Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 65/98 du 10 juin 1998 Numéro du rôle : 1124 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition d'uti La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 65/98 du 10 juin 1998 Numéro du rôle : 1124 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition d'uti La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 65/98 van 10 juni 1998 Rolnummer 1124 In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebr Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 65/98 du 10 juin 1998 Arrest nr. 65/98 van 10 juni 1998
Numéro du rôle : 1124 Rolnummer 1124
En cause : la question préjudicielle relative à l'article 31 de la loi In zake : de prejudiciële vraag over artikel 31 van de wet van 24 juli
du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter
et la mise de travailleurs à la disposition d'utilisateurs, posée par beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers, gesteld
le Tribunal du travail de Hasselt. door de Arbeidsrechtbank te Hasselt.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A. Arts et G. De Baets, assistée rechters P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A. Arts en G. De
du greffier L. Potoms, présidée par le président L. De Grève, Baets, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par jugement du 27 juin 1997 en cause de C. Degraen contre l'a.s.b.l. Bij vonnis van 27 juni 1997 in zake C. Degraen tegen de v.z.w.
Cultureel Centrum Heusden-Zolder et autres, dont l'expédition est Cultureel Centrum Heusden-Zolder en anderen, waarvan de expeditie ter
parvenue au greffe de la Cour le 3 juillet 1997, le Tribunal du griffie van het Hof is ingekomen op 3 juli 1997, heeft de
travail de Hasselt a posé la question préjudicielle suivante : Arbeidsrechtbank te Hasselt de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition d'utilisateurs viole-t-il le principe constitutionnel d'égalité contenu dans les articles 10 et 11 de la Constitution lorsqu'il est appliqué aux personnes de droit public telles que les communes, qui veillent à l'intérêt général au niveau communal et qui, dans le cadre d'un programme de mise au travail comme celui des contractuels subsidiés, mettent du personnel à la disposition d'une entreprise non marchande telle qu'un centre culturel agréé, alors que ces communes se trouvent fondamentalement dans une situation différente et non comparable à celle des personnes privées ou même des personnes publiques qui n'ont pas à veiller à l'intérêt général, qui ne mettent pas du personnel à disposition dans le cadre d'un programme de mise au travail organisé par la loi et qui mettent du personnel à la disposition d'entreprises à but lucratif en dehors du secteur culturel ? » II. Les faits et la procédure antérieure « Wordt het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel vervat in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden door artikel 31 van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers toe te passen op publiekrechtelijke rechtspersonen als gemeenten die het algemeen belang behartigen op gemeentelijk vlak, die personeel in het kader van een tewerkstellingsprogramma zoals GESCO's ter beschikking stelt van een non-profit onderneming als een erkend cultureel centrum, terwijl deze gemeenten zich fundamenteel in een andere en niet-vergelijkbare situatie bevinden ten opzichte van de private of zelfs publiekrechtelijke personen die niet het algemeen belang behartigen, die geen personeel ter beschikking stellen in het kader van een wettelijk georganiseerd tewerkstellingsprogramma, en die personeel ter beschikking stellen van winstnastrevende ondernemingen buiten de culturele sector ? » II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
Après avoir été mise au travail à la commune de Heusden-Zolder par Na door de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening gedurende zes jaar als
l'Office national de l'emploi en tant que chômeuse durant six années, werkloze tewerkgesteld te zijn geweest bij de gemeente Heusden-Zolder,
C. Degraen entra le 1er janvier 1987 au service de cette commune en trad C. Degraen op 1 januari 1987 in dienst van die gemeente als
tant que contractuelle subventionnée, avec deux contrats de travail à gesubsidieerde contractuele, met twee arbeidsovereenkomsten voor
durée indéterminée du 23 décembre 1986 et du 3 septembre 1990. Elle onbepaalde duur de dato 23 december 1986 en 3 september 1990. Zij was
était employée au service culturel et travaillait en fait dans les tewerkgesteld in de culturele dienst en werkte in feite in de lokalen
locaux de la commune où était établie l'a.s.b.l. Cultureel Centrum van de gemeente waar de v.z.w. Cultureel Centrum Heusden-Zolder
Heusden-Zolder. gevestigd was.
Par lettre recommandée du 28 mai 1993, il fut signifié à la Bij aangetekende brief van 28 mei 1993 werd door de directeur en de
demanderesse, par le directeur et le vice-président du conseil ondervoorzitter van de raad van bestuur aan de eiseres ter kennis
d'administration, qu'il était mis fin au détachement et qu'elle gebracht dat aan de detachering een einde werd gemaakt en dat zij zich
n'avait plus à se présenter au centre culturel. Suite à cela, son niet meer in het cultureel centrum diende aan te melden. Als gevolg
conseil a, par lettre du 10 juin 1993, constaté la rupture unilatérale daarvan heeft haar raadsman, bij brief van 10 juni 1993, de eenzijdige
de la part de l'association sans but lucratif. verbreking door de vereniging zonder winstoogmerk vastgesteld.
Après une période d'incapacité de travail, la demanderesse se présenta Na een periode van arbeidsongeschiktheid heeft de eiseres zich bij de
à la commune en demandant un autre travail. Elle fut toutefois mise en gemeente aangemeld en ander werk gevraagd. Zij werd door de gemeente
demeure par celle-ci de reprendre le travail à l'association sans but evenwel aangemaand het werk bij de vereniging zonder winstoogmerk te
lucratif. hervatten.
Le 11 août 1993, elle fut licenciée par la commune pour motif grave « Op 11 augustus 1993 werd zij door de gemeente om dringende reden
étant donné que, malgré un avertissement explicite, elle refuse de ontslagen « daar zij ondanks uitdrukkelijke waarschuwing het werk bij
reprendre le travail à l'a.s.b.l. ». de v.z.w. weigert te hervatten ».
