Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998 Numéro du rôle : 1243 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relat(...)"
Arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998 Numéro du rôle : 1243 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relat(...) Arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998 Rolnummer 1243 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals ingevoegd bij artikel 45 Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters L. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 92/98 du 15 juillet 1998 Arrest nr. 92/98 van 15 juli 1998
Numéro du rôle : 1243 Rolnummer 1243
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 29bis de la In zake : de prejudiciële vraag over artikel 29bis van de wet van 21
loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance obligatoire de la november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering
responsabilité en matière de véhicules automoteurs, tel qu'il a été
inséré par l'article 45 de la loi du 30 mars 1994 et modifié par inzake motorrijtuigen, zoals ingevoegd bij artikel 45 van de wet van
l'article 1er de la loi du 13 avril 1995, posée par le Tribunal de 30 maart 1994 en gewijzigd bij artikel 1 van de wet van 13 april 1995,
police de Bruxelles. gesteld door de Politierechtbank te Brussel.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges L. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt, rechters L. François, P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans en M.
assistée du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 8 décembre 1997 en cause de P. Cowez et l'Union Bij vonnis van 8 december 1997 in zake P. Cowez en de Nationale Unie
nationale des mutualités socialistes contre la Société des transports van Socialistische Mutualiteiten tegen de Maatschappij voor het
intercommunaux de Bruxelles, dont l'expédition est parvenue au greffe Intercommunaal Vervoer te Brussel, waarvan de expeditie ter griffie
de la Cour le 11 décembre 1997, le Tribunal de police de Bruxelles a van het Hof is ingekomen op 11 december 1997, heeft de
posé la question préjudicielle suivante : Politierechtbank te Brussel de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance « Bevat artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de
obligatoire en matière de véhicules automoteurs, tel qu'introduit par verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, zoals
la loi de 30 mars 1994 et modifié par la loi du 13 avril 1995, het is ingevoerd bij de wet van 30 maart 1994 en gewijzigd bij de wet
comprend-il une discrimination contraire aux articles 10 et 11 de la Constitution entre les usagers de la voie publique ou de terrains ouverts au public et les terrains non publics mais ouverts à un certain nombre de personnes ayant le droit de [les] fréquenter, qui ne sont pas conducteurs d'un véhicule automoteur, victimes d'un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule lié à une voie ferrée et s'y déplaçant et les usagers des mêmes voies publiques ou terrains qui ne sont pas conducteurs d'un véhicule automoteur, victimes d'un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule automoteur ne circulant pas sur une voie ferrée, lesquels peuvent [se] prévaloir des dispositions contenues dans cet article ? » van 13 april 1995, een met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet strijdig discriminerend onderscheid tussen de gebruikers van de openbare weg of van terreinen die toegankelijk zijn voor het publiek of slechts voor een zeker aantal personen die het recht hebben om er te komen, die geen bestuurder zijn van een motorrijtuig en die het slachtoffer zijn van een verkeersongeval, waarin een aan spoorstaven gebonden en zich daarop verplaatsend voertuig is betrokken, enerzijds, en de gebruikers van diezelfde openbare weg of van terreinen, die geen bestuurders zijn van een motorrijtuig en die het slachtoffer zijn van een verkeersongeval waarin een motorrijtuig is betrokken dat zich niet op spoorstaven voortbeweegt en die de in dat artikel vermelde bepalingen wel kunnen doen gelden, anderzijds ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
P. Cowez impute la responsabilité d'un accident de roulage dont il a P. Cowez schrijft de aansprakelijkheid voor een verkeersongeval
été victime à un conducteur de tram, préposé de la Société des waarvan hij het slachtoffer werd, toe aan een trambestuurder, die
transports intercommunaux de Bruxelles (S.T.I.B.). Il a demandé au bediende is van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te
juge de police de Bruxelles d'adresser à la Cour une question Brussel (M.I.V.B.). Hij heeft de politierechter te Brussel verzocht
préjudicielle portant sur une discrimination pouvant exister en aan het Hof een prejudiciële vraag te stellen over een discriminatie
matière de réparation du préjudice entre les victimes d'un accident de die inzake vergoeding van de schade kan bestaan onder de slachtoffers
circulation suivant que le véhicule impliqué est un véhicule sur rails van een verkeersongeval, naargelang het voertuig dat bij dat ongeval
ou un véhicule automoteur. is betrokken, een spoorvoertuig of een autovoertuig is.
Constatant que l'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative Na te hebben vastgesteld dat artikel 29bis van de wet van 21 november
à l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake
motorrijtuigen, dat voorziet in een stelsel van automatische
automoteurs, qui prévoit un régime d'indemnisation automatique de la vergoeding van het slachtoffer, enkel toepasselijk is op de
victime, n'est applicable qu'aux véhicules automoteurs qui ne sont autovoertuigen die aan geen spoorstaven zijn verbonden en dat het
liés à aucune voie ferrée et que la victime, si elle avait été slachtoffer, indien het was aangereden door een autovoertuig of zelfs
renversée par un véhicule automobile, voire par un autobus de la door een autobus van de M.I.V.B., verwerende partij, op grond van het
S.T.I.B., défenderesse, aurait pu solliciter réparation de son voormelde artikel 29bis van de verzekeraar van de verweerster de
préjudice - hormis le cas de la faute inexcusable - à l'assureur de la vergoeding van zijn schade had kunnen vorderen - behalve in geval van
défenderesse sur la base dudit article 29bis, le juge a fait droit à onverschoonbare fout - heeft de rechter de vordering ingewilligd en
la demande et a adressé à la Cour la question reproduite plus haut. aan het Hof de hiervoor weergegeven vraag gericht.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 11 décembre 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 11 december 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 6 janvier 1998. 77 van de organieke wet bij op 6 januari 1998 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 31 janvier 1998. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31 januari 1998.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, dont les - de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, waarvan
bureaux sont établis à 1050 Bruxelles, avenue de la Toison d'Or 15, de kantoren zijn gevestigd te 1060 Brussel, Gulden-Vlieslaan 15, bij
par lettre recommandée à la poste le 19 février 1998; op 19 februari 1998 ter post aangetekende brief;
- P. Cowez, demeurant à 1030 Bruxelles, avenue Philippe Thomas 2, - P. Cowez, wonende te 1030 Brussel, Philippe Thomaslaan 2, bus 23,
boîte 23, par lettre recommandée à la poste le 20 février 1998; bij op 20 februari 1998 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 23 februari 1998
lettre recommandée à la poste le 23 février 1998. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 5 mars 1998. organieke wet bij op 5 maart 1998 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 27 mars 1998; - de Ministerraad, bij op 27 maart 1998 ter post aangetekende brief;
- P. Cowez, par lettre recommandée à la poste le 3 avril 1998; - P. Cowez, bij op 3 april 1998 ter post aangetekende brief;
- la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 6 avril 1998. - de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, bij op 6
Par ordonnance du 27 mai 1998, la Cour a prorogé jusqu'au 11 décembre
1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. april 1998 ter post aangetekende brief.
Par ordonnance du même jour, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 27 mei 1998 heeft het Hof de termijn waarbinnen
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 11 december 1998.
