namelijk de hoedanigheid van vluchteling. Het is echter onevenredig met het nagestreefde doel. De nagestreefde doelstelling, die erin bestaat de organisatie van de diensten in overeenstemming te brengen met de concrete taalsituatie, zou kunnen worden bereikt met andere, niet-discriminerende middelen, door de personeelsformaties van de diensten af te stemmen op de behoeften van de bestuurden. |
Quant à l'article 5 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 5 van de bestreden wet |
A.1.4. La disposition entreprise crée une distinction entre les | A.1.4. De bestreden bepaling roept een discriminerend onderscheid in |
personnes qui font l'objet d'une mesure prise en vertu de l'article | het leven tussen de personen tegen wie een maatregel is genomen |
74/6 et celles visées par l'article 74/5, ces dernières ne pouvant | krachtens artikel 74/6 en de personen bedoeld in artikel 74/5, vermits |
introduire leur premier recours à la chambre du conseil qu'après deux | laatstgenoemden pas na twee maanden vrijheidsberoving hun eerste |
mois de privation de liberté. | beroep kunnen instellen voor de raadkamer. |
Mémoire du Conseil des ministres | Memorie van de Ministerraad |
Quant à l'article 2 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 2 van de bestreden wet |
A.2.1. Par l'article 2 de la loi entreprise, le législateur a instauré | A.2.1. In artikel 2 van de bestreden wet heeft de wetgever op het vlak |
un régime linguistique spécifique en matière d'emploi des langues qui | van het gebruik der talen een specifieke regeling ingevoerd die |
est différent du régime général instauré par la loi du 18 juillet 1966. Cette loi générale n'interdit pas les lois particulières. Le régime linguistique spécifique prévu par la disposition entreprise était souhaité par les services compétents en la matière comme l'a relevé le Commissariat général aux réfugiés et aux apatrides à diverses reprises. Cette modification avait pour objectif l'amélioration du fonctionnement des services, la résorption de l'arriéré dans le traitement des dossiers et une plus grande sécurité juridique dont les premiers bénéficiaires seraient les candidats réfugiés eux-mêmes. | verschilt van de algemene regeling welke bij de wet van 18 juli 1966 is ingesteld. Die algemene wet verbiedt het bestaan van bijzondere wetten niet. De specifieke taalregeling waarin de bestreden bepaling voorziet, was gewenst door de ter zake bevoegde diensten, zoals het Commissariaat-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen meermaals heeft opgemerkt. Met die wijziging werd beoogd de werking van de diensten te verbeteren, de achterstand in de behandeling van de dossiers weg te werken en een grotere rechtszekerheid te waarborgen, waarvan de eerste begunstigden de kandidaat-vluchtelingen zelf zouden zijn. |
Quant à l'article 5 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 5 van de bestreden wet |
A.2.2. Les étrangers qui ont pénétré illégalement sur le territoire national et ont ainsi commis une infraction ne sont pas comparables aux demandeurs d'asile qui se sont spontanément déclarés comme tels. Ces derniers n'ont commis aucune infraction et ne font l'objet d'aucune mesure privative de liberté au sens pénal du terme. Dans son arrêt n° 61/94 du 14 juillet 1994, la Cour a estimé que le maintien aux frontières n'est pas disproportionné au but poursuivi par le législateur, à savoir éviter que ces personnes ne vivent dans la clandestinité. Ces demandeurs d'asile demeurent d'ailleurs libres d'aller et venir sur le plan international et peuvent sans difficulté prendre la décision de retourner dans leur pays d'origine ou de se | A.2.2. De vreemdelingen die het nationale grondgebied illegaal zijn binnengekomen en zodoende een strafbaar feit hebben gepleegd, zijn niet vergelijkbaar met de asielzoekers die zich spontaan in die hoedanigheid hebben bekendgemaakt. Laatstgenoemden hebben geen enkel strafbaar feit gepleegd en tegen hen is geen enkele vrijheidsberovende maatregel genomen, in de strafrechtelijke betekenis van het woord. In zijn arrest nr. 61/94 van 14 juli 1994 heeft het Hof geoordeeld dat de vasthouding aan de grens niet onevenredig is met het doel dat de wetgever nastreeft, namelijk voorkomen dat die personen in de clandestiniteit leven. Die asielzoekers blijven overigens vrij om op internationaal vlak te gaan en te komen en kunnen moeiteloos de beslissing nemen om zich naar hun land van oorsprong of naar een |