La demanderesse considère qu'en la mettant à la disposition de De eiseres is de mening toegedaan dat door haar, in strijd met artikel
l'association sans but lucratif, en violation de l'article 31 de la 31 van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de
loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, le travail uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten
intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition behoeve van gebruikers, ter beschikking te stellen van de vereniging
zonder winstoogmerk, een arbeidsovereenkomst tot stand kwam tussen
d'utilisateurs, un contrat de travail est né entre elle-même et haarzelf en de vereniging zonder winstoogmerk. Aangezien door
l'association sans but lucratif. Celle-ci ayant irrégulièrement mis laatstgenoemde onrechtmatig een einde werd gemaakt aan die
fin à ce contrat de travail, une indemnité de rupture, une indemnité arbeidsovereenkomst, eist C. Degraen een verbrekingsvergoeding, een
pour abus du droit de rupture, un franc provisionnel à titre d'arriéré vergoeding wegens misbruik van ontslagrecht, een frank provisioneel
de sursalaire et, pro rata, à la prime de fin d'année ainsi qu'au wegens achterstallig overloon en, pro rata, de eindejaarspremie en het
pécule de vacances de sortie sont postulés par C. Degraen qui demande vakantiegeld bij uitdiensttreding; zij vordert de hoofdelijke
la condamnation solidaire de l'a.s.b.l. Cultureel Centrum veroordeling van de v.z.w. Cultureel Centrum Heusden-Zolder en van de
Heusden-Zolder et de la commune de Heusden-Zolder. gemeente Heusden-Zolder.
Le Tribunal du travail considère que par « tiers », au sens de De Arbeidsrechtbank is van mening dat met « derde », in de zin van
l'article 31, § 1er, de la loi du 24 juillet 1987, on entend celui qui artikel 31, § 1, van de wet van 24 juli 1987, wordt bedoeld degene die
est étranger à la relation de travail initiale entre la personne vreemd is aan de initiële arbeidsrelatie tussen de natuurlijke persoon
physique ou morale et le travailleur. « Le fait que l'autorité of de rechtspersoon en de werknemer. « Het feit dat de gemeentelijke
communale joue un rôle important dans la création, la conduite et le overheid een belangrijke rol speelt in de oprichting, de leiding en de
financement de ce tiers, en l'espèce l'a.s.b.l. communale, n'y change financiering van deze derde, in casu de gemeentelijke v.z.w., doet
rien. Il s'agit de deux entités juridiques distinctes. » niet ter zake. Het betreft twee onderscheiden juridische entiteiten. »
Selon le Tribunal, l'interdiction s'applique également lorsque les Volgens de Rechtbank is het verbod ook van toepassing indien de
activités se situent en dehors du secteur commercial et que la mise à activiteiten buiten de commerciële sector liggen en de
la disposition s'opère par une personne de droit public, la commune, terbeschikkingstelling gebeurt door een publiekrechtelijk persoon, de
qui veille à l'intérêt général au niveau communal et met une personne gemeente, die het algemeen belang op gemeentelijk vlak behartigt en
à la disposition d'une entreprise non marchande telle que l'a.s.b.l. een persoon ter beschikking stelt van een non-profitonderneming zoals
Cultureel Centrum Heusden-Zolder, dans le secteur culturel. de v.z.w. Cultureel Centrum Heusden-Zolder, in de culturele sector.
La deuxième partie défenderesse objecte qu'au cas où le Tribunal De tweede verwerende partij werpt op dat, indien de Rechtbank geneigd
serait tenté d'appliquer la loi du 24 juillet 1987 à la cause parce zou zijn de wet van 24 juli 1987 op de zaak toe te passen omdat er
qu'il y aurait mise à disposition illicite, cela serait contraire au ongeoorloofde terbeschikkingstelling zou zijn, zulks strijdig zou zijn
principe d'égalité des articles 10 et 11 de la Constitution et elle met het gelijkheidsbeginsel vervat in de artikelen 10 en 11 van de
demande en ordre subsidiaire de poser à ce propos une question Grondwet en zij verzoekt subsidiair in dat verband een prejudiciële
préjudicielle à la Cour. vraag aan het Hof te stellen.
Le Tribunal estime cette demande pertinente et renvoie l'affaire à la De Rechtbank acht dat verzoek pertinent en verwijst de zaak naar het
Cour en vue de répondre à la question préjudicielle mentionnée Hof met het oog op een antwoord op de hierboven aangehaalde
ci-dessus. prejudiciële vraag.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 3 juillet 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 3 juli 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 14 août 1997. 77 van de organieke wet bij op 14 augustus 1997 ter post aangetekende
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au brieven. Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 15 août 1997. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 15 augustus 1997.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- la commune de Heusden-Zolder, Heldenplein 1, 3550 Heusden-Zolder, - de gemeente Heusden-Zolder, Heldenplein 1, 3550 Heusden-Zolder, bij
par lettre recommandée à la poste le 16 septembre 1997; op 16 september 1997 ter post aangetekende brief;
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 1 oktober 1997
lettre recommandée à la poste le 1er octobre 1997; ter post aangetekende brief;
- le Gouvernement wallon, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, par lettre - de Waalse Regering, rue Mazy 25-27, 5100 Namen, bij op 2 oktober
recommandée à la poste le 2 octobre 1997. 1997 ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 27 novembre 1997. organieke wet bij op 27 november 1997 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 23 - de Ministerraad, bij op 23 december 1997 ter post aangetekende
décembre 1997; brief;
- la commune de Heusden-Zolder, par lettre recommandée à la poste le - de gemeente Heusden-Zolder, bij op 24 december 1997 ter post
24 décembre 1997; aangetekende brief;
- le Gouvernement wallon, par lettre recommandée à la poste le 26 - de Waalse Regering, bij op 26 december 1997 ter post aangetekende
décembre 1997. brief.
Par ordonnance du 18 décembre 1997, la Cour a prorogé jusqu'au 3 Bij beschikking van 18 december 1997 heeft het Hof de termijn
juillet 1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 3 juli 1998.