Bij beschikking van dezelfde dag heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 24 juin 1998 après avoir invité les parties à verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 24 juni 1998, na
introduire un mémoire complémentaire, le 19 juin 1998 au plus tard, de partijen te hebben uitgenodigd uiterlijk op 19 juni 1998 een
aanvullende memorie in te dienen waarin, in voorkomend geval, zo
nauwkeurig mogelijke feitelijke gegevens worden verschaft aan de hand
constatant, s'il en est, des données de fait, aussi précises que waarvan de werkelijke risico's, en niet alleen de louter
possible, permettant de comparer les risques réels, et non pas veronderstelde risico's, die de trams, enerzijds, en de andere
simplement supposés, que font courir, spécialement aux « usagers autovoertuigen, met inbegrip van de autobussen, anderzijds, voor de «
faibles », les tramways d'une part, les autres véhicules automoteurs, zwakke weggebruikers » opleveren, met elkaar kunnen worden vergeleken.
en ce compris les autobus, d'autre part. Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 28 mai 1998. bij op 28 mei 1998 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires complémentaires ont été introduits par : Aanvullende memories zijn ingediend door :
- P. Cowez, par lettre recommandée à la poste le 18 juin 1998; . P. Cowez, bij op 18 juni 1998 ter post aangetekende brief;
- la Société des transports intercommunaux de Bruxelles, par lettre . de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel, bij op
recommandée à la poste le 19 juin 1998; 19 juni 1998 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 19 . de Ministerraad, bij op 19 juni 1998 ter post aangetekende brief.
juin 1998. A l'audience publique du 24 juin 1998 : Op de openbare terechtzitting van 24 juni 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me R.O. Dalcq, avocat au barreau de Bruxelles, pour P. Cowez; . Mr. R.O. Dalcq, advocaat bij de balie te Brussel, voor P. Cowez;
. Me G.-I. Bernard et Me P. Boucquey loco Me P. Galand et Me E. . Mr. G.-I. Bernard en Mr. P. Boucquey loco Mr. P. Galand en Mr. E.
Gillet, avocats au barreau de Bruxelles, pour la Société des Gillet, advocaten bij de balie te Brussel, voor de Maatschappij voor
transports intercommunaux de Bruxelles; het Intercommunaal Vervoer te Brussel;
. Me L. De Coninck loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de . Mr. L. De Coninck loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te
Bruxelles, pour le Conseil des ministres; Brussel, voor de Ministerraad;
- les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire de la Société des transports intercommunaux de Bruxelles Memorie van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel
A.1.1. Les véhicules sur rails et les autres véhicules motorisés ne se A.1.1. De spoorvoertuigen en de andere motorvoertuigen bevinden zich
trouvent pas dans des situations comparables. Trains et tramways sont niet in vergelijkbare situaties. Treinen en trams zijn uitgesloten uit
exclus du champ d'application du Code de la route et, contrairement de werkingssfeer van het verkeersreglement en hebben, in tegenstelling
aux autres véhicules, ont une trajectoire entièrement prévisible de tot de andere voertuigen, een volledig voorspelbaar traject, zodat
telle sorte, d'une part, qu'ils ne peuvent surgir de manière zij, enerzijds, niet onverwacht kunnen opduiken (de voorrang van de
inattendue (la priorité des trams sur les autres usagers tient à cette trams op de andere weggebruikers houdt verband met de omstandigheid
circonstance que les voies du tram et les caténaires sont visibles et dat de tramsporen en de bovenleidingen zichtbaar zijn en de andere
ne peuvent donc surprendre les autres usagers; de même, une ambulance weggebruikers dus niet kunnen verrassen; zo ook heeft een ambulance of
ou un véhicule de police n'est prioritaire que lorsque son signal een politievoertuig enkel voorrang wanneer zijn geluidssignaal de
sonore prévient les autres usagers de la voie publique, c'est-à-dire andere weggebruikers verwittigt, dit wil zeggen wanneer zij niet door
lorsque ceux-ci ne peuvent être surpris par le véhicule prioritaire) het voorranghebbende voertuig kunnen worden verrast) en zodat,
et, d'autre part, que leur conducteur ne dispose ni de la même anderzijds, de bestuurder ervan niet beschikt over dezelfde mobiliteit
mobilité ni, partant, de la même capacité d'éviter un obstacle que les noch, bijgevolg, over dezelfde mogelijkheden om een hindernis uit de
autres véhicules dont, par ailleurs, la distance de freinage est plus weg te gaan als andere voertuigen, waarvan de remafstand bovendien
courte. korter is.
A.1.2. Le législateur a entendu protéger l'usager faible (cycliste et A.1.2. De wetgever heeft de zwakke weggebruiker (fietser en
voetganger) willen beschermen door een stelsel van objectieve
piéton) en mettant sur pied un système de responsabilité objective aansprakelijkheid in het leven te roepen, dat voorziet in de
permettant l'indemnisation automatique de la victime par l'assureur du automatische vergoeding van het slachtoffer door de verzekeraar van de
propriétaire, du conducteur ou du détenteur du véhicule en cause. Ce eigenaar, de bestuurder of de houder van het desbetreffende voertuig.
mécanisme ne se comprend que dans le cadre d'une assurance Dat mechanisme kan enkel worden begrepen in het kader van een
obligatoire. Hors de celle-ci, l'indemnisation automatique ne peut verplichte verzekering. Buiten die verzekering kan de automatische
s'envisager logiquement, de telle sorte que les législations régissant l'une et l'autre qui vont nécessairement de pair doivent avoir un domaine d'application qui coïncide. Tel est le cas, en Belgique du moins. L'exclusion des trams du champ d'application de la disposition en cause se comprend ainsi par référence à l'article 1er de la loi sur l'assurance obligatoire. Cette dernière exclusion doit s'analyser, quant à elle, comme étant le résultat de la différence objective et raisonnable existant entre les trams et les autres véhicules circulant sur la voie publique. A.1.3. L'intégration des tramways dans le champ d'application de la disposition en cause serait non seulement un non-sens mais aussi une discrimination. Lors de son élaboration, il a été reconnu que le régime d'indemnisation automatique était possible dans la mesure où les frais inhérents à ce régime seront répartis sur l'ensemble des vergoeding niet vanuit logisch oogpunt worden verdedigd, zodat de werkingssferen van de wetgevingen die de eerstgenoemde en de laatstgenoemde aangelegenheid, die noodzakelijkerwijze met elkaar samenhangen, regelen, met elkaar moeten samenvallen. Dat is althans in België het geval. De uitsluiting van de trams uit de werkingssfeer van de betwiste bepaling kan aldus worden begrepen onder verwijzing naar artikel 1 van de wet op de verplichte verzekering. Die laatstgenoemde uitsluiting dient harerzijds te worden opgevat als het resultaat van het objectieve en redelijke verschil dat bestaat tussen de trams en de andere voertuigen die de openbare weg gebruiken. A.1.3. De opname van de trams in de werkingssfeer van de betwiste bepaling zou niet alleen onzinnig zijn, maar zou ook een discriminatie teweegbrengen. Bij de totstandkoming van de wet werd toegegeven dat het stelsel van de automatische vergoeding mogelijk was in zoverre de kosten die met dat stelsel gepaard gaan, over het geheel van de bestuurders zullen worden gespreid, via een verhoging van de premies
conducteurs, par le biais d'une augmentation des primes de 5 p.c., de met 5 pct., zodat de bestuurder die zonder fout betrokken is bij een
telle sorte que le conducteur impliqué sans faute dans un accident de verkeersongeval waarin een voetganger of een fietser verwond wordt of
la circulation dans lequel un piéton ou un cycliste aura été blessé ou de dood vindt, niet dienovereenkomstig zal worden bestraft door een
aura trouvé la mort ne sera pas pénalisé en conséquence par une
augmentation de sa prime d'assurance individuelle. Cet aspect de la verhoging van zijn individuele verzekeringspremie. Dat aspect van de
réforme perd son sens si l'on doit faire peser l'obligation hervorming verliest zijn betekenis indien men de verplichting van
d'indemniser automatiquement sur les épaules des personnes qui ne sont vergoeding automatisch moet doen wegen op personen die niet aan de
pas soumises à l'assurance obligatoire. En effet, tous les risques verplichte verzekering zijn onderworpen. Alle risico's zouden in dat
seraient, dans cette hypothèse, supportés par le seul exploitant de geval immers worden gedragen door de enkele exploitant van trams,
tramways, dont l'équilibre financier sera menacé. wiens financieel evenwicht in het gedrang zal komen.