diriger vers un autre Etat de leur choix. | andere Staat van hun keuze te begeven. |
L'argumentation tirée de l'article 5 de la Convention européenne des | De argumentatie die uit artikel 5 van het Europees Verdrag voor de |
droits de l'homme doit également être écartée. Tout d'abord, cette | Rechten van de Mens is afgeleid, moet eveneens opzij worden geschoven. |
disposition n'est pas applicable aux étrangers auxquels l'accès au | Allereerst moet worden opgemerkt dat die bepaling niet toepasselijk is |
op de vreemdelingen aan wie de toegang tot het grondgebied wordt | |
territoire est refusé et qui sont maintenus aux frontières parce que | geweigerd en die aan de grens worden vastgehouden, omdat die maatregel |
cette mesure n'implique pas une détention au sens de l'article 5. | niet gepaard gaat met een vasthouding in de zin van artikel 5. Voorts, |
Ensuite, à titre subsidiaire, la disposition entreprise n'est pas | en subsidiair, moet worden opgemerkt dat de bestreden bepaling niet |
contraire à l'article 5 parce qu'elle se conforme à l'obligation de statuer à « bref délai » comme le prévoit cette disposition. Il faut prendre en compte à cet égard la possibilité d'introduire au bout de deux mois un recours contre la prolongation de la mesure de maintien devant la chambre du conseil et la possibilité d'attaquer devant le Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides suivant la procédure du recours urgent à bref délai la décision en vertu de laquelle l'Office des étrangers a déclaré la demande d'asile irrecevable. Pour le surplus, le pouvoir d'opportunité du législateur est rappelé | strijdig is met artikel 5, omdat zij in overeenstemming is met de verplichting op « korte termijn » uitspraak te doen, zoals die bepaling daarin voorziet. In dat verband moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid om na verloop van twee maanden voor de raadkamer een beroep in te stellen tegen de verlenging van de maatregel van vasthouding en met de mogelijkheid om de beslissing waarbij de Dienst Vreemdelingenzaken de asielaanvraag onontvankelijk heeft verklaard, voor de Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen aan te vechten volgens de procedure van het dringend beroep binnen korte termijn. Voor het overige wordt de opportuniteitsbevoegdheid van de wetgever in herinnering gebracht, alsmede het feit dat België zijn beleid op dat |
ainsi que l'alignement de la Belgique sur ses voisins. | van de buurlanden afstemt. |
Mémoire en réponse de l'a.s.b.l. Mouvement contre le racisme, | Memorie van antwoord van de v.z.w. Mouvement contre le racisme, |
l'antisémitisme et la xénophobie, de l'a.s.b.l. Ligue des droits de | l'antisémitisme et la xénophobie, de v.z.w. Ligue des droits de |
l'homme et de l'a.s.b.l. Syndicat des avocats pour la démocratie | l'homme en de v.z.w. Syndicat des avocats pour la démocratie |
Quant à l'article 2 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 2 van de bestreden wet |
A.3.1. Pour être conforme aux articles 10, 11 et 191 de la | A.3.1. Om in overeenstemming te zijn met de artikelen 10, 11 en 191 |
Constitution, la norme doit reposer sur un motif susceptible de | van de Grondwet moet de norm berusten op een motief dat het gekozen |
justifier la distinction retenue et de fonder le traitement distinct | onderscheid kan verantwoorden en de onderscheiden behandeling die aan |
réservé aux demandeurs d'asile. La partie intervenante ne démontre pas | de asielzoekers wordt voorbehouden, kan grondvesten. De tussenkomende |
que la disposition attaquée se fonde sur des motifs légitimes, | partij toont niet aan dat de bestreden bepaling steunt op legitieme, |
raisonnables et proportionnés justifiant la suppression du choix de la | redelijke en evenredige motieven die een verantwoording bieden voor de |
langue au candidat réfugié dès lors qu'il a fait choix d'un interprète | afschaffing van de taalkeuze van de kandidaat-vluchteling zodra hij in |