Par ordonnance du 25 mars 1998, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 25 maart 1998 heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 29 avril 1998. verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 29 april 1998.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 26 mars 1998. bij op 26 maart 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 29 avril 1998 : Op de openbare terechtzitting van 29 april 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me K. Jespers loco Me W. Rauws, avocats au barreau d'Anvers, pour la . Mr. K. Jespers loco Mr. W. Rauws, advocaten bij de balie te
commune de Heusden-Zolder; Antwerpen, voor de gemeente Heusden-Zolder;
. Me A. Lindemans, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des . Mr. A. Lindemans, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
ministres; Ministerraad;
. Me V. Thiry, avocat au barreau de Liège, pour le Gouvernement . Mr. V. Thiry, advocaat bij de balie te Luik, voor de Waalse
wallon; Regering;
- les juges-rapporteurs A. Arts et J. Delruelle ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers A. Arts en J. Delruelle verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire de la commune de Heusden-Zolder Memorie van de gemeente Heusden-Zolder
A.1.1. L'objectif de la loi du 24 juillet 1987 est de lutter contre A.1.1. De doelstelling van de wet van 24 juli 1987 is de strijd tegen
les pourvoyeurs de main-d'oeuvre, qui abusaient de la mise à de koppelbazen, die misbruik maakten van de terbeschikkingstelling van
disposition d'intérimaires au préjudice des travailleurs concernés. uitzendkrachten ten nadele van de betrokken werknemers.
En tant qu'autorité administrative locale, la commune ne peut que Als lokale administratieve overheid kan de gemeente enkel het algemeen
défendre l'intérêt général au niveau local, c'est-à-dire communal. belang op lokaal, dat wil zeggen gemeentelijk vlak behartigen.
En sa qualité d'association sans but lucratif communale, l'a.s.b.l. In haar hoedanigheid van gemeentelijke vereniging zonder winstoogmerk
Cultureel Centrum Heusden-Zolder effectue également des tâches vervult de v.z.w. Cultureel Centrum Heusden-Zolder eveneens taken van
d'intérêt général. algemeen belang.
C. Degraen a été remise au travail dans le cadre d'une mesure C. Degraen is opnieuw tewerkgesteld in het kader van een specifieke
spécifique de résorption du chômage par les pouvoirs publics, à savoir tewerkstellingsmaatregel voor de overheid, namelijk het stelsel van de
le régime des contractuels subventionnés. Ce régime avait pour but gesubsidieerde contractuelen. Dat stelsel had tot doel de bestaande
d'harmoniser les mesures existantes dans le cadre des divers maatregelen in het kader van de diverse tewerkstellingsprogramma's te
programmes de résorption du chômage et de remplacer ces divers harmoniseren en in de gemeenten, de openbare centra voor
travailleurs dans les communes, les centres publics d'aide sociale et maatschappelijk welzijn en de verenigingen die ervan afhangen die
les associations qui en dépendent par une seule catégorie. diverse werknemers te vervangen door één categorie. De gemeentelijke
L'association sans but lucratif communale ne pouvait recruter de vereniging zonder winstoogmerk kon geen gesubsidieerde contractuelen
contractuels subventionnés, ni faire appel, depuis 1986, aux autres aanwerven, noch, sedert 1986, een beroep doen op de traditionele
alternatieve tewerkstellingsvormen.
formes traditionnelles de remise au travail. Volgens het verslag aan de Koning voorafgaand aan het koninklijk
Selon le rapport au Roi précédant l'arrêté royal du 29 octobre 1986, besluit van 29 oktober 1986, heeft de wetgever rekening gehouden met
le législateur a tenu compte des importantes tâches sociales de belangrijke maatschappelijke taken die de gemeenten en de
qu'accomplissent les communes et les associations sans but lucratif gemeentelijke verenigingen zonder winstoogmerk vervullen en met het
communales et de l'important volume d'emplois nécessaires dans les groot aantal betrekkingen die nodig zijn op het vlak van toerisme en
domaines du tourisme et de la culture. De nombreuses communes cultuur. Talrijke gemeenten gaan over tot terbeschikkingstellingen,
procèdent à des mises à disposition, comme celle de C. Degraen, au vu zoals die van C. Degraen, met medeweten en medewerking van de
et au su de l'Office national de l'emploi et de la Communauté flamande Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening en de Vlaamse Gemeenschap.
et en collaboration avec ces entités.
A.1.2. » Eu égard aux tâches d'intérêt social que la commune et le A.1.2. » Gelet op de taken van maatschappelijk belang die de gemeente
centre culturel de Heusden-Zolder accomplissent, d'une part, et au en het Cultuurcentrum Heusden-Zolder vervullen, enerzijds, en het feit
fait que l'occupation de contractuels subventionnés est une mesure de dat de tewerkstelling van GESCO's een tewerkstellingsmaatregel is,
résorption du chômage destinée spécifiquement à des autorités de droit specifiek bestemd voor publiekrechtelijke overheden, waarvan
public, dont il est fait un usage généralisé par les communes et les veralgemeend gebruik gemaakt wordt door gemeenten en gemeentelijke
a.s.b.l. communales, la commune et le centre culturel de
Heusden-Zolder se trouvent essentiellement dans une situation v.z.w.'s, verkeren de gemeente en het Cultuurcentrum Heusden-Zolder
différente de celle des entreprises normales, qui procèdent à une wezenlijk in een andere situatie dan normale ondernemingen, die met
remise au travail prohibée dans un but lucratif aux fins de contourner la législation sociale et qui se comportent en fait illicitement comme des pourvoyeurs de main-d'oeuvre au préjudice des travailleurs mis à disposition. L'application de la loi sur le travail intérimaire à la commune aurait d'ailleurs des conséquences néfastes aux niveaux social et politique. » Il est contraire au principe constitutionnel d'égalité de traiter de la même manière des catégories de personnes qui se trouvent dans une situation totalement différente vis-à-vis d'une législation donnée. Il faut à cet égard prendre en compte l'article 60 de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, d'où il appert que les centres publics d'aide sociale qui accomplissent, comme les communes, des tâches d'intérêt général sont bel et bien habilités à mettre des travailleurs à la disposition d'associations communales sans but lucratif. winstoogmerk aan verboden terbeschikkingstelling doen om de sociale wetgeving te ontduiken en die zich in feite aan ontoelaatbare koppelbazerij bezondigen ten nadele van de ter beschikking gestelde werknemers. De toepassing van de uitzendarbeidswet op de gemeente zou trouwens maatschappelijk en politiek nefaste gevolgen hebben. » Categorieën van personen die zich ten aanzien van een bepaalde wetgeving in een volledig verschillende situatie bevinden, op eenzelfde manier behandelen is strijdig met het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel. In dat opzicht moet rekening worden gehouden met artikel 60 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, waaruit blijkt dat openbare centra voor maatschappelijk welzijn, die zoals gemeenten taken van algemeen belang vervullen, wel gemachtigd worden werknemers ter beschikking te stellen van gemeentelijke verenigingen zonder winstoogmerk.