Il serait par ailleurs incohérent que l'usager faible soit, dans de Overigens zou het onsamenhangend zijn dat de zwakke weggebruiker in
telles espèces, automatiquement indemnisé tout en étant condamné, au dergelijke gevallen automatisch wordt vergoed en terzelfder tijd een
pénal (article 422 du Code pénal) comme au civil, pour avoir causé un strafrechtelijke (artikel 422 van het Strafwetboek) en
burgerrechtelijke veroordeling oploopt wegens het veroorzaken van een
accident mettant en péril les passagers du tram. ongeval waarbij de passagiers van de tram in gevaar worden gebracht.
A.1.4. La loi de 1989 a entendu protéger l'usager faible contre les A.1.4. De wet van 1989 heeft de zwakke weggebruiker willen vrijwaren
risques causés par tous les véhicules soumis à l'assurance obligatoire van de gevaren die alle voertuigen die aan een verplichte verzekering
et le mécanisme qu'elle met en place paraît davantage fondé sur la zijn onderworpen, opleveren, en het mechanisme dat zij invoert, lijkt
mise en circulation du véhicule sur la voie publique, fait générateur veeleer te steunen op de inverkeerstelling van het voertuig op de
de l'obligation d'assurance, que sur la participation du véhicule à la openbare weg, dat het feit is dat de verplichting van verzekering doet
circulation. ontstaan, dan op de deelname van het voertuig aan het verkeer.
A.1.5. Enfin, la disposition en cause n'apparaît pas disproportionnée A.1.5. Tot slot lijkt de betwiste bepaling niet onevenredig te zijn,
puisque les droits essentiels de la catégorie désavantagée ont été aangezien de wezenlijke rechten van de benadeelde categorie werden
sauvegardés : la victime d'un accident impliquant un tram reste gevrijwaard : het slachtoffer van een ongeval waarin een tram
betrokken is, blijft onderworpen aan de normale regeling van de
soumise aux règles normales de la responsabilité civile et conserve la burgerlijke aansprakelijkheid en behoudt de mogelijkheid om vergoeding
possibilité d'obtenir réparation du préjudice qu'elle a subi. te verkrijgen voor de schade die het heeft geleden.
Mémoire de P. Cowez Memorie van P. Cowez
A.2.1. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989, qui, de façon regrettable, n'a pas été inséré dans le Code civil, établit un régime de responsabilité objective nettement plus favorable que le droit commun pour la victime d'un dommage consécutif à un accident de la circulation dans lequel est impliqué un véhicule automoteur ne circulant pas sur une voie ferrée puisqu'elle est dispensée de rapporter la preuve d'une faute, d'un dommage et d'un lien de causalité et que la faute qu'elle aurait elle-même commise n'a - sauf faute inexcusable - aucune incidence sur son droit à une indemnisation complète et automatique. A.2.2. La différence de traitement n'est pas raisonnablement justifiée : le régime institué par la disposition en cause est fondé, selon les travaux préparatoires de la loi, sur le risque créé par l'énergie cinétique des véhicules automoteurs. Cette notion couvre tous les véhicules circulant sur le sol et actionnés par une force mécanique et ce, qu'ils soient en déplacement, à l'arrêt ou en stationnement, puisque ce qui importe c'est qu'ils puissent être actionnés et qu'ils soient impliqués dans un accident de la circulation, à l'exclusion des fauteuils roulants automoteurs. Cette exclusion est justifiée par l'idée que le risque qu'ils créent est nettement plus faible que celui présenté par les autres véhicules automoteurs; elle remplace l'exclusion, prévue par le texte initial de la loi, des véhicules ne pouvant circuler à une vitesse supérieure à celle du pas mais qui ne A.2.1. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989, dat spijtig genoeg niet in het Burgerlijk Wetboek werd ingevoegd, voert een stelsel van objectieve aansprakelijkheid in dat aanzienlijk gunstiger is dan het gemeen recht, voor het slachtoffer van schade ten gevolge van een verkeersongeval waarbij een autovoertuig is betrokken dat zich niet op sporen voortbeweegt, aangezien dat slachtoffer ervan is vrijgesteld het bewijs te leveren van een fout, van schade en van een oorzakelijk verband en vermits de fout die dat slachtoffer zelf zou hebben begaan, behalve in geval van onverschoonbare fout, geen enkele weerslag heeft op zijn recht op een volledige en automatische vergoeding. A.2.2. Het verschil in behandeling is niet in redelijkheid verantwoord : het stelsel dat door de betwiste bepaling is ingevoerd, is volgens de parlementaire voorbereiding van de wet gebaseerd op het risico dat de kinetische energie van de autovoertuigen oplevert. Dat begrip dekt alle voertuigen die zich op de grond voortbewegen en door een mechanische krachtbron worden aangedreven, zulks ongeacht of zij zich verplaatsen, stilstaan of geparkeerd zijn, vermits wat van belang is, is dat zij kunnen worden aangedreven en bij een verkeersongeval zijn betrokken, met uitsluiting van de elektrisch aangedreven rolstoelen. Die uitsluiting is verantwoord door het idee dat het risico dat die rolstoelen opleveren, aanzienlijk geringer is dan het risico dat de autovoertuigen opleveren; zij vervangt de uitsluiting, waarin in de oorspronkelijke tekst van de wet was voorzien, van de voertuigen die zich niet sneller dan stapvoets kunnen voortbewegen maar in
sont, en réalité, pas moins générateurs de risques pour les usagers werkelijkheid voor de zwakke weggebruikers niet minder gevaar
faibles de la route que les autres véhicules. opleveren dan de andere voertuigen.
A.2.3. Dès lors qu'ils sont des véhicules circulant sur le sol et A.2.3. Vermits het gaat om voertuigen die zich op de grond
actionnés par une force mécanique, qu'ils créent un risque au moins voortbewegen en door een mechanische kracht worden aangedreven, zij
aussi important que les autres véhicules visés par la loi, et que la een risico in het leven roepen dat ten minste even groot is als
logique de la disposition en cause est exclusivement fondée sur le datgene dat de andere door de wet beoogde voertuigen opleveren en
vermits de logica van de betwiste bepaling uitsluitend steunt op het
risque créé par l'énergie cinétique, l'exclusion des véhicules sur risico dat de kinetische energie oplevert, kan de uitsluiting van de
rails - en particulier les tramways, qui circulent presque toujours spoorvoertuigen - in het bijzonder van de trams, die vrijwel altijd in
dans des zones urbaines et sont, dans une très large mesure, tenus de stedelijke zones rijden en in zeer ruime mate ertoe zijn gehouden het
respecter le Code de la route - ne peut être raisonnablement verkeersreglement na te leven - niet in redelijkheid worden
justifiée. verantwoord.