dans le cadre de la procédure de reconnaissance de la qualité de | het kader van de procedure tot erkenning als vluchteling een tolk |
réfugié. | heeft gekozen. |
Quant à l'article 5 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 5 van de bestreden wet |
A.3.2. Ce n'est pas parce que les demandeurs d'asile se sont | A.3.2. Het is niet omdat de asielzoekers, in tegenstelling tot |
spontanément déclarés comme tels et n'ont dès lors commis aucune | diegenen die het grondgebied illegaal hebben betreden, zich spontaan |
infraction, à l'opposé de ceux qui ont pénétré illégalement sur le | als dusdanig hebben bekendgemaakt en bijgevolg geen enkel strafbaar |
territoire, que la mesure de maintien prise à leur égard ne peut pas | feit hebben gepleegd, dat de te hunnen aanzien genomen maatregel van |
être constitutive d'une privation de liberté. | vasthouding geen vrijheidsberovende maatregel kan vormen. |
« S'il ne s'agissait pas d'une mesure privative de liberté, on voit | « Indien het niet zou gaan om een vrijheidsberovende maatregel, dan is |
mal pourquoi le législateur aurait prévu un recours auprès de la | het niet duidelijk waarom de wetgever tegen de verlenging van die |
Chambre du Conseil contre la prolongation de ce maintien après deux | vasthouding na twee maanden zou hebben voorzien in een beroep bij de |
mois. » | raadkamer. » |
Mémoires complémentaires | Aanvullende memories |
A.4.1. Par ordonnance du 8 juillet 1998, la Cour a invité les parties | A.4.1. Bij beschikking van 8 juli 1998 heeft het Hof de partijen in |
dans cette affaire à s'expliquer, dans un mémoire complémentaire, sur | deze zaak verzocht zich in een aanvullende memorie nader te verklaren |
l'incidence de la loi du 9 mars 1998, qui modifie plusieurs | over de weerslag van de wet van 9 maart 1998, die verschillende |
dispositions de la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, | bepalingen wijzigt van de wet van 15 december 1980 betreffende de |
le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers, quant à | toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de |
leur recours en annulation ainsi que sur l'incidence éventuelle de | verwijdering van vreemdelingen, op hun beroep tot vernietiging, |
l'arrêt n° 77/97 du 17 décembre 1997 de la Cour. | alsmede over de eventuele weerslag van het arrest nr. 77/97 van 17 |
december 1997 van het Hof. | |
Quant à l'article 2 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 2 van de bestreden wet |
A.4.2. Le Conseil des ministres rappelle que la Cour a, par son arrêt | A.4.2. De Ministerraad herinnert aan het feit dat het Hof, met zijn |
reeds geciteerd arrest nr. 77/97, een beroep tot vernietiging van die | |
n° 77/97 déjà cité, rejeté un recours en annulation à l'encontre de | bepaling heeft verworpen. Hij analyseert het arrest en stelt zich dan |
cette disposition. Il analyse l'arrêt puis s'interroge sur sa portée. | vragen over de draagwijdte ervan. Hij preciseert de draagwijdte van |
Il précise la portée de l'article 9, § 2, de la loi spéciale sur la | artikel 9, § 2, van de bijzondere wet op het Arbitragehof maar besluit |
Cour d'arbitrage mais conclut qu'une annulation, si elle est toujours | dat een vernietiging, ook al is die steeds mogelijk, de |
possible, nuirait gravement à la sécurité juridique, compte tenu de | rechtszekerheid ernstig zou schaden, rekening houdend met het arrest |
l'arrêt n° 77/97. Les griefs formulés par les requérants sont en effet | nr. 77/97. De door de verzoekende partijen geformuleerde grieven zijn |
les mêmes que ceux qui ont conduit à cet arrêt. La Cour ayant ainsi | immers dezelfde als die welke tot dat arrest hebben geleid. Aangezien |
reconnu explicitement la validité constitutionnelle de l'article 2 de | het Hof aldus expliciet de grondwettelijke geldigheid van artikel 2 |
la loi entreprise, il convient de confirmer cette jurisprudence et de | van de aangevochten wet heeft erkend, dient die rechtspraak te worden |
déclarer le recours en annulation non fondé. | bevestigd en dient het beroep tot vernietiging niet-gegrond te worden |