La discrimination dénoncée ressort par ailleurs du fait que l'article De aangeklaagde discriminatie blijkt overigens uit het feit dat
31, § 1er, impose au Roi l'obligation de désigner par arrêté royal artikel 31, § 1, de Koning de verplichting oplegt bij in Ministerraad
délibéré en Conseil des ministres les associations sans but lucratif overlegd koninklijk besluit de verenigingen zonder winstoogmerk aan te
auxquelles l'interdiction de mise à disposition n'est pas applicable. wijzen waarvoor het terbeschikkingstellingsverbod niet geldt.
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.2.1. L'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 a une portée générale A.2.1. Artikel 31 van de wet van 24 juli 1987 heeft een algemene
puisque la loi sur le travail intérimaire est applicable tant au draagwijdte vermits de uitzendarbeidswet zowel voor de openbare sector
secteur public qu'au secteur privé. Cette réglementation est du reste als de privé-sector geldt. Die reglementering is overigens van
d'ordre public. Il existe toutefois des exceptions à l'interdiction de openbare orde. Er bestaan evenwel uitzonderingen op het verbod van
la mise de travailleurs à la disposition d'utilisateurs, par exemple terbeschikkingstelling van werknemers, bijvoorbeeld artikel 31, § 1,
l'article 31, § 1er, in fine, ou l'article 48 de la loi. in fine, of artikel 48 van de wet.
A.2.2. Une première critique porte sur le caractère arbitraire et A.2.2. Een eerste kritiek heeft betrekking op het willekeurig en
artificiel de la distinction que le juge a quo opère entre les artificieel karakter van het onderscheid dat de verwijzende rechter
catégories qu'il oppose. La distinction faite n'est pas objective ni maakt tussen de categorieën die hij tegenover elkaar stelt. Het
raisonnable. On n'en trouve d'ailleurs aucune trace, même pas gemaakte onderscheid is niet objectief noch redelijk. Men vindt
implicite, dans la loi sur le travail intérimaire. Il n'existe donc daarvan trouwens geen enkel spoor in de uitzendarbeidswet, zelfs niet
pas de catégorie de personnes se trouvant dans des situations impliciet. Er zijn dus geen categorieën van personen die zich in
totalement différentes et qui seraient traitées de manière égale, ou volledig verschillende situaties bevinden en die op een gelijke manier
tout au moins l'existence de ces catégories ne trouve pas de fondement zouden worden behandeld, of althans vindt het bestaan van die
dans la loi sur le travail intérimaire. categorieën geen grondslag in de uitzendarbeidswet.
A.2.3. Le point de vue de la commune de Heusden-Zolder, qui opère une A.2.3. Het standpunt van de gemeente Heusden-Zolder, die een
distinction entre les communes et les associations sans but lucratif, onderscheid maakt tussen de gemeenten en de verenigingen zonder
d'une part, et les entreprises commerciales, d'autre part, qui seules winstoogmerk, enerzijds, en de handelsondernemingen, anderzijds, die
feraient de la mise à disposition interdite en vue d'éluder la als enige aan verboden terbeschikkingstelling zouden doen om de
législation sociale et de se rendre en fait coupables de travail au sociale wetgeving te ontduiken en zich in feite aan zwartwerk te
noir, repose sur un critère tout aussi arbitraire et injuste. Le bezondigen, berust op een even willekeurig en onrechtvaardig
critère est arbitraire parce qu'il n'est avancé pour celui-ci aucun criterium. Het criterium is willekeurig omdat geen enkele basis of
fondement ni aucune explication. Le critère est par ailleurs inexact puisque le travail temporaire et intérimaire réglementé a précisément pour objectif de prévoir des variantes pour l'embauche de forces de travail temporaires et d'offrir tout de même la protection nécessaire aux différents acteurs impliqués dans le processus du travail temporaire et intérimaire. Cette double préoccupation ne vaut pas seulement à l'égard du secteur commercial mais s'adresse aussi aux personnes morales qui, dans l'intérêt général, et dans le cadre ou non d'un programme de mise au travail, mettent du personnel à la disposition d'entreprises non marchandes. Compte tenu de l'objectif du législateur - combattre les abus que constituent les mises à disposition interdites -, il n'existe aucune justification objective ni raisonnable pour opérer une distinction entre les catégories de personnes morales visées. A.2.4. Il n'apparaît pas clairement quelles sont les situations manifestement inégales dans lesquelles se trouveraient les communes et les associations sans but lucratif, d'une part, et les entreprises non marchandes, d'autre part, au regard de la disposition litigieuse. Il n'apparaît nulle part en quoi consisterait cette situation fondamentalement différente. La nature de l'intérêt en cause, intérêt général ou intérêt privé, n'est pas pertinente en l'espèce. Ne l'est pas davantage, le fait que la personne morale met du personnel au verklaring ervoor wordt gegeven. Het criterium is overigens onjuist vermits de bedoeling van de gereglementeerde tijdelijke arbeid en uitzendarbeid precies is te voorzien in alternatieven voor de tewerkstelling van tijdelijke arbeidskrachten en toch de nodige bescherming te bieden aan de verschillende actoren die betrokken zijn bij het proces van de tijdelijke arbeid en de uitzendarbeid. Die dubbele bezorgdheid geldt niet alleen ten aanzien van de commerciële sector, maar richt zich ook tot de rechtspersonen die, in het algemeen belang, al dan niet in het kader van een tewerkstellingsprogramma, personen ter beschikking stellen van non-profitondernemingen. In het licht van de doelstelling van de wetgever - de verboden terbeschikkingstellingen bestrijden - is er geen objectieve noch redelijke verantwoording om een onderscheid te maken tussen de bedoelde categorieën van rechtspersonen. A.2.4. Het blijkt niet duidelijk welke de kennelijk ongelijke situaties zijn waarin de gemeenten en de verenigingen zonder winstoogmerk, enerzijds, en de non-profitondernemingen, anderzijds, zich in het licht van de betwiste bepaling zouden bevinden. Nergens blijkt waarin die fundamenteel verschillende situatie zou bestaan. De aard van het in het geding zijnde belang, algemeen belang of privé-belang, is te dezen niet pertinent. Evenmin pertinent is het