Elle ne s'explique que par la technique utilisée par le législateur, à Die uitsluiting vindt enkel een verklaring in de door de wetgever
savoir, de manière générale, l'incorporation du régime d'indemnisation aangewende techniek, namelijk de opname van het stelsel van de
automatique dans la loi du 21 novembre 1989 et, de manière plus automatische vergoeding in de wet van 21 november 1989 in het algemeen
en, meer specifiek, de verwijzing naar de definitie van het
spécifique, le renvoi à la définition du véhicule automoteur donnée autovoertuig die in artikel 1 van die wet is gegeven. Die techniek,
par l'article 1er de cette loi. Cette technique, dont l'exclusion en waarvan de betwiste uitsluiting een neveneffect is, kan het verschil
cause est un effet pervers, n'est évidemment pas de nature à justifier in behandeling dat eruit voortvloeit, uiteraard niet verantwoorden.
la différence de traitement qui résulte de celle-ci. A.2.4. De betwiste bepaling werd opgenomen in de wet op de verplichte
A.2.4. La disposition en cause a été rangée dans la loi sur verzekering en niet in het Burgerlijk Wetboek, omdat - ten onrechte -
l'assurance obligatoire et non dans le Code civil parce qu'il a été, à werd geoordeeld dat een stelsel waarin de bestuurders van
tort, considéré que l'opinion accepterait moins bien un régime autovoertuigen aansprakelijk worden gesteld, zelfs als zij geen fout
prévoyant que la responsabilité des conducteurs de véhicules hebben begaan, door de publieke opinie minder goed zou worden aanvaard
automoteurs est engagée, même s'ils n'ont pas commis de faute, qu'un dan een stelsel waarin de verzekeraar van de bestuurder wiens voertuig
régime selon lequel l'assureur du conducteur dont le véhicule est in een verkeersongeval is betrokken, ertoe gehouden is de slachtoffers
impliqué dans un accident de la circulation est tenu d'indemniser les te vergoeden. Er is echter geen enkel concreet verschil, tenzij dan op
victimes. Or, il n'y a aucune différence concrète, si ce n'est d'ordre grond van de logica : het ene stelsel is samenhangend en het andere is
logique : un régime est cohérent et l'autre ne l'est pas. Et il est dat niet. En het is samenhangend te beslissen dat een
cohérent de décider qu'un assureur de responsabilité doit couvrir la aansprakelijkheidsverzekeraar de aansprakelijkheid zonder fout van
responsabilité sans faute de son assuré; en revanche, on peut se zijn verzekerde moet dekken; de vraag rijst daarentegen wel op grond
demander comment expliquer qu'un assureur de responsabilité doive waarvan een aansprakelijkheidsverzekeraar de slachtoffers moet
indemniser les victimes des dommages causés par un accident dont son vergoeden van schade teweeggebracht door een ongeval waarvoor zijn
assuré n'est pas responsable. verzekerde niet aansprakelijk is.
L'inscription de la disposition en cause dans le cadre de l'assurance De opname van de betwiste bepaling in de verplichte verzekering
obligatoire ne confère donc pas une justification pertinente et verschaft dus geen relevante en redelijke verantwoording voor het
raisonnable à la différence de traitement critiquée. betwiste verschil in behandeling.
A.2.5. Il n'est pas plus raisonnablement justifié que les A.2.5. Het is evenmin in redelijkheid verantwoord dat de eigenaars, de
propriétaires, détenteurs ou conducteurs de véhicules sur rails houders of de bestuurders van spoorvoertuigen zich kunnen beroepen op
puissent se prévaloir du fait qu'ils ne sont pas légalement tenus de het feit dat zij er niet wettelijk toe zijn gehouden een verzekering
souscrire une assurance couvrant de tels véhicules pour échapper à af te sluiten die dergelijke voertuigen dekt om aan de door de
l'indemnisation automatique prévue par la disposition en cause puisque betwiste bepaling ingevoerde automatische vergoeding te ontsnappen,
la plupart des véhicules liés à une voie ferrée sont mis en aangezien de meeste voertuigen die aan spoorstaven zijn gebonden, in
het verkeer worden gebracht door openbare vervoermaatschappijen, zoals
circulation par des sociétés publiques de transport, comme c'est le dat het geval is voor de M.I.V.B. in de procedure voor de verwijzende
cas de la S.T.I.B. dans la procédure a quo et que ces sociétés sont, rechter, en aangezien die vennootschappen overeenkomstig de algemene
conformément aux principes généraux, leur propre assureur. L'article beginselen hun eigen verzekeraar zijn. Artikel 10 van de wet van 21
10 de la loi du 21 novembre 1989 leur permet d'ailleurs d'être november 1989 biedt hun overigens de mogelijkheid om, wat de door
dispensées de l'obligation d'assurance en ce qui concerne les artikel 1 van de wet beoogde autovoertuigen betreft die zij in het
véhicules automoteurs visés à l'article 1er de la loi qu'elles mettent verkeer brengen, van de verplichting van verzekering te worden
en circulation, et il ne fait pourtant aucun doute qu'elles sont tenues au respect de l'obligation d'indemnisation automatique même si elles ont fait usage de cette faculté de dispense. En France, il n'y a pas de coïncidence parfaite entre le régime d'assurance obligatoire des véhicules automoteurs et le régime d'indemnisation automatique de l'usager faible, le premier excluant sans restriction les véhicules sur rails alors que le second ne les exclut que lorsqu'ils circulent sur des voies qui leur sont propres (c'est-à-dire celles que n'emprunte normalement aucun usager), de telle sorte que ces véhicules sont soumis au régime d'indemnisation vrijgesteld, en het lijdt nochtans geen enkele twijfel dat zij ertoe gehouden zijn de verplichting van automatische vergoeding in acht te nemen, zelfs als zij van die mogelijkheid van vrijstelling gebruik hebben gemaakt. In Frankrijk vallen het stelsel van de verplichte aansprakelijkheidsverzekering van de autovoertuigen en het stelsel van de automatische vergoeding van de zwakke weggebruiker niet volledig met elkaar samen, vermits de eerstgenoemde regeling de spoorvoertuigen zonder beperking uitsluit, terwijl de laatstgenoemde regeling die voertuigen enkel uitsluit wanneer zij zich voortbewegen op een eigen bedding (dit wil zeggen die normalerwijze door geen enkele weggebruiker wordt gebruikt), zodat die voertuigen aan de
lorsqu'ils sont mêlés au reste de la circulation. Même dans ce cas, aansprakelijkheidsregeling zijn onderworpen wanneer zij in de rest van
une discrimination reste possible : l'on peut en effet se demander het verkeer komen. Zelfs in dat geval blijft een discriminatie
s'il est logique, par exemple, qu'un cycliste qui circule sur une mogelijk : men kan zich immers afvragen of het bijvoorbeeld logisch is
route longeant une voie ferrée nettement séparée et qui est victime dat een fietser die op een weg langs een duidelijk ervan afgebakende
d'une chute à la suite du déplacement d'air causé par un train, ne spoorweg rijdt en die door de luchtverplaatsing van een trein ten val
puisse prétendre à une indemnisation automatique, alors que ce même komt, geen aanspraak kan maken op een automatische vergoeding, terwijl
cycliste aurait droit à une indemnisation automatique si le diezelfde fietser wel recht zou hebben op een automatische vergoeding
déplacement d'air avait été causé par un camion. Dès lors, si la Cour indien de luchtverplaatsing door een vrachtwagen was veroorzaakt.
devait estimer que la différence de traitement en cause peut, dans Bijgevolg rijst de vraag of het Hof zou moeten oordelen dat het
certaines conditions bien précises, être considérée comme betwiste verschil in behandeling in sommige welbepaalde omstandigheden
raisonnablement justifiée, encore devrait-elle circonscrire ces redelijk verantwoord kan worden bevonden, maar dan nog zou het Hof die
conditions de manière plus restrictive que ne le fait la loi omstandigheden op beperkender wijze moeten afbakenen dan de Franse wet
française. dat doet.