A.4.3. Les associations requérantes pour leur part précisent qu'elles | verklaard. A.4.3. De verzoekende verenigingen van hun kant stellen dat zij niet |
ne peuvent qu'accepter la force de chose jugée de l'arrêt n° 77/97 et | anders kunnen dan de kracht van gewijsde van het arrest nr. 77/97 te |
s'en réfèrent à justice. | aanvaarden en gedragen zich naar recht. |
Quant à l'article 5 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 5 van de bestreden wet |
A.4.4. Le Conseil des ministres relève que l'article 5 est remplacé | A.4.4. De Ministerraad merkt op dat artikel 5 is vervangen door de wet |
par la loi du 9 mars 1998. Il considère que les parties requérantes | van 9 maart 1998. Hij is van mening dat de verzoekende partijen |
ont dès lors perdu leur intérêt à postuler l'annulation de cette | derhalve hun belang bij de vernietiging van die bepaling hebben |
disposition puisque la modification fait disparaître intégralement les | verloren vermits de grieven die zij aanvoeren volledig verdwijnen als |
griefs qu'elles invoquent. Il conclut que le recours en annulation n'a | gevolg van die wijziging. Hij besluit dat het beroep tot vernietiging |
plus d'objet et doit être déclaré irrecevable à défaut d'intérêt. | geen voorwerp meer heeft en dat het onontvankelijk moet worden |
verklaard bij gebrek aan belang. | |
A.4.5. Les parties requérantes, pour leur part, constatent que le | A.4.5. De verzoekende partijen stellen van hun kant vast dat de |
législateur a modifié l'article 5 dans le sens souhaité en supprimant | wetgever artikel 5 in de gewenste zin heeft gewijzigd door de |
la discrimination dont étaient victimes les demandeurs d'asile. Elles | discriminatie op te heffen waarvan de asielzoekers het slachtoffer |
concluent que la requête est devenue sans objet. | waren. Zij besluiten dat het verzoekschrift zonder voorwerp is geworden. |
- B - | - B - |
Quant à l'article 2 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 2 van de bestreden wet |
B.1. La loi du 10 juillet 1996, comme son intitulé l'indique, modifie | B.1. De wet van 10 juli 1996 wijzigt, zoals het opschrift ervan |
la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, le séjour, | aangeeft, de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het |
l'établissement et l'éloignement des étrangers, selon le cas, en | grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van |
complétant celle-ci ou en remplaçant certaines de ses dispositions. | vreemdelingen, door, naar gelang van het geval, die wet aan te vullen |
of sommige bepalingen ervan te vervangen. | |
L'article 2 insère, dans la loi du 15 décembre 1980, un article 51/4 | Artikel 2 voegt in de wet van 15 december 1980 een artikel 51/4 in, |
rédigé comme suit : | dat luidt als volgt : |
« § 1er. L'examen de la déclaration ou de la demande visées aux | |
articles 50 et 51 a lieu en français ou en néerlandais. | « § 1. Het onderzoek van de in de artikelen 50 en 51 bedoelde |
verklaring of aanvraag geschiedt in het Nederlands of in het Frans. | |
La langue de l'examen est également celle de la décision à laquelle il | De taal van het onderzoek is tevens de taal van de beslissing waartoe |
donne lieu ainsi que des éventuelles décisions subséquentes | het aanleiding geeft alsmede die van de eventuele daaropvolgende |
d'éloignement du territoire. | beslissingen tot verwijdering van het grondgebied. |
§ 2. L'étranger, visé à l'article 50 ou 51, doit indiquer | § 2. De vreemdeling, bedoeld in de artikelen 50 of 51, dient |
irrévocablement et par écrit s'il a besoin de l'assistance d'un | onherroepelijk en schriftelijk aan te geven of hij bij het onderzoek |
interprète lors de l'examen de la demande visée au paragraphe précédent. Si l'étranger ne déclare pas requérir l'assistance d'un interprète, il peut choisir, selon les mêmes modalités, le français ou le néerlandais comme langue de l'examen. Si l'étranger n'a pas choisi l'une de ces langues ou a déclaré requérir l'assistance d'un interprète, le Ministre ou son délégué détermine la langue de l'examen, en fonction des besoins des services et instances. Cette décision n'est susceptible d'aucun recours distinct. | van de in de vorige paragraaf bedoelde aanvraag de hulp van een tolk nodig heeft. Indien de vreemdeling niet verklaart de hulp van een tolk te verlangen, kan hij volgens dezelfde regels het Nederlands of het Frans kiezen als taal van het onderzoek. Indien de vreemdeling geen van die talen heeft gekozen of verklaard heeft de hulp van een tolk te verlangen, bepaalt de Minister of zijn gemachtigde de taal van het onderzoek, in functie van de noodwendigheden van de diensten en instanties. Tegen die beslissing kan geen afzonderlijk beroep worden ingesteld. |