travail dans le cadre d'un programme de mise au travail ayant pour but feit dat de rechtspersoon personeel tewerkstelt in het kader van een
de combattre le chômage. A.2.5. La distinction opérée menace d'aboutir à une segmentation confuse de différentes catégories de personnes morales qui doivent être appréciées au regard de la loi sur le travail intérimaire. « La question préjudicielle établit une distinction entre une commune agissant dans l'intérêt général et d'autres personnes morales privées ou publiques. Il n'est pas clair que d'autres personnes morales de droit public que les communes soient couvertes par la question préjudicielle. Une polarisation est également affirmée entre le secteur culturel, d'une part, et les entreprises du secteur marchand en dehors du secteur culturel, d'autre part. La question se pose de savoir comment interpréter la question préjudicielle à l'égard du secteur social ou des entreprises qui se trouvent à la limite du tewerkstellingsprogramma met het doel de werkloosheid te bestrijden. A.2.5. Het gemaakte onderscheid dreigt te leiden tot een onoverzichtelijke segmentering van verschillende categorieën van rechtspersonen die dienen te worden beoordeeld in het licht van de uitzendarbeidswet. « De prejudiciële vraag maakt een onderscheid tussen een gemeente handelend in het algemeen belang en ander private of publiekrechtelijke rechtspersonen. Het is niet duidelijk of andere publiekrechtelijke rechtspersonen dan de gemeente worden gedekt door de prejudiciële vraag. Er wordt eveneens een polarisatie gesteld tussen enerzijds de culturele sector en anderzijds de profitondernemingen buiten de culturele sector. De vraag dient zich aan hoe de prejudiciële vraag dient te worden geïnterpreteerd ten aanzien van de sociale sector of de ondernemingen die zich op de rand
secteur marchand et du secteur non marchand. » bevinden van de non-profit- en de profitsector. »
A.2.6. C'est la notion de travail intérimaire elle-même qui prévoit de A.2.6. Het is het begrip zelf van de uitzendarbeid dat nauwkeurig de
façon précise les exceptions à la mise à disposition interdite. Le uitzonderingen op de verboden terbeschikkingstelling bepaalt. De
législateur a formulé pour ces exceptions une justification objective wetgever heeft voor die uitzonderingen een objectieve en redelijke
et raisonnable. verantwoording geformuleerd.
Mémoire du Gouvernement wallon Memorie van de Waalse Regering
A.3. Le Gouvernement wallon déclare intervenir à la cause et s'en A.3. De Waalse Regering verklaart in de zaak tussen te komen en zich
remet provisoirement à la sagesse de la Cour, sous réserve d'autres voorlopig te gedragen naar de wijsheid van het Hof, onder voorbehoud
prises de position dans un mémoire en réponse. van andere standpunten in een memorie van antwoord.
Mémoire en réponse de la commune de Heusden-Zolder Memorie van antwoord van de gemeente Heusden-Zolder
A.4.1. C'est à tort que le Conseil des ministres formule des critiques A.4.1. De Ministerraad formuleert ten onrechte kritiek ten aanzien van
à l'égard de la question préjudicielle posée par le Tribunal du de prejudiciële vraag die door de Arbeidsrechtbank te Hasselt is
travail de Hasselt. Les parties n'ont en effet pas la possibilité de gesteld. De partijen hebben immers niet de mogelijkheid om de termen
modifier les termes de la saisine. La Cour doit répondre à la question van de saisine te wijzigen. Het Hof dient de vraag te beantwoorden
telle qu'elle a été posée par la juridiction. zoals zij door het rechtscollege is gesteld.
A.4.2. Subsidiairement, il faut relever que les critiques formulées A.4.2. Subsidiair dient te worden opgemerkt dat de door de
par le Conseil des ministres manquent de fondement. La distinction Ministerraad geformuleerde kritiek grondslag mist. Het onderscheid
entre la commune qui poursuit l'intérêt général au niveau local et le tussen de gemeente die het algemeen belang op lokaal vlak nastreeft en
centre culturel reconnu qui poursuit l'intérêt culturel local, d'une het erkend cultureel centrum dat het lokaal cultureel belang
part, et les personnes morales de droit privé ou même de droit public behartigt, enerzijds, en de privaatrechtelijke of zelfs
qui ne poursuivent pas un but d'intérêt général, d'autre part, est une publiekrechtelijke rechtspersonen die geen algemeen belang nastreven,
distinction tout à fait relevante en droit. De manière générale, le anderzijds, is rechtens een volkomen relevant onderscheid. In het
droit prévoit un statut juridique différent pour les entreprises recht is er in het algemeen een verschillend rechtsstatuut voor de
commerciales, d'une part, et pour les personnes de droit public qui se handelsondernemingen, enerzijds, en de publiekrechtelijke personen die
préoccupent de l'intérêt général, d'autre part. het algemeen belang nastreven, anderzijds.
S'il est vrai que la loi litigieuse ne fait pas cette distinction, De betwiste wet maakt dat onderscheid weliswaar niet, maar dat is
c'est, selon la commune de Heusden-Zolder, à tort; elle méconnaît volgens de gemeente Heusden-Zolder onterecht; zij miskent aldus een
ainsi une différence fondamentale. fundamenteel verschil.