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.3.1. La distinction en cause repose sur un critère objectif eu égard A.3.1. Het betwiste onderscheid steunt op een criterium dat objectief
à la différence qui existe entre véhicules sur rails et autres engins is, gelet op het verschil dat bestaat tussen spoorvoertuigen en andere
motorisés, à la fois en droit (les trams ne sont pas soumis au Code de motorrijtuigen, zowel in rechte (de trams zijn niet onderworpen aan
la route et bénéficient d'une priorité absolue) et en fait (leur het verkeersreglement en genieten een absolute voorrang) als in feite
mobilité est limitée, leur trajectoire est prévisible et le (hun mobiliteit is beperkt, hun traject is voorspelbaar en de aanleg
développement des sites propres leur octroie un espace de circulation van eigen beddingen verschaft hun een afgebakende zone om zich voort
particulier). Il s'ensuit qu'avant même la loi du 30 mars 1994, les te bewegen). Hieruit volgt dat zelfs vóór de wet van 30 maart 1994, de
victimes d'un accident impliquant ces différents types de véhicules se slachtoffers van een ongeval waarbij die verschillende soorten
trouvaient dans une situation différente et qu'il eût été voertuigen betrokken waren, zich in een verschillende situatie
discriminatoire de les soumettre à un même régime. bevonden en het discriminerend zou zijn geweest ze aan eenzelfde
A.3.2. La mesure en cause est proportionnée à l'objectif poursuivi; regeling te onderwerpen. A.3.2. De betwiste maatregel is evenredig met de nagestreefde
elle vise, comme la loi sur l'assurance obligatoire des véhicules doelstelling; hij beoogt, net zoals de wet op de verplichte
automoteurs - qui, en raison de la distinction existant en droit et en aansprakelijkheidsverzekering van de autovoertuigen - die wegens het
fait entre véhicules ordinaires et véhicules sur rails, excluait déjà onderscheid dat in rechte en in feite bestaat tussen de gewone
en 1956 ceux-ci de son champ d'application -, à protéger des usagers voertuigen en de spoorvoertuigen, reeds in 1956 laatstgenoemde
voertuigen uit haar werkingssfeer uitsloot -, zwakke weggebruikers te
faibles. beschermen.
Les concepts d'assurance et d'indemnisation sont indissociablement De begrippen « verzekering » en « vergoeding » zijn onlosmakelijk met
liés et le lien entre l'assurance obligatoire des véhicules et elkaar verbonden, en het verband tussen de verplichte
l'indemnisation des usagers faibles a été mis en évidence lors des aansprakelijkheidsverzekering van de voertuigen en de vergoeding van
de zwakke weggebruikers werd beklemtoond tijdens de parlementaire
travaux préparatoires de la disposition en cause : il aurait été voorbereiding van de betwiste bepaling : het zou onsamenhangend zijn
incohérent de concevoir la seconde en dehors de la première. L'alinéa geweest laatstgenoemde regeling zonder de eerstgenoemde regeling op te
4 de l'article 29bis, qui prévoit qu'il s'applique aux accidents vatten. Het vierde lid van artikel 29bis, dat bepaalt dat dat artikel
impliquant des véhicules exemptés de l'obligation d'assurance en vertu toepasselijk is op de ongevallen waarbij motorrijtuigen zijn betrokken
de l'article 10 de la loi, ne porte pas atteinte à la cohérence die krachtens artikel 10 van de wet vrijgesteld zijn van de
voulue. En effet, malgré l'exemption de différentes personnes morales de droit public de l'obligation d'assurance, la loi du 21 novembre 1989 prévoit qu'elles seront néanmoins soumises au même régime que les organismes assureurs en matière de responsabilité civile. Remettre en cause le champ d'application de l'article 29bis aboutirait à remettre en cause l'exclusion des véhicules sur rails de celui de l'assurance obligatoire, alors que cette exclusion se justifie par une différence objective. Enfin, s'il existe une différence de traitement, elle est particulièrement limitée puisque le droit commun de la responsabilité s'applique lorsque l'accident implique un véhicule sur rails : cette différence de traitement ne crée donc pas un régime exorbitant. Mémoire en réponse du Conseil des ministres A.4. La différence de traitement en cause est justifiée parce que le danger auquel le piéton est confronté est plus grand lorsqu'il se trouve face à un véhicule ordinaire que lorsqu'il se trouve face à un verplichting tot verzekering, maakt geen inbreuk op de beoogde samenhang. Niettegenstaande verschillende publiekrechtelijke rechtspersonen van de verplichting tot verzekering zijn vrijgesteld, bepaalt de wet van 21 november 1989 dat zij niettemin aan hetzelfde stelsel zullen worden onderworpen als de organen die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid verzekeren. De werkingssfeer van artikel 29bis opnieuw ter sprake brengen, zou betekenen dat de uitsluiting van de spoorvoertuigen uit de werkingssfeer van de verplichte verzekering opnieuw in het geding wordt gebracht, terwijl die uitsluiting verantwoord is door een objectief verschil. Tot slot moet worden opgemerkt dat, mocht een verschil in behandeling bestaan, het bijzonder beperkt is, aangezien het gemeen recht van de aansprakelijkheid toepasselijk is wanneer bij het ongeval een spoorvoertuig is betrokken : dat verschil in behandeling roept dus geen afwijkend stelsel in het leven. Memorie van antwoord van de Ministerraad A.4. Het betwiste verschil in behandeling is verantwoord, omdat het gevaar waarmee de voetganger wordt geconfronteerd, groter is wanneer
véhicule sur rails, dont les caractères ont été exposés dans le hij tegenover een gewoon voertuig staat dan wanneer hij staat
mémoire et qui n'est pas soumis à l'assurance obligatoire précisément tegenover een spoorvoertuig, waarvan de kenmerken werden uiteengezet
en raison de la circonstance qu'il est, ainsi, moins générateur de in de memorie en dat niet aan de verplichte verzekering is
onderworpen, precies omdat dat voertuig aldus minder gevaar oplevert.
risque. Il est parfaitement cohérent d'avoir donné au régime de Het is perfect samenhangend aan het stelsel van de verplichte
l'assurance obligatoire et à celui de l'indemnisation automatique de verzekering en aan dat van de automatische vergoeding van de zwakke
l'usager faible un champ d'application identique. weggebruiker een identieke werkingssfeer te hebben gegeven.
La différenciation ainsi établie n'est nullement disproportionnée par Het aldus aangetoonde onderscheid is geenszins onevenredig ten
rapport à l'objectif poursuivi puisque la disposition en cause ne opzichte van de nagestreefde doelstelling, aangezien de betwiste
porte pas atteinte au droit des autres victimes d'obtenir réparation bepaling geen inbreuk maakt op het recht van de andere slachtoffers om
sur la base du droit commun de la responsabilité. vergoeding te verkrijgen op grond van het gemeen recht van de
aansprakelijkheid.