§ 3. Dans les éventuelles procédures subséquentes devant le | § 3. In de eventuele daaropvolgende procedures voor de |
Commissaire général aux réfugiés et aux apatrides, la Commission | Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen, voor de |
permanente de recours des réfugiés et le Conseil d'Etat, il est fait | Vaste Beroepscommissie voor vluchtelingen en voor de Raad van State |
usage de la langue choisie ou déterminée conformément au paragraphe 2. | wordt de taal gebruikt die overeenkomstig paragraaf 2 is gekozen of bepaald. |
Le paragraphe 1er, alinéa 2, est applicable. » | Paragraaf 1, tweede lid, is van toepassing. » |
B.2. Le moyen est pris de la violation des articles 10 et 11 de la | B.2. Het middel is afgeleid uit de schending van de artikelen 10 en 11 |
Constitution. | van de Grondwet. |
B.3. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 10 juillet 1996 | B.3. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 10 juli 1996 |
que, s'agissant des dispositions en cause, l'objectif du législateur | volgt dat, wat betreft de in het geding zijnde bepalingen, de |
était triple : apporter plus de « clarté et de sécurité juridique » | doelstelling van de wetgever drievoudig was : meer « duidelijkheid en |
dans la procédure d'examen des demandes d'asile, éviter « la | rechtszekerheid » scheppen in de behandelingsprocedure van |
manipulation [par les demandeurs d'asile] du rôle linguistique » et « | asielaanvragen, « manipulatie [door de asielzoekers] van de taalrol » |
permettre une bonne gestion du traitement des dossiers » (Doc. parl., | vermijden en « een goed beheer van dossierbehandeling mogelijk [...] |
Chambre, 1995-1996, n° 364/1, pp. 32 à 34). Il ressort également des | maken » (Gedr. St., Kamer, 1995-1996, nr. 364/1, pp. 32 tot 34). Uit |
mêmes travaux préparatoires que le législateur entendait néanmoins | dezelfde parlementaire voorbereiding blijkt eveneens dat de wetgever |
garantir le droit pour les demandeurs d'asile, lorsqu'ils parlent | de asielzoekers nochtans het recht wilde garanderen, wanneer zij |
effectivement le français ou le néerlandais, d'être entendus dans la | daadwerkelijk Frans of Nederlands spreken, gehoord te worden in de |
langue de leur choix (ibid., pp. 32 et 33). | taal van hun keuze (ibid., pp. 32 en 33). |
B.4.1. La Cour relève que les dispositions contestées n'affectent pas | B.4.1. Het Hof doet opmerken dat de betwiste bepalingen niet het |
le droit, pour les demandeurs d'asile, de choisir expressément le | recht, voor de asielzoekers, raken om uitdrukkelijk het Frans of het |
français ou le néerlandais comme langue de procédure. En ce que les | Nederlands als proceduretaal te kiezen. In zoverre de asielzoekers |
demandeurs d'asile peuvent ainsi déterminer la langue dans laquelle | aldus de taal kunnen bepalen waarin hun aanvraag zal worden |
sera examinée leur demande, ils ne sont pas traités différemment des | onderzocht, worden zij niet anders behandeld dan de gebruikers van de |
usagers des services centraux visés aux articles 41 et 42 des lois | centrale diensten bedoeld in de artikelen 41 en 42 van de |
coordonnées sur l'emploi des langues en matière administrative. Ce | gecoördineerde wetten op het gebruik van de talen in bestuurszaken. |
n'est que lorsqu'ils requièrent l'assistance d'un interprète que les | Het is slechts wanneer zij de bijstand van een tolk vragen dat de |
demandeurs d'asile perdent, à l'inverse des usagers des services | asielzoekers, in tegenstelling tot de gebruikers van de centrale |
centraux, cette faculté de choisir eux-mêmes la langue de la | diensten, die mogelijkheid om zelf de proceduretaal te kiezen, |
procédure. | verliezen. |