A.4.3. Le Conseil des ministres perd de vue que le système des A.4.3. De Ministerraad verliest uit het oog dat het stelsel van de
contractuels subventionnés est une mesure de remise au travail créée gesubsidieerde contractuelen een tewerkstellingsmaatregel is die
spécifiquement pour les autorités. Le centre culturel ne peut pas specifiek voor de overheden in het leven is geroepen. Het cultureel
engager directement des contractuels subventionnés. N'est pas non plus centrum mag zelf geen gesubsidieerde contractuelen aanwerven. Evenmin
motivée, la thèse selon laquelle il n'est pas relevant de prendre en gemotiveerd is de stelling volgens welke het niet relevant is rekening
compte le fait que la mise à disposition se passe dans le cadre du te houden met het feit dat de terbeschikkingstelling gebeurt in het
programme de remise au travail afin de lutter contre le chômage. Il kader van het tewerkstellingsprogramma teneinde de werkloosheid te
faut d'ailleurs souligner ici que l'Etat belge, via le ministère de bestrijden. Hier dient trouwens erop te worden gewezen dat de
l'Emploi et du Travail, a reconnu et subventionné la mise à Belgische Staat, via het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, de
disposition de contractuels subventionnés auprès d'associations sans tewerkstelling van gesubsidieerde contractuelen bij gemeentelijke
but lucratif communales. verenigingen zonder winstoogmerk heeft erkend en gesubsidieerd.
Pour répondre à la question préjudicielle, il n'est pas relevant de Om de prejudiciële vraag te beantwoorden is het niet relevant of nog
s'interroger sur le point de savoir si d'autres personnes de droit andere publiekrechtelijke rechtspersonen dan de gemeente door de
public que la commune sont visées par la question préjudicielle. De prejudiciële vraag worden beoogd. Bovendien is het verkeerd te spreken
plus, il est faux de parler de segmentation confuse des différentes van een onoverzichtelijke segmentering van de verschillende
catégories de personnes morales. Tant les communes que les categorieën van rechtspersonen. Zowel de gemeenten als de bedoelde
associations sans but lucratif visées sont une catégorie bien définie verenigingen zonder winstoogmerk vormen een welbepaalde categorie van
de personnes. Il faut en outre observer qu'une association sans but personen. Daarnaast moet worden opgemerkt dat een gemeentelijke
lucratif communale est caractérisée par une position dominante de vereniging zonder winstoogmerk wordt gekenmerkt door een dominante
personne de droit public, en l'espèce la commune. positie van de publiekrechtelijke persoon, in casu de gemeente.
Mémoire en réponse du Conseil des ministres Memorie van antwoord van de Ministerraad
A.5. Le législateur n'a prévu d'exceptions à l'interdiction de mise à A.5. De wetgever heeft enkel voor specifieke gevallen in
uitzonderingen voorzien op het verbod van terbeschikkingstelling zoals
disposition prévue par l'article 31 de la loi litigieuse que pour des voorgeschreven bij artikel 31 van de betwiste wet. Zulks is
cas spécifiques. C'est le cas par exemple de l'article 60 de la loi du bijvoorbeeld het geval voor artikel 60 van de organieke wet van 8 juli
8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide sociale, cité par 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn,
la commune de Heusden-Zolder. geciteerd door de gemeente Heusden-Zolder.
Le législateur a accordé des exceptions limitatives pour des De wetgever heeft voor heel specifieke omstandigheden limitatieve
circonstances bien spécifiques. Ces exceptions ont été accordées à uitzonderingen toegestaan. Die uitzonderingen werden toegekend aan
certaines associations sans but lucratif et, sous certaines bepaalde verenigingen zonder winstoogmerk en, onder bepaalde
conditions, aux centres publics d'aide sociale, mais aucunement aux voorwaarden, aan de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, doch
communes. geenszins aan de gemeenten.
Il faut en outre observer que l'article 31, § 1er, in fine, de la loi Bovendien moet worden opgemerkt dat artikel 31, § 1, in fine, van de
ne comporte aucun mécanisme automatique à cet égard et qu'il faut la wet in dat opzicht geen enkel automatisch mechanisme bevat en dat
réunion de plusieurs conditions pour que la dérogation soit accordée. verschillende voorwaarden moeten worden vervuld opdat de afwijking
wordt toegestaan.
Le régime dérogatoire demandé par la commune de Heusden-Zolder ne peut De door de gemeente Heusden-Zolder gevraagde afwijkende regeling kan
se justifier ni par les prétendues tâches d'intérêt social niet worden verantwoord, noch door de vermeende taken van sociaal
qu'accomplit la commune ni par l'éventuelle mise au travail de belang die de gemeente vervult, noch door de eventuele tewerkstelling
contractuels subventionnés. van gesubsidieerde contractuelen.
« Un tel raisonnement ne saurait du reste être maintenu puisqu'il « Dergelijke redenering kan overigens niet worden gehandhaafd, vermits
n'existe aucune obligation légale de recruter des contractuels er geen wettelijke verplichting bestaat om gesubsidieerde
subventionnés, en sorte que faire suite à la thèse de la commune de contractuelen aan te werven, zodat ingaan op de thesis van de gemeente
Heusden-Zolder aurait pour conséquence qu'une nouvelle distinction Heusden-Zolder, tot gevolg zou hebben dat een nieuw onderscheid zou
existerait entre les communes qui mettent à disposition des bestaan tussen die gemeenten die wel en de gemeenten die geen
contractuels subventionnés et celles qui ne le font pas. » gesubsidieerde contractuelen tewerkstellen. »
Mémoire en réponse du Gouvernement wallon Memorie van antwoord van de Waalse Regering
A.6. Les dispositions du chapitre III de la loi du 24 juillet 1987 ont A.6. De bepalingen van hoofdstuk III van de wet van 24 juli 1987
une portée générale en ce qu'elles s'appliquent indistinctement au hebben een algemene draagwijdte doordat zij zonder onderscheid op de
secteur privé ou au secteur public. privé-sector en de openbare sector van toepassing zijn.
Le législateur fédéral a cependant reconnu que des dérogations peuvent De federale wetgever heeft evenwel erkend dat aan sommige openbare
être consenties à certains services publics, voire à certaines diensten, zelfs aan sommige verenigingen zonder winstoogmerk die ervan
associations sans but lucratif qui en dépendent, soit en application afhangen, uitzonderingen worden toegestaan, hetzij met toepassing van
de l'article 31, § 1er, in fine, soit en application de l'article 48. artikel 31, § 1, in fine, hetzij met toepassing van artikel 48.
« Compte tenu de ces tempéraments, l'article 31 de la loi du 24 « Rekening houdend met die milderingen, schendt artikel 31 van de wet
juillet 1997 ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. van 24 juli 1997 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Il appartient aux juges administratif et judiciaire d'exercer un Het staat aan de administratieve en de gewone rechter controle uit te
contrôle sur la manière dont ces habilitations sont mises en oeuvre. oefenen op de manier waarop die machtigingen in werking worden gesteld.
L'habilitation qui figure à l'article 31, § 1er, in fine, n'est pas, De in artikel 31, § 1, in fine, vermelde machtiging is, op zich, door
en tant que telle, soumise au contrôle de la Cour d'arbitrage par le de verwijzende rechter niet ter toetsing aan het Arbitragehof
juge de renvoi. L'article 48 de la loi n'est pas visé dans la question voorgelegd. Artikel 48 van de wet wordt in de prejudiciële vraag niet
préjudicielle. » beoogd. »
- B - - B -
B.1. L'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail B.1. Artikel 31 van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke
temporaire, le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers
disposition d'utilisateurs dispose : ten behoeve van gebruikers bepaalt :
« § 1er. Est interdite l'activité exercée, en dehors des règles fixées « § 1. Verboden is de activiteit die buiten de in de hoofdstukken I en
II voorgeschreven regels, door een natuurlijke persoon of een
aux chapitres Ier et II, par une personne physique ou morale qui rechtspersoon wordt uitgeoefend om door hen in dienst genomen
consiste à mettre des travailleurs qu'elle a engagés, à la disposition werknemers ter beschikking te stellen van derden die deze werknemers
de tiers qui utilisent ces travailleurs et exercent sur ceux-ci une gebruiken en over hen enig gedeelte van het gezag uitoefenen dat
part quelconque de l'autorité appartenant normalement à l'employeur, normaal aan de werkgever toekomt, behalve voor bepaalde bij in
excepté pour certaines associations sans but lucratif désignées par Ministerraad overlegd koninklijk besluit aangewezen verenigingen
arrêté royal délibéré en Conseil des Ministres. zonder winstoogmerk.
§ 2. Le contrat par lequel un travailleur a été engagé pour être mis à § 2. De overeenkomst waarbij een werknemer in dienst werd genomen om
la disposition d'un utilisateur en violation de la disposition du § 1er ter beschikking te worden gesteld van een gebruiker in strijd met de
est nul, à partir du début de l'exécution du travail chez celui-ci. bepaling van § 1, is nietig vanaf het begin der uitvoering van de
arbeid bij laatstgenoemde.
§ 3. Lorsqu'un utilisateur fait exécuter des travaux par des § 3. Wanneer een gebruiker arbeid laat uitvoeren door werknemers die
travailleurs mis à sa disposition en violation de la disposition du § te zijner beschikking werden gesteld in strijd met de bepaling van §
1er, cet utilisateur et ces travailleurs sont considérés comme engagés 1, worden die gebruiker en die werknemers beschouwd als verbonden door
dans les liens d'un contrat de travail à durée indéterminée dès le een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd vanaf het begin der
début de l'exécution des travaux. uitvoering van de arbeid.
Toutefois, les travailleurs peuvent mettre fin au contrat sans préavis De werknemers kunnen evenwel de overeenkomst beëindigen zonder
ni indemnité. Ce droit ne peut être exercé que jusqu'à la date où leur opzegging, noch vergoeding. Van dit recht kunnen zij gebruik maken tot
mise à la disposition de l'utilisateur aurait normalement pris fin. op de datum waarop zij normaal niet meer ter beschikking van de
gebruiker zouden zijn gesteld.
§ 4. L'utilisateur et la personne qui met des travailleurs à la § 4. De gebruiker en de persoon die werknemers ter beschikking stelt
disposition de l'utilisateur en violation de la disposition du § 1er, van de gebruiker in strijd met de bepaling van § 1, zijn hoofdelijk
sont solidairement responsables du paiement des cotisations sociales, aansprakelijk voor de betaling van de sociale bijdragen, lonen,
rémunérations, indemnités et avantages qui découlent du contrat visé vergoedingen en voordelen die uit de bij § 3 bedoelde overeenkomst
au § 3. » voortvloeien. »
B.2.1. Le Tribunal du travail de Hasselt interroge la Cour sur la B.2.1. De Arbeidsrechtbank te Hasselt stelt aan het Hof een vraag over
compatibilité de cette disposition avec les articles 10 et 11 de la Constitution lorsqu'elle est appliquée aux personnes de droit public telles que les communes, qui veillent à l'intérêt général au niveau communal et qui, dans le cadre d'un programme de mise au travail comme celui des contractuels subventionnés, mettent du personnel à la disposition d'une entreprise non marchande telle qu'un centre culturel agréé, alors que ces communes se trouvent fondamentalement dans une situation différente et non comparable à celle des personnes privées ou même des personnes publiques qui n'ont pas à veiller à l'intérêt général, qui ne mettent pas du personnel à la disposition dans le cadre d'un programme de mise au travail organisé par la loi et qui mettent du personnel à la disposition d'entreprises à but lucratif en dehors du secteur culturel. B.2.2. Le juge a quo estime que la commune qui engage une contractuelle subventionnée et l'occupe dans des locaux de la commune qui abritent également un centre culturel agréé pour lequel la personne mise au travail effectue des services, doit être considérée de bestaanbaarheid van die bepaling met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, wanneer zij wordt toegepast op publiekrechtelijke rechtspersonen zoals de gemeenten, die het algemeen belang op gemeentelijk vlak behartigen en die, in het kader van een tewerkstellingsprogramma zoals dat van de gesubsidieerde contractuelen, personeel ter beschikking stellen van een non-profitonderneming zoals een erkend cultureel centrum, terwijl die gemeenten zich fundamenteel in een andere en niet-vergelijkbare situatie bevinden ten opzichte van de private of zelfs publiekrechtelijke personen die niet het algemeen belang moeten behartigen, die geen personeel ter beschikking stellen in het kader van een wettelijk georganiseerd tewerkstellingsprogramma, en die personeel ter beschikking stellen van winstnastrevende ondernemingen buiten de culturele sector. B.2.2. De verwijzende rechter gaat ervan uit dat de gemeente die een gesubsidieerde contractuele in dienst neemt en deze in gemeentelijke lokalen tewerkstelt waar tevens een erkend cultureel centrum gevestigd is voor hetwelk de tewerkgestelde diensten presteert, moet worden
comme une personne qui exerce une activité interdite visée à l'article beschouwd als een persoon die doet aan een verboden activiteit als
31 de la loi du 24 juillet 1987. bedoeld in artikel 31 van de wet van 24 juli 1987.
La Cour appréciera la constitutionnalité dudit article 31 dans Het Hof zal de grondwettigheid van dat artikel 31 onderzoeken in de
l'interprétation qu'en a donnée le juge a quo. interpretatie die de verwijzende rechter eraan heeft gegeven.
B.3. Il ressort des travaux préparatoires de la loi du 24 juillet 1987 B.3. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet van 24 juli 1987
que le législateur a voulu reprendre la plupart des dispositions de la blijkt dat de wetgever de meeste bepalingen van de tijdelijke wet van
loi temporaire du 28 juin 1976. L'article 31, en particulier, 28 juni 1976 heeft willen overnemen. Inzonderheid artikel 31 handhaaft
maintient l'interdiction de la mise de travailleurs à la disposition het verbod van het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve
d'utilisateurs qui n'est pas effectuée conformément à la van gebruikers buiten de regeling van de uitzendarbeid om.
réglementation du travail intérimaire.
Il ressort également de ces travaux préparatoires que le secteur Uit die parlementaire voorbereiding blijkt ook dat de openbare sector
public n'est pas exclu du champ d'application de la loi (Doc. parl., niet van de toepassingssfeer van de wet is uitgesloten (Gedr. St.,
Chambre, 1986-1987, n° 762/4, p. 5). Kamer, 1986-1987, nr. 762/4, p. 5).
B.4. Selon les travaux préparatoires de la loi du 28 juin 1976, le B.4. Volgens de parlementaire voorbereiding van de wet van 28 juni
législateur a eu pour objectif de protéger les travailleurs mis à la 1976 beoogde de wetgever de ter beschikking van een derde gestelde
disposition d'un tiers (Doc. parl., Chambre, 1974-1975, n° 627/11, p. werknemers te beschermen (Gedr. St., Kamer, 1974-1975, nr. 627/11, p.
32). 32).
B.5. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. Les mêmes règles s'opposent, par ailleurs, à ce que soient traitées de manière identique, sans qu'apparaisse une justification raisonnable, des catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont essentiellement différentes. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.6. Pour répondre à la question préjudicielle, la Cour doit examiner B.5. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Dezelfde regels verzetten er zich overigens tegen dat categorieën van personen, die zich ten aanzien van de aangevochten maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.6. Om de prejudiciële vraag te beantwoorden dient het Hof na te gaan
si les articles 10 et 11 de la Constitution imposent au législateur de of de artikelen 10 en 11 van de Grondwet de wetgever de verplichting
traiter différemment, parmi les personnes qui mettent des travailleurs opleggen, onder de personen die werknemers ter beschikking stellen van
à la disposition de tiers, les communes lorsqu'elles veillent à derden, de gemeenten verschillend te behandelen wanneer zij het
l'intérêt général au niveau communal et qu'elles mettent des algemeen belang op gemeentelijk vlak behartigen en gesubsidieerde
contractuels subventionnés à la disposition d'un centre culturel agréé, entreprise non marchande. La Cour ne peut critiquer un traitement identique que si deux catégories de personnes se trouvant dans des situations qui, au regard de la mesure considérée, sont essentiellement différentes font l'objet d'un traitement identique sans qu'apparaisse une justification raisonnable. Compte tenu de ce que la loi vise à protéger les travailleurs contractuels, le fait que la commune veille à l'intérêt général au niveau communal n'est pas un critère permettant de justifier un traitement différent. Toutes les personnes de droit public sont, en effet, chargées de missions d'intérêt général. Le législateur n'a pas estimé devoir les soustraire à l'application de la loi du 24 juillet 1987. La Cour n'aperçoit pas pour quelles raisons il aurait dû prévoir des règles différentes à l'égard des communes pour le motif qu'elles veillent à l'intérêt général au niveau communal. La Cour n'aperçoit pas davantage pourquoi des règles spécifiques devraient être prévues pour le motif que les travailleurs sont des contractuels subventionnés ou en raison du fait que la mise à disposition intervient en faveur d'un centre culturel agréé. Par ces motifs, la Cour contractuelen ter beschikking stellen van een erkend cultureel centrum, dat een non-profitonderneming is. Het Hof kan een gelijke behandeling slechts afkeuren wanneer twee categorieën van personen, die zich ten aanzien van de betwiste maatregel in wezenlijk verschillende situaties bevinden, op identieke wijze worden behandeld, zonder dat daarvoor een redelijke verantwoording bestaat. Rekening houdend met de door de wetgever beoogde bescherming van contractuele werknemers, is het feit dat de gemeente het algemeen belang op gemeentelijk vlak behartigt, geen criterium dat een verschillende behandeling kan verantwoorden. Alle publiekrechtelijke rechtspersonen zijn immers belast met opdrachten van algemeen belang. De wetgever heeft niet geoordeeld dat zij aan de toepassing van de wet van 24 juli 1987 moeten worden onttrokken. Het Hof ziet niet om welke redenen hij voor de gemeenten in verschillende regels had moeten voorzien op grond van het feit dat zij het algemeen belang op gemeentelijk vlak behartigen. Het Hof ziet evenmin waarom in specifieke regels zou moeten worden voorzien om reden dat de werknemers gesubsidieerde contractuelen zijn of vanwege het feit dat de terbeschikkingstelling gebeurt ten gerieve van een erkend cultureel centrum. Om die redenen, het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 31 de la loi du 24 juillet 1987 sur le travail temporaire, Artikel 31 van de wet van 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke
le travail intérimaire et la mise de travailleurs à la disposition arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers
d'utilisateurs ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution ten behoeve van gebruikers schendt niet de artikelen 10 en 11 van de
en ce qu'il est appliqué à des personnes morales de droit public Grondwet, in zoverre het wordt toegepast op publiekrechtelijke
telles que les communes. rechtspersonen zoals gemeenten.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 10 juin 1998. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 10 juni 1998.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président, De voorzitter,
L. De Grève. L. De Grève.
^