Mémoire en réponse de P. Cowez Memorie van antwoord van P. Cowez
A.5.1. S'il est vrai qu'il existe une différence objective entre A.5.1. Weliswaar bestaat een objectief verschil tussen een gewoon
véhicule ordinaire et véhicule sur rails (dont l'exclusion du Code de voertuig en een spoorvoertuig (welker uitsluiting uit de werkingssfeer
la route n'est pas absolue puisqu'il doit respecter les signaux van het verkeersreglement niet absoluut is, vermits dat voertuig de
lumineux lorsqu'il circule sur la chaussée), il n'en reste pas moins verkeerslichten moet naleven wanneer het op de openbare weg rijdt),
que le piéton, le cycliste ou le passager garde sa qualité d'« usager maar dat neemt niet weg dat de voetganger, de fietser en de passagier
faible » s'il est victime d'un accident impliquant un véhicule sur hun hoedanigheid van de « zwakke weggebruiker » behouden indien zij
rails et que sa vulnérabilité est liée à la preuve de la faute het slachtoffer worden van een ongeval waarbij een spoorvoertuig
éventuelle du conducteur, difficile à démontrer s'il s'agit d'un betrokken is en dat hun kwetsbaarheid gekoppeld is aan het bewijs van
conducteur de tram. de eventuele fout van de bestuurder, die moeilijk kan worden bewezen
wanneer het om een trambestuurder gaat.
A.5.2. Les parties adverses entendent lier le régime de A.5.2. De tegenpartijen willen het stelsel van de automatische
l'indemnisation automatique à celui de l'assurance obligatoire mais ne vergoeding koppelen aan dat van de verplichte verzekering, maar geven
s'expliquent pas sur l'exclusion des véhicules sur rails du champ geen verklaring voor de uitsluiting van de spoorvoertuigen uit de
d'application de la seconde. Cette exclusion tiendrait à ce que ces werkingssfeer van de verplichte verzekering. Die uitsluiting zou een
verklaring vinden in het feit dat die voertuigen in het verkeer worden
véhicules sont mis en circulation par des sociétés publiques de gebracht door openbare vervoermaatschappijen die zelf de
transport qui couvrent elles-mêmes la responsabilité qui y est liée. aansprakelijkheid dekken die hiermee gepaard gaat. Die verantwoording
Cette justification n'est pas de nature à rendre acceptable la kan de betwiste discriminatie niet aanvaardbaar maken, en de M.I.V.B.
discrimination en cause et la S.T.I.B. est malvenue d'invoquer à son voert ten onrechte in haar voordeel de noodzaak aan de twee stelsels
profit la nécessité de lier les deux régimes puisqu'elle peut être aan elkaar te koppelen, aangezien zij kan worden vrijgesteld van de
dispensée de l'obligation d'assurance et éviter par là d'avoir à verplichting tot verzekering en dusdoende van de deelname in de
participer au financement du régime d'indemnisation, dont le financiering van de aansprakelijkheidsregeling, waarvan de wetgever de
législateur a entendu répartir le poids sur l'ensemble des conducteurs. lasten over het geheel van de bestuurders heeft willen spreiden.
Mémoire en réponse de la S.T.I.B. Memorie van antwoord van de M.I.V.B.
A.6.1. La différence de traitement en cause ne peut être appréciée A.6.1. Het betwiste verschil in behandeling kan niet worden beoordeeld
sans tenir compte de la différence objective entre véhicules sur rails zonder rekening te houden met het objectieve verschil tussen de
et autres véhicules. Le tram reste un véhicule du même type qu'un spoorvoertuigen en de andere voertuigen. De tram blijft een voertuig
train, dont le volume aurait été réduit et qui circulerait en ville, van hetzelfde type als een trein, maar met een geringere omvang, dat
et dont, eu égard à son poids et aux rails sur lesquels il circule, in de stad rijdt en waarvan, gelet op zijn gewicht en op de rails
les mécanismes de traction, de circulation et de freinage sont waarop het rijdt, de aandrijvings-, rij- en remmechanismen volledig
complètement différents de ceux des véhicules ordinaires, qui verschillen van die van de gewone voertuigen, die zich makkelijker aan
s'adaptent plus aisément aux différentes circonstances de la de verschillende omstandigheden van het verkeer aanpassen.
circulation. A.6.2. Le régime de l'indemnisation automatique n'a pas été mis sur pied en raison uniquement du risque créé par l'énergie cinétique (puisqu'un véhicule à l'arrêt peut être impliqué dans un accident). A.6.3. L'exclusion des véhicules sur rails ne découle pas uniquement de l'insertion du régime de l'indemnisation automatique dans la loi du 21 novembre 1989 puisque le projet d'un article 1385bis du Code civil, entre-temps abandonné, définissait lui-même le véhicule automoteur en faisant référence à cette loi; l'exclusion tient, d'une part, à la différence essentielle qui existe entre les véhicules sur rails et les autres véhicules et, d'autre part, au lien naturel entre l'assurance obligatoire et l'indemnisation automatique. A.6.2. Het stelsel van de automatische vergoeding werd niet alleen ingevoerd wegens het risico dat in het leven wordt geroepen door de kinetische energie (aangezien ook een stilstaand voertuig bij een ongeval kan worden betrokken). A.6.3. De uitsluiting van de spoorvoertuigen vloeit niet alleen voort uit de invoering van het stelsel van de automatische vergoeding in de wet van 21 november 1989, vermits het ontwerp van een artikel 1385bis van het Burgerlijk Wetboek, waarvan ondertussen is afgestapt, zelf het autovoertuig definieerde onder verwijzing naar die wet; die uitsluiting houdt in de eerste plaats verband met de wezenlijke verschil dat bestaat tussen de spoorvoertuigen en de andere voertuigen, enerzijds, en met de natuurlijke band tussen de verplichte verzekering en de automatische vergoeding, anderzijds.
A.6.4. La victime d'un accident impliquant un véhicule sur rails, qui A.6.4. Het slachtoffer van een ongeval waarbij een spoorvoertuig is
sera indemnisée sur la base de l'article 1382 du Code civil, bénéficie betrokken, dat zal worden vergoed op grond van artikel 1382 van het
Burgerlijk Wetboek, geniet de toepassing van de bepalingen van de wet
des dispositions de la loi du 25 août 1891 sur le contrat de van 25 augustus 1891 op de vervoerovereenkomst, die al een afwijkende
transport, qui établit déjà un régime de faveur dérogatoire au profit des personnes victimes d'un accident lié au transport et se trouvant dans les conditions prévues par la loi. En vertu de cette loi, le régime de la preuve est renversé à l'avantage des voyageurs; le transporteur est présumé responsable, sauf faute du voyageur ou d'un tiers, ou démonstration que la responsabilité ne peut lui incomber. La contrepartie de cette présomption est seulement la courte prescription d'un an, pour engager l'action en responsabilité du transporteur. Le principe de proportionnalité n'est donc pas méconnu. A.6.5. S'il est vrai que la loi française n'exclut que les trams circulant en site propre, la majorité des législateurs étrangers, liant l'indemnisation automatique à l'assurance obligatoire, ont exclu le tram du régime d'indemnisation automatique, à l'instar du législateur belge. gunstregeling invoert in het voordeel van de personen die het slachtoffer zijn van een ongeval dat verband houdt met vervoer en die zich in de door de wet vastgestelde voorwaarden bevinden. Krachtens die wet wordt de bewijsregeling omgekeerd in het voordeel van de reizigers; de vervoerder wordt aansprakelijk geacht, behalve ingeval de reiziger of een derde een fout heeft begaan, of behalve ingeval wordt aangetoond dat de aansprakelijkheid niet aan hem kan worden toegeschreven. Tegenover dat vermoeden staat enkel de verkorte verjaring van één jaar om de aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen de vervoerder. Het beginsel van de evenredigheid is dus niet miskend. A.6.5. Weliswaar sluit de Franse wet enkel de trams uit die zich op een eigen bedding verplaatsen, maar de meerderheid van de buitenlandse wetgevers, die de automatische vergoeding aan de verplichte verzekering koppelen, hebben de tram uitgesloten uit het stelsel van de automatische vergoeding, naar het voorbeeld van de Belgische wetgever.
- B - - B -
B.1.1. L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à B.1.1. Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de
l'assurance obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen,
automoteurs, inséré par une loi du 30 mars 1994 et remplacé par une ingevoegd bij een wet van 30 maart 1994 en vervangen bij een wet van
loi du 13 avril 1995, dispose : 13 april 1995, bepaalt :
« § 1er. A l'exception des dégâts matériels, tous les dommages « § 1. Bij een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig betrokken is,
résultant de lésions corporelles ou du décès, causés à toute victime wordt, met uitzondering van de stoffelijke schade, alle schade
d'un accident de la circulation ou à ses ayants droit, dans lequel est veroorzaakt aan elk slachtoffer of zijn rechthebbenden en
impliqué un véhicule automoteur, sont indemnisés par l'assureur qui voortvloeiend uit lichamelijke letsels of het overlijden, vergoed door
couvre la responsabilité du propriétaire, du conducteur ou du de verzekeraar die de aansprakelijkheid dekt van de eigenaar, de
détenteur de ce véhicule automoteur conformément à la présente loi. bestuurder of de houder van het motorrijtuig overeenkomstig deze wet.
Les dommages occasionnés aux prothèses fonctionnelles sont considérés Schade aan functionele prothesen wordt beschouwd als lichamelijke
comme des lésions corporelles. schade.
L'article 80 de la loi du 9 juillet 1975 relative au contrôle des Artikel 80 van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der
entreprises d'assurance s'applique à cette indemnisation. Toutefois, verzekeringsondernemingen is van toepassing op deze schadevergoeding.
si l'accident résulte d'un cas fortuit, l'assureur reste tenu. Wanneer het ongeval evenwel door toeval gebeurde, blijft de
Les dispositions du présent article s'appliquent également aux verzekeraar tot vergoeding gehouden.
accidents de la circulation impliquant des véhicules automoteurs qui De bepalingen van dit artikel zijn tevens van toepassing op de
sont exemptés de l'obligation d'assurance en vertu de l'article 10 de la présente loi et dont les propriétaires ont fait usage de cette exemption. Les victimes ayant commis une faute inexcusable qui est la seule cause de l'accident ne peuvent se prévaloir des dispositions visées au premier alinéa. Est seule inexcusable la faute volontaire d'une exceptionnelle gravité, exposant sans raison valable son auteur à un danger dont il aurait dû avoir conscience. La preuve d'une faute inexcusable n'est pas admise à l'égard de victimes âgées de moins de quatorze ans. Cette obligation d'indemnisation est exécutée conformément aux dispositions légales relatives à l'assurance de la responsabilité en général et à l'assurance de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs en particulier, pour autant que le présent article n'y déroge pas. verkeersongevallen waarbij motorrijtuigen zijn betrokken die krachtens artikel 10 van deze wet vrijgesteld zijn van de verplichting tot verzekering en wanneer de eigenaars van die motorrijtuigen gebruik hebben gemaakt van die vrijstelling. Slachtoffers die een onverschoonbare fout hebben begaan die de enige oorzaak was van het ongeval, kunnen zich niet beroepen op de bepalingen van het eerste lid. Enkel de opzettelijke fout van uitzonderlijke ernst, waardoor degene die ze begaan heeft zonder geldige reden wordt blootgesteld aan een gevaar waarvan hij zich bewust had moeten zijn, is onverschoonbaar. Het bewijs van onverschoonbare fout is niet toegelaten ten aanzien van slachtoffers, jonger dan 14 jaar. Deze vergoedingsplicht wordt uitgevoerd overeenkomstig de wettelijke bepalingen betreffende de aansprakelijkheidsverzekering in het algemeen en de aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen in het bijzonder, voorzover daarvan in dit artikel niet wordt afgeweken.
§ 2. Le conducteur d'un véhicule automoteur et ses ayants droit ne § 2. De bestuurder van een motorrijtuig en zijn rechthebbenden kunnen
peuvent se prévaloir du présent article. zich niet beroepen op de bepalingen van dit artikel.
§ 3. Il faut entendre par véhicule automoteur tout véhicule visé à § 3. Onder motorrijtuig moet worden verstaan ieder voertuig bedoeld in
l'article 1er de la présente loi, à l'exclusion des fauteuils roulants artikel 1 van deze wet met uitzondering van rolstoelen met een eigen
automoteurs susceptibles d'être mis en circulation par une personne aandrijving die door gehandicapten in het verkeer kunnen worden
handicapée. gebracht.
§ 4. L'assureur ou le fonds commun de garantie automobile sont § 4. De verzekeraar of het gemeenschappelijk waarborgfonds treden in
subrogés dans les droits de la victime contre les tiers responsables de rechten van het slachtoffer tegen de in gemeen recht aansprakelijke
en droit commun. derden.
Les indemnités versées en exécution du présent article ne peuvent De vergoedingen, die ter uitvoering van dit artikel werden uitgekeerd,
faire l'objet de compensation ou de saisie en vue du paiement des zijn niet vatbaar voor beslag of schuldvergelijking met het oog op de
autres indemnités dues à raison de l'accident de la circulation. vordering van andere vergoedingen wegens het verkeersongeval.
§ 5. Les règles de la responsabilité civile restent d'application pour § 5. De regels betreffende de burgerrechtelijke aansprakelijkheid
tout ce qui n'est pas régi expressément par le présent article. » blijven van toepassing op alles wat niet uitdrukkelijk bij dit artikel wordt geregeld. »
B.1.2. Le mécanisme d'indemnisation automatique des victimes B.1.2. Het mechanisme van automatische vergoeding van de slachtoffers
d'accidents de la circulation que prévoit cette disposition est van verkeersongevallen waarin die bepaling voorziet, is van toepassing
d'application lorsqu'un « véhicule automoteur » est « impliqué » dans wanneer een « motorrijtuig » is « betrokken » in het ongeval. In het
l'accident. Le paragraphe 3 de l'article 29bis précité définit la voormelde artikel 29bis, § 3, wordt het begrip « motorrijtuig »
notion de véhicule automoteur par référence à l'article 1er de la même gedefinieerd onder verwijzing naar artikel 1 van dezelfde wet, dat
loi, lequel dispose : bepaalt :
«

Article 1er.Pour l'application de la présente loi, on entend : Par véhicules automoteurs : les véhicules destinés à circuler sur le sol et qui peuvent être actionnés par une force mécanique sans être liés à une voie ferrée; tout ce qui est attelé au véhicule est considéré comme en faisant partie. B.1.3. Une différence de traitement est ainsi créée parmi les victimes d'accidents de la circulation suivant que le véhicule automoteur impliqué dans l'accident est lié à une voie ferrée ou ne l'est pas, les victimes ne pouvant bénéficier du mécanisme d'indemnisation des dommages corporels prévu par la disposition en cause que dans la seconde hypothèse.

 «

Artikel 1.Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder : Motorrijtuigen : rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven, zonder aan spoorstaven te zijn gebonden; al wat aan het rij- of voertuig is gekoppeld, wordt als een deel daarvan aangemerkt. B.1.3. Aldus wordt een verschil in behandeling in het leven geroepen onder de slachtoffers van verkeersongevallen, naargelang het motorrijtuig dat in het ongeval is betrokken al dan niet aan spoorstaven is verbonden; enkel in het laatstgenoemde geval kunnen de slachtoffers het door de in het geding zijnde bepaling ingevoerde
B.2. Lorsqu'il a établi le régime de l'assurance obligatoire de la stelsel van vergoeding van de lichamelijke schade genieten.
responsabilité en matière de véhicules automoteurs, le législateur a B.2. Wanneer de wetgever het stelsel van de verplichte verzekering
entendu donner à la notion de véhicule automoteur une définition inzake motorrijtuigen heeft ingevoerd, heeft hij aan het begrip «
large, en excluant toutefois les véhicules liés à une voie ferrée. motorrijtuig » een ruime definitie willen geven, met uitsluiting
Cette exclusion, figurant dans l'article 1er de la loi du 1er juillet evenwel van de aan spoorstaven verbonden voertuigen. Die uitsluiting,
1956 relative à l'assurance obligatoire de la responsabilité civile en vermeld in artikel 1 van de wet van 1 juli 1956 betreffende de
verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen,
matière de véhicules automoteurs, maintenue par la loi du 21 novembre gehandhaafd bij de wet van 21 november 1989 en erin voorzien bij de
1989, et prévue par les conventions Benelux de 1955 et de 1966 dont Benelux-verdragen van 1955 en 1966, waaruit die wetten zijn
ces lois sont issues, semble correspondre à une tradition : depuis la voortgesproten, lijkt te beantwoorden aan een traditie : sinds het
fin du XIXe siècle, les règlements de police relatifs au roulage, einde van de XIXde eeuw hebben de politieverordeningen betreffende het
postérieurs à ceux qui avaient été élaborés en premier lieu pour les wegverkeer, die van latere datum zijn dan die welke aanvankelijk
véhicules sur rails dès l'apparition de ceux-ci, ont exclu les werden uitgewerkt voor de spoorvoertuigen zodra die bestonden, de
véhicules sur rails de leur champ d'application. Or, en élaborant en spoorvoertuigen uit hun werkingssfeer uitgesloten. Door het uitwerken,
1994 le régime de l'indemnisation automatique en cause, le législateur in 1994, van het betwiste stelsel van de automatische vergoeding wilde
a entendu se référer au champ d'application de l'assurance de wetgever zich baseren op de werkingssfeer van de verplichte
obligatoire. verzekering.
B.3. La différence, quant à leur régime juridique, entre les véhicules B.3. Het verschil, met betrekking tot hun rechtsregeling, tussen de
sur rails que sont les tramways et les autres véhicules qui utilisent trams, die spoorvoertuigen zijn, en de andere voertuigen die van de
la voie publique, paraît s'expliquer, sinon se justifier, par openbare weg gebruik maken, lijkt een verklaring, en zelfs een
l'histoire. Au XIXe siècle, l'apparition de véhicules sur rails fit verantwoording te vinden in de geschiedenis. In de XIXde eeuw werd ten
l'objet d'une réglementation avant même qu'il en fût ainsi du roulage gevolge van de opkomst van de spoorvoertuigen een regelgeving
en général, d'autant que ces véhicules ne tardèrent pas à assurer uitgewerkt, nog vóór dat het geval was voor het wegverkeer in het
l'essentiel du transport public. Il était donc naturel que la algemeen, te meer daar die voertuigen snel het grootste deel van het
réglementation générale de la police de la circulation routière, openbaar vervoer voor hun rekening namen. Het lag dan ook voor de hand
apparue postérieurement, exclût les véhicules sur rails de son champ dat de algemene regeling van de politie op het wegverkeer, die van
d'application. Il ne se justifie pas pour autant que l'élaboration des latere datum is, de spoorvoertuigen uit haar werkingssfeer weerde.
règles relatives aux effets de la circulation continue d'être pensée Maar daarom is het nog niet verantwoord dat de regelen betreffende de
abstraction faite des véhicules sur rails, quel que soit le problème. gevolgen van het verkeer nog steeds worden opgevat zonder rekening te
Des organismes d'intérêt public de transport en commun assurent houden met de spoorvoertuigen, ongeacht het probleem.
aujourd'hui une large part du transport public au moyen de véhicules Instellingen van openbaar nut voor gemeenschappelijk vervoer staan
qui ne sont pas liés aux rails; ils sont soumis à l'assurance momenteel in voor een groot deel van het openbaar vervoer met
obligatoire des véhicules automoteurs en général - ou doivent couvrir voertuigen die niet aan spoorstaven zijn verbonden; zij zijn
eux-mêmes leur responsabilité civile, conformément à l'article 10 de la loi du 21 novembre 1989 - ainsi qu'à la disposition en cause en particulier, de telle sorte que les victimes des accidents de la circulation dans lesquels ils sont impliqués bénéficient de l'indemnisation automatique prévue par cette disposition. B.4. Il a été allégué à l'audience que les tramways circulent à certains endroits en site propre, sur lequel la circulation leur est, en principe, manifestement réservée. Il y a lieu de rappeler que la disposition en cause ne bénéficie pas aux victimes qui ont commis une « faute inexcusable ». B.5. S'il peut être admis que les véhicules sur rails soient soumis à des règles de police de la circulation dérogeant à celles qui s'appliquent aux autres véhicules, par exemple parce que leur trajectoire est prévisible et que leur mobilité ainsi que leur capacité de freinage sont plus limitées, il n'est nullement démontré qu'ils représentent un risque moindre, à un point tel qu'il se justifie de prévoir un régime de réparation des dommages fondamentalement différent. La question appelle une réponse positive. Par ces motifs, la Cour onderworpen aan de verplichte verzekering inzake motorrijtuigen in het algemeen - of moeten zelf hun burgerlijke aansprakelijkheid dekken, overeenkomstig artikel 10 van de wet van 21 november 1989 - alsmede aan de in het geding zijnde bepaling in het bijzonder, zodat de slachtoffers van verkeersongevallen waarin die voertuigen zijn betrokken, de automatische vergoeding genieten waarin die bepaling voorziet. B.4. Ter zitting is aangevoerd dat de trams op bepaalde plaatsen in een eigen bedding rijden die, in beginsel, hun klaarblijkelijk voorbehouden is. Er moet worden aan herinnerd dat de in het geding zijnde bepaling niet ten goede komt aan de slachtoffers die een « onverschoonbare fout » hebben begaan. B.5. Weliswaar kan worden aanvaard dat de spoorvoertuigen onderworpen zijn aan regels van politie op het wegverkeer die afwijken van die welke op de andere voertuigen toepasselijk zijn, bijvoorbeeld omdat hun traject voorspelbaar is en hun mobiliteit alsmede hun remvermogen beperkter zijn, maar het is geenszins aangetoond dat de spoorvoertuigen een risico met zich meebrengen dat zodanig kleiner is dat het instellen van een fundamenteel verschillende schadevergoedingsregeling verantwoord is. De vraag dient bevestigend te worden beantwoord. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 29bis de la loi du 21 novembre 1989 relative à l'assurance Artikel 29bis van de wet van 21 november 1989 betreffende de
obligatoire de la responsabilité en matière de véhicules automoteurs verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen schendt
viole les articles 10 et 11 de la Constitution en ce qu'il exclut du de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, in zoverre het de voertuigen
régime d'indemnisation qu'il prévoit les véhicules qui sont liés à une die aan spoorstaven zijn verbonden uitsluit van het stelsel van
voie ferrée. vergoeding waarin het voorziet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 15 juillet 1998, par le Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 15 juli 1998, door de
siège précité, dans lequel le juge M. Bossuyt est remplacé, pour le voormelde zetel, waarin rechter M. Bossuyt voor de uitspraak is
prononcé, par le juge G. De Baets, conformément à l'article 110 de la vervangen door rechter G. De Baets, overeenkomstig artikel 110 van de
même loi. voormelde wet.
Le président, De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
^