B.4.2. Cette mesure apparaît raisonnablement justifiée au regard des | B.4.2. Die maatregel blijkt redelijkerwijze verantwoord te zijn ten |
objectifs poursuivis par le législateur. Le fait, pour un demandeur | aanzien van de door de wetgever nagestreefde doelstellingen. Op grond |
d'asile, de solliciter l'assistance d'un interprète permet en effet de | van het feit dat een asielzoeker om de bijstand van een tolk verzoekt, |
présumer qu'il n'a aucune connaissance du néerlandais ni du français | kan immers worden vermoed dat hij van het Nederlands net zoals van het |
ou qu'il n'a d'une de ces langues qu'une maîtrise imparfaite, et en | Frans geen of slechts een onvolmaakte en in ieder geval onvoldoende |
tout cas insuffisante pour assumer, de façon autonome, le suivi et la | kennis heeft om, zelfstandig, in een van die beide talen zijn aanvraag |
défense de sa demande en l'une ou l'autre de ces deux langues. Dès | te volgen en ze te verdedigen. Aangezien de vrije keuze van de |
lors que le libre choix de la langue de la procédure n'aboutit pas à ce que le demandeur d'asile utilise, de façon effective et autonome, la langue ainsi choisie, le législateur a pu considérer qu'il convenait, dans ce cas, de laisser aux autorités le soin de déterminer elles-mêmes la langue d'examen de la demande d'asile : cette mesure apparaît pertinente tant au regard du souci d'éviter qu'une langue de procédure ne soit éventuellement privilégiée pour des motifs autres que de connaissance de ladite langue qu'au regard du souci d'assurer une certaine souplesse dans la distribution des demandes entre les services; par ailleurs, elle n'apparaît pas disproportionnée dès lors que l'intervention d'un interprète permet en toute hypothèse au demandeur d'asile, indépendamment de la langue de la procédure retenue, de faire usage de la langue de son choix. B.5. Il résulte de ce qui précède que, en ce qu'il confie aux autorités compétentes en matière d'asile, lorsque l'assistance d'un interprète est sollicitée, le soin de désigner le français ou le | proceduretaal niet ertoe leidt dat de asielzoeker, daadwerkelijk en zelfstandig, de aldus gekozen taal gebruikt, heeft de wetgever kunnen oordelen dat het in dat geval gepast was aan de overheden de zorg over te laten zelf de taal voor de behandeling van de asielaanvraag vast te stellen : die maatregel blijkt relevant te zijn, zowel ten aanzien van de zorg om te vermijden dat een proceduretaal eventueel wordt bevoordeeld wegens andere motieven dan de kennis van de genoemde taal als ten aanzien van de zorg een zekere soepelheid te garanderen bij de verdeling van de aanvragen onder de diensten; hij blijkt bovendien niet onevenredig te zijn, vermits het optreden van een tolk het de asielzoeker in ieder geval mogelijk maakt, onafhankelijk van de in aanmerking genomen proceduretaal, gebruik te maken van de door hem gekozen taal. |
néerlandais comme langue de procédure, l'article 2 de la loi du 10 | B.5. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat artikel 2 van de wet van 10 juli |
1996, in zoverre het aan de inzake asiel bevoegde overheden de zorg | |
toevertrouwt het Frans of het Nederlands als proceduretaal aan te | |
juillet 1996 ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. | wijzen wanneer om de bijstand van een tolk wordt verzocht, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schendt. |
Quant à l'article 5 de la loi entreprise | Ten aanzien van artikel 5 van de bestreden wet |
B.6. L'article 5 de la loi du 10 juillet 1996 précitée dispose : | B.6. Artikel 5 van de voormelde wet van 10 juli 1996 bepaalt : |
« L'article 71 de la même loi, modifié par la loi du 6 mai 1993, est | « Artikel 71 van dezelfde wet, gewijzigd bij de wet van 6 mei 1993, |
remplacé par la disposition suivante : | wordt vervangen door de volgende bepaling : |
` Art. 71.- L'étranger qui fait l'objet d'une mesure privative de |
` Art. 71.- De vreemdeling die het voorwerp is van een maatregel van |
liberté prise en application des articles 7, 25, 27, 29, alinéa 2, | vrijheidsberoving genomen met toepassing van de artikelen 7, 25, 27, |
29, tweede lid, 51/5, § 3, vierde lid, 52bis, vierde lid, 54, 63/5, | |
51/5, § 3, alinéa 4, 52bis, alinéa 4, 54, 63/5, alinéa 3, 67 et 74/6 | derde lid, 67 en 74/6 kan tegen die maatregel beroep instellen door |
peut introduire un recours contre cette mesure en déposant une requête | een verzoekschrift neer te leggen bij de raadkamer van de |
auprès de la chambre du conseil du tribunal correctionnel du lieu de | correctionele rechtbank van zijn verblijfplaats in het Rijk of van de |
sa résidence dans le Royaume ou du lieu où il a été trouvé. | plaats waar hij werd aangetroffen. |
L'étranger dont le maintien dans un lieu déterminé situé aux | De vreemdeling wiens vasthouding in een welbepaalde aan de grens |
frontières est prolongé conformément à l'article 74/5, § 3, peut | gelegen plaats verlengd wordt overeenkomstig artikel 74/5, § 3, kan |
introduire un recours contre cette mesure, en déposant une requête | tegen die maatregel beroep instellen door een verzoekschrift neer te |
auprès de la chambre du conseil du tribunal correctionnel du lieu où | leggen bij de raadkamer van de correctionele rechtbank van de plaats |
il est maintenu. | waar hij wordt vastgehouden. |
L'intéressé peut réintroduire le recours visé aux alinéas précédents | De betrokkene kan het in de voorgaande leden bedoelde beroep om de |
de mois en mois. | maand indienen. |
Toutefois, lorsque, conformément à l'article 74, le Ministre a saisi | Indien de Minister evenwel overeenkomstig artikel 74 de raadkamer |
la chambre du conseil, l'étranger ne peut introduire le recours visé | geadieerd heeft, kan de vreemdeling het in de voorgaande leden |
aux alinéas précédents contre la décision de prolongation du délai de | bedoelde beroep slechts instellen tegen de beslissing tot verlenging |
la détention ou du maintien qu'à partir du trentième jours qui suit la | van de termijn van opsluiting of vasthouding vanaf de dertigste dag na |
prolongation. ' » | de verlenging. ' » |
B.7. L'article 6 de la loi du 9 mars 1998 remplace l'alinéa 2 de | B.7. Artikel 6 van de wet van 9 maart 1998 vervangt het tweede lid van |
l'article 71 par la disposition suivante : | artikel 71 door de volgende bepaling : |
« L'étranger maintenu dans un lieu déterminé situé aux frontières, en | « De vreemdeling die met toepassing van artikel 74/5 vastgehouden |
application de l'article 74/5, peut introduire un recours contre cette | wordt in een welbepaalde aan de grens gelegen plaats, kan tegen die |
maatregel beroep instellen door een verzoekschrift neer te leggen bij | |
mesure, en déposant une requête auprès de la chambre du conseil du | de raadkamer van de correctionele rechtbank van de plaats waar hij |
tribunal correctionnel du lieu où il est maintenu. » | wordt vastgehouden. » |
B.8. Il résulte de la modification législative que le recours en | B.8. Uit de wetswijziging volgt dat het beroep tot vernietiging |
annulation portant sur l'article 5 est devenu sans objet, ainsi que | gericht tegen artikel 5 zonder voorwerp is geworden, zoals door de |
l'estiment les parties dans leurs mémoires complémentaires. | partijen in hun aanvullende memories wordt aangegeven. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
- rejette le recours portant sur l'article 2 de la loi du 10 juillet | - verwerpt het beroep gericht tegen artikel 2 van de wet van 10 juli |
1996 modifiant la loi du 15 décembre 1980 sur l'accès au territoire, | 1996 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de |
le séjour, l'établissement et l'éloignement des étrangers; | toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de |
verwijdering van vreemdelingen; | |
- déclare sans objet le recours portant sur l'article 5 de la même | - verklaart het beroep gericht tegen artikel 5 van dezelfde wet zonder |
loi. | voorwerp. |
Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en | Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, |
langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 | overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op |
janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 24 | het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 24 september 1998. |
septembre 1998. | De voorzitter, |
Le président, | |
M. Melchior. | M. Melchior. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |