Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 44/98 du 22 avril 1998 Numéros du rôle : 1078 et 1079 En cause : les recours en annulation de l'article 1 er du décret de la Communauté française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de l'enseignement La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, (...)"
Arrêt n° 44/98 du 22 avril 1998 Numéros du rôle : 1078 et 1079 En cause : les recours en annulation de l'article 1 er du décret de la Communauté française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de l'enseignement La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. Boel, (...) Arrest nr. 44/98 van 22 april 1998 Rolnummers 1078 en 1079 In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 1 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving en van artikel 58 van het de Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 44/98 du 22 avril 1998 Arrest nr. 44/98 van 22 april 1998
Numéros du rôle : 1078 et 1079 Rolnummers 1078 en 1079
En cause : les recours en annulation de l'article 1er du décret de la In zake : de beroepen tot vernietiging van artikel 1 van het decreet
Communauté française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans van de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de
le domaine de l'enseignement et de l'article 58 du décret de la onderwijswetgeving en van artikel 58 van het decreet van de Franse
Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de financiering van de
hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté door de Franse Gemeenschap ingerichte of gesubsidieerde hogescholen,
française, introduits par l'a.s.b.l. Fédération des étudiants ingesteld door de v.z.w. Fédération des étudiants francophones en A.
francophones et A. Tounquet. Tounquet.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du rechters H. Boel, L. François, G. De Baets, R. Henneuse en M. Bossuyt,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet des recours I. Onderwerp van de beroepen
Par requêtes adressées à la Cour par lettres recommandées à la poste Bij verzoekschriften die aan het Hof zijn toegezonden bij op 14 april
le 14 avril 1997 et parvenues au greffe le 15 avril 1997, l'a.s.b.l. 1997 ter post aangetekende brieven en ter griffie zijn ingekomen op 15
Fédération des étudiants francophones, dont le siège social est établi april 1997, hebben de v.z.w. Fédération des étudiants francophones,
à 1210 Bruxelles, chaussée de Haecht 25, et A. Tounquet, demeurant à met maatschappelijke zetel te 1210 Brussel, Haachtsesteenweg 25, en A.
5000 Namur, rue du Parc des Roches 7, ont introduit un recours en Tounquet, wonende te 5000 Namen, rue du Parc des Roches 7, beroep tot
annulation, d'une part, de l'article 1er du décret de la Communauté vernietiging ingesteld, enerzijds, van artikel 1 van het decreet van
française du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de Franse Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van de
de l'enseignement (publié au Moniteur belge du 31 janvier 1997) et, onderwijswetgeving (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 31
d'autre part, de l'article 58 du décret de la Communauté française du januari 1997) en, anderzijds, van artikel 58 van het decreet van de
9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles organisées Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de financiering
ou subventionnées par la Communauté française (publié au Moniteur van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of gesubsidieerde
belge du 15 octobre 1996). hogescholen (bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 15 oktober 1996).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnances du 15 avril 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikkingen van 15 april 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges des sièges conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetels aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Par ordonnance du 13 mai 1997, la Cour a joint les affaires. Bij beschikking van 13 mei 1997 heeft het Hof de zaken samengevoegd.
Les recours ont été notifiés conformément à l'article 76 de la loi Van de beroepen is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 15 mai 1997; organieke wet bij op 15 mei 1997 ter post aangetekende brieven; bij
l'ordonnance de jonction a été notifiée aux parties par les mêmes dezelfde brieven is aan de partijen kennisgegeven van de beschikking
lettres. tot samenvoeging.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 16 mai 1997. Le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 16 mei 1997.
15-17, 1000 Bruxelles, a introduit un mémoire, par lettre recommandée De Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000
Brussel, heeft een memorie ingediend bij op 26 juni 1997 ter post
à la poste le 26 juin 1997. aangetekende brief.
Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 17 septembre 1997. organieke wet bij op 17 september 1997 ter post aangetekende brief.
Les parties requérantes ont introduit un mémoire en réponse, par De verzoekende partijen hebben een memorie van antwoord ingediend bij
lettre recommandée à la poste le 13 octobre 1997. op 13 oktober 1997 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 30 septembre 1997 et du 25 mars 1998, la Cour a Bij beschikkingen van 30 september 1997 en 25 maart 1998 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 14 avril 1998 et 14 octobre 1998 le respectievelijk 14 april 1998 en 14 oktober 1998.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu.
Par ordonnance du 25 février 1998, la Cour a déclaré les affaires en Bij beschikking van 25 februari 1998 heeft het Hof de zaken in
état et fixé l'audience au 18 mars 1998. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 18
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats maart 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 26 février 1998. bij op 26 februari 1998 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 18 mars 1998 : Op de openbare terechtzitting van 18 maart 1998 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me H. Dineur, avocat au barreau de Bruxelles, pour les parties . Mr. H. Dineur, advocaat bij de balie te Brussel, voor de verzoekende
requérantes; partijen;
. Me E. Maron loco Me M. Uyttendaele, avocats au barreau de Bruxelles, . Mr. E. Maron loco Mr. M. Uyttendaele, advocaten bij de balie te
pour le Gouvernement de la Communauté française; Brussel, voor de Franse Gemeenschapsregering;
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- les affaires ont été mises en délibéré. - zijn de zaken in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Les requêtes De verzoekschriften
A.1. S'agissant de l'intérêt à agir des parties requérantes, il y a A.1. Met betrekking tot het belang van de verzoekende partijen om in
lieu de dépasser l'avantage que semblent présenter les dispositions rechte te treden, dient verder te worden gegaan dan het voordeel dat
contestées pour les étudiants, en ce que l'une (l'article 1er du de betwiste bepalingen voor de studenten lijken in te houden, doordat
décret du 2 décembre 1996) interdit que les étudiants pouvant faire de ene bepaling (artikel 1 van het decreet van 2 december 1996)
l'objet d'un financement et ceux ne pouvant pas faire l'objet d'un verbiedt dat de financierbare en de niet-financierbare studenten op
financement soient traités différemment pour ce qui concerne les een verschillende manier worden behandeld wat het inschrijvingsrecht
droits d'inscription et l'autre (article 58 du décret du 9 septembre betreft en de andere bepaling (artikel 58 van het decreet van 9
1996) interdit que des droits complémentaires soient demandés aux september 1996) verbiedt dat een aanvullend recht wordt gevraagd aan
étudiants bénéficiant d'une bourse ou d'une allocation d'études. En de studenten die een studiebeurs of een studietoelage genieten. Zij
effet, elles ont pour conséquence, d'une part, de donner une base légale à une pratique irrégulière, à savoir la réclamation de droits d'inscriptions complémentaires, et, d'autre part, de déléguer de manière implicite cette pratique au Gouvernement, à tout le moins de laisser un pouvoir discrétionnaire aux hautes écoles. En autorisant ainsi la perception de droits complémentaires, cette disposition porte atteinte aux intérêts des étudiants. A.2.1. Moyennant certaines particularités liées à la spécificité de chacune des dispositions précitées, les moyens invoqués par les parties requérantes sont les mêmes dans les deux requêtes. hebben immers tot gevolg, enerzijds, dat een wettelijke basis wordt gegeven aan een onregelmatige praktijk, namelijk het vragen van een aanvullend inschrijvingsrecht, en, anderzijds, dat die praktijk op een impliciete manier wordt gedelegeerd aan de Regering, op zijn minst dat een discretionaire bevoegdheid aan de hogescholen wordt gegeven. Door aldus het heffen van een aanvullend recht toe te staan, doet die bepaling afbreuk aan de belangen van de studenten. A.2.1. Mits enkele bijzonderheden die verbonden zijn met het specifieke karakter van elk van de voormelde bepalingen, zijn de door de verzoekende partijen aangevoerde middelen in beide verzoekschriften dezelfde.
A.2.2. Le premier moyen est pris de la violation de l'article 24, § 3, A.2.2. Het eerste middel is afgeleid uit de schending van artikel 24,
de la Constitution, combiné avec l'article 13.2 du Pacte international § 3, van de Grondwet, in samenhang met artikel 13.2 van het
relatif aux droits économiques, sociaux et culturels. Ces Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele
dispositions, en particulier l'article 13.2 tel qu'interprété par la Cour dans son arrêt n° 33/92, imposent à la Belgique une obligation de standstill; des droits d'inscription supplémentaires ne peuvent en conséquence être mis à charge des étudiants par rapport à ceux en vigueur lors de l'entrée en vigueur du Pacte précité. Il y a lieu de relever que, lors de cette entrée en vigueur, aucune disposition n'autorisait les établissements d'enseignement à réclamer des droits complémentaires au minerval fixé par la Communauté française. L'inconstitutionnalité est d'autant plus manifeste que n'est pas déterminé le montant maximum de ces droits. A.2.3. Le second moyen est pris de la violation de l'article 24 de la rechten. Die bepalingen, inzonderheid artikel 13.2 zoals door het Hof geïnterpreteerd in zijn arrest nr. 33/92, leggen aan België een standstill-verplichting op; aanvullende inschrijvingsrechten ten opzichte van die welke van kracht waren bij de inwerkingtreding van het voormelde Verdrag, mogen bijgevolg niet ten laste van de studenten worden gelegd. Opgemerkt dient te worden dat, bij die inwerkingtreding, geen enkele bepaling de onderwijsinstellingen toestond aanvullende rechten naast het door de Franse Gemeenschap vastgestelde inschrijvingsrecht te vragen. De ongrondwettigheid is des te duidelijker daar het maximumbedrag van die rechten niet werd vastgesteld. A.2.3. Het tweede middel is afgeleid uit de schending van artikel 24,
Constitution, en ses paragraphes 3 et 5. En ce que n'est fixée aucune §§ 3 en 5, van de Grondwet. Doordat aan het aanvullend
limite aux droits d'inscription complémentaires que peuvent réclamer inschrijvingsrecht dat de hogescholen mogen vragen, geen enkele
les hautes écoles, hormis l'interdiction de leur caractère beperking wordt opgelegd, buiten het verbod van het discriminerend
discriminatoire, l'article 24, § 5 précité est violé, dès lors qu'il karakter ervan, wordt het voormelde artikel 24, § 5, geschonden,
réserve au seul pouvoir législatif certains éléments essentiels de la aangezien het sommige essentiële elementen inzake onderwijs bij
matière de l'enseignement : parmi ceux-ci figure l'organisation de uitsluiting aan de wetgevende macht voorbehoudt : daartoe behoort de
l'enseignement, à laquelle se rattache la matière des droits inrichting van het onderwijs, waarmee de aangelegenheid van het
d'inscription. inschrijvingsrecht verbonden is.
Il ressort de la jurisprudence de la Cour (arrêts nos 33/92 et 43/96) Uit de rechtspraak van het Hof (arresten nrs. 33/92 en 43/96) blijkt
que, si le législateur ne doit pas nécessairement fixer lui-même le dat, hoewel de wetgever niet noodzakelijk zelf het bedrag van het
montant des droits d'inscription, l'article 24, § 5, de la inschrijvingsrecht dient vast te stellen, artikel 24, § 5, van de
Constitution lui impose toutefois d'en déterminer les montants minima Grondwet hem evenwel de verplichting oplegt de minimum- en
et maxima. En autorisant sans limite de montant les hautes écoles à maximumbedragen ervan te bepalen. Door de hogescholen zonder beperking
demander des droits complémentaires au minerval, la disposition en van het bedrag toe te staan een aanvullend inschrijvingsrecht te
cause viole l'article 24, § 5. vragen, schendt de in het geding zijnde bepaling artikel 24, § 5.
A.2.4. Le troisième moyen est pris de la violation des articles 10, 11 A.2.4. Het derde middel is afgeleid uit de schending van de artikelen
et 24 de la Constitution. La possibilité de demander des droits 10, 11 en 24 van de Grondwet. De mogelijkheid om een aanvullend recht
complémentaires, à laquelle les dispositions en cause donnent une base te vragen, waaraan de in het geding zijnde bepalingen een rechtsgrond
geven, heeft tot gevolg dat de student die zich in een hogeschool
légale, a pour effet que l'étudiant s'inscrivant dans une Haute Ecole inschrijft, het risico loopt dat hem een toegangsrecht wordt gevraagd
risque de se voir réclamer un droit d'accès égal, voire supérieur, à dat gelijk is aan of zelfs hoger is dan datgene dat wordt gevraagd aan
celui demandé à l'étudiant s'inscrivant dans une université : un tel een student die zich in een universiteit inschrijft : een dergelijk
effet viole les dispositions constitutionnelles précitées dès lors que gevolg schendt de voormelde grondwetsbepalingen vermits die twee
ces deux catégories d'étudiants constituent des catégories distinctes, categorieën van studenten onderscheiden categorieën vormen en een
une différence de traitement devant jouer au bénéfice des étudiants verschil in behandeling veeleer in het voordeel dan in het nadeel van
des hautes écoles plutôt qu'à leur détriment. de studenten van de hogescholen zou moeten spelen.
Mémoire du Gouvernement de la Communauté française Memorie van de Franse Gemeenschapsregering
A.3. La recevabilité des recours est tout d'abord contestée. Outre la A.3. In de eerste plaats wordt de ontvankelijkheid van de beroepen
question, en ce qui concerne l'association sans but lucratif betwist. Benevens de kwestie, wat de verzoekende vereniging zonder
requérante, du respect des formalités prévues par la loi du 27 juin winstoogmerk betreft, van de inachtneming van de bij de wet van 27
1921 et de l'existence d'une décision du conseil d'administration d'introduire les recours, l'intérêt des parties requérantes est contesté par le Gouvernement de la Communauté française. D'une part, les dispositions en cause ont pour destinataires les établissements d'enseignement, et non les étudiants, et d'autre part, elles instituent des garanties au profit de ces derniers dès lors qu'elles interdisent auxdits établissements, respectivement, de réclamer des droits discriminatoires aux étudiants ne pouvant pas faire l'objet d'un financement ainsi que d'en réclamer aux étudiants boursiers ou bénéficiaires d'une allocation d'études. S'agissant de la notion de droits complémentaires d'inscription, celle-ci était bien connue avant l'adoption des dispositions contestées et a été validée par des arrêts de la Cour (nos 28/92 et 33/92), les critiques que révèle la jurisprudence ayant essentiellement porté sur les hypothèses où de tels droits n'étaient juni 1921 bepaalde vormvoorschriften en van het bestaan van een beslissing van de raad van bestuur om de beroepen in te stellen, wordt het belang van de verzoekende partijen door de Franse Gemeenschapsregering betwist. Enerzijds, zijn de in het geding zijnde bepalingen bestemd voor de onderwijsinstellingen, en niet voor de studenten, en anderzijds, voeren zij ten voordele van laatstgenoemden waarborgen in vermits zij die instellingen verbieden respectievelijk discriminerende rechten te vragen aan de niet-financierbare studenten alsmede er te vragen aan de studenten die een studiebeurs of een studietoelage krijgen. Het begrip « aanvullend inschrijvingsrecht » bestond reeds vóór het aannemen van de betwiste bepalingen en is geldig verklaard in arresten van het Hof (nrs. 28/92 en 33/92); de kritiek daarop in de rechtspraak had hoofdzakelijk betrekking op de gevallen waarin een dergelijk recht
demandés qu'aux seuls étudiants étrangers. Bien que l'article 58 du enkel aan buitenlandse studenten werd gevraagd. Hoewel artikel 58 van
décret du 9 septembre 1996 soit la première disposition décrétale qui règle la question des droits d'inscription complémentaires, il ne peut être interprété comme en régularisant la pratique de manière absolue, mais seulement comme, selon le cas, l'excluant ou en interdisant le caractère discriminatoire. Pour le surplus, le régime juridique des droits complémentaires reste inchangé. Il est relevé que si la Cour devait annuler les dispositions en cause, les établissements d'enseignement pourraient à nouveau réclamer des droits, selon le cas plus importants ou différents, aux étudiants visés par lesdites dispositions. A.4. S'agissant du premier moyen, outre l'interprétation précitée des normes en cause, il est relevé que, dès lors que le financement des hautes écoles n'est pas un financement total, la Communauté française n'a pas l'obligation de légiférer quant à la problématique générale des droits d'inscription complémentaires; il lui appartient seulement d'intervenir si des pratiques abusives s'installent : c'est ce qu'a fait précisément la Communauté française en adoptant les dispositions en cause, dès lors que les pratiques auxquelles lesdites dispositions réagissent portaient atteinte à l'accès à l'enseignement des étudiants concernés. A.5.1. Par l'article 58 du décret du 9 septembre 1996, la Communauté française a voulu mettre fin à des pratiques qui tendaient à réclamer à des étudiants qui bénéficient d'une bourse d'études des droits het decreet van 9 september 1996 de eerste decreetsbepaling is waarin de kwestie van het aanvullend inschrijvingsrecht wordt geregeld, kan het niet in die zin worden geïnterpreteerd dat het de praktijk van dat inschrijvingsrecht op een absolute manier regelt, doch enkel in die zin dat het, naar gelang van het geval, die praktijk uitsluit of het discriminerend karakter ervan verbiedt. Voor het overige blijft het rechtsstelsel van het aanvullend recht onveranderd. Opgemerkt wordt dat, mocht het Hof de in het geding zijnde bepalingen vernietigen, de onderwijsinstellingen aan de in die bepalingen bedoelde studenten opnieuw rechten zouden kunnen vragen die, naar gelang van het geval, hoger of verschillend zouden zijn. A.4. In verband met het eerste middel, naast de voormelde interpretatie van de in het geding zijnde normen, wordt opgemerkt dat, vermits de financiering van de hogescholen geen volledige financiering is, de Franse Gemeenschap niet de verplichting heeft wetgevend op te treden ten aanzien van de algemene problematiek van het aanvullend inschrijvingsrecht; zij hoeft enkel op te treden indien zich misbruiken voordoen : dat is juist wat de Franse Gemeenschap heeft gedaan door de in het geding zijnde bepalingen aan te nemen, aangezien de praktijken waartegen die bepalingen reageren, afbreuk deden aan de toegang van de betrokken studenten tot het onderwijs. A.5.1. Met artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 heeft de Franse Gemeenschap een einde willen maken aan praktijken die ertoe strekten aan beursstudenten aanvullende inschrijvingsrechten te
d'inscription complémentaires. Le décret du 2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de l'enseignement participe du même esprit puisqu'il impose, en son article 1er, que tous les étudiants soient traités d'une manière égale. Ces deux interventions ont pour but de mettre fin à des pratiques qui pouvaient constituer une entrave à l'accès à l'enseignement et de renforcer les droits des étudiants. A.5.2. L'interprétation des requérants, qui transforme un régime d'interdiction en un régime d'autorisation absolue, ne correspond ni à l'esprit ni au texte clair des normes entreprises. Dans l'interprétation du Gouvernement, les dispositions ne violent pas vragen. Het decreet van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving moet in dezelfde geest worden gezien vermits het, in artikel 1, de verplichting oplegt alle studenten op een gelijke manier te behandelen. In beide gevallen heeft het optreden van de decreetgever tot doel een einde te maken aan praktijken die de toegang tot het onderwijs konden belemmeren en de rechten van de studenten te versterken. A.5.2. De interpretatie van de verzoekers, waarbij een verbodsregeling wordt omgevormd tot een absolute toelatingsregeling, stemt niet overeen met de geest, noch met de duidelijke tekst van de bestreden normen. In de interpretatie van de Regering schenden de bepalingen artikel 24,
l'article 24, § 5, de la Constitution. Elles posent, en effet, chacune § 5, van de Grondwet niet. In elk van die bepalingen wordt immers één
un principe unique qui n'appelle, par ailleurs, aucune intervention principe gesteld dat overigens geen enkel later optreden van een
ultérieure d'une autorité administrative, que ce soit le Gouvernement administratieve overheid vergt, ongeacht of het gaat om de Franse
de la Communauté française ou les autorités des hautes écoles. Gemeenschapsregering of om de overheden van de hogescholen.
Le débat porté par les requérants devant la Cour dépasse en fait Het debat dat door de verzoekers voor het Hof wordt gebracht,
largement les normes entreprises. Selon le Gouvernement de la overschrijdt in feite ruimschoots de bestreden normen. Volgens de
Communauté française, les requérants semblent souhaiter que le Conseil
de la Communauté française intervienne de manière expresse pour Franse Gemeenschapsregering lijken de verzoekers te wensen dat de
réglementer in globo la question des droits d'inscription Franse Gemeenschapsraad op een uitdrukkelijke manier tussenkomt om in
complémentaires qui sont réclamés par certains établissements globo de kwestie van de aanvullende inschrijvingsrechten die door
d'enseignement. A cette fin, ils interprètent la norme attaquée de sommige onderwijsinstellingen worden gevraagd te regelen. Daartoe
manière déraisonnable et demandent à la Cour de sanctionner cette interpreteren zij de aangevochten norm op een onredelijke manier en
interprétation. Par cette démarche, ils espèrent contraindre le verzoeken zij het Hof die interpretatie te bekrachtigen. Met die
Conseil de la Communauté française, en raison de l'autorité dont poging hopen zij de Franse Gemeenschapsraad, vanwege het gezag dat van
disposera l'arrêt de la Cour, à régler la question générale de la het arrest van het Hof zal uitgaan, ertoe te dwingen de algemene
régularité des droits d'inscription. kwestie van de regelmatigheid van de inschrijvingsrechten te regelen.
A.5.3. Il convient d'analyser la norme litigieuse au seul regard du A.5.3. De bestreden norm dient enkel te worden geanalyseerd in het
principe unique qu'elle pose et sous cet angle elle ne contient pas de licht van het enige principe dat zij stelt en vanuit dat oogpunt bevat
délégation qui serait contraire à l'article 24, § 5, de la zij geen delegatie die in strijd zou zijn met artikel 24, § 5, van de
Constitution. Grondwet.
A.6. En ce qui concerne le troisième moyen, il ressort de A.6. Inzake het derde middel blijkt uit de voormelde interpretatie van
l'interprétation précitée des dispositions en cause que celles-ci,
loin de traiter de manière plus défavorable les étudiants de de in het geding zijnde bepalingen dat deze, verre van de studenten
l'enseignement supérieur par rapport à ceux de l'enseignement van het hoger onderwijs ongunstiger te behandelen dan die van het
universitaire, ont un effet inverse, puisqu'elles réglementent, sous universitair onderwijs, een omgekeerd effect hebben, vermits zij, in
certains aspects, la pratique des droits complémentaires à l'égard de sommige opzichten, de praktijk van het aanvullend recht regelen ten
aanzien van sommige studenten van het hoger onderwijs.
certains étudiants de l'enseignement supérieur. Memorie van antwoord van de verzoekende partijen
Mémoire en réponse des parties requérantes A.7. Ten aanzien van de exceptie van onontvankelijkheid die door de
A.7. En ce qui concerne l'exception d'irrecevabilité soulevée par le Regering is opgeworpen, wordt in de eerste plaats opgemerkt dat de
Gouvernement, il est relevé tout d'abord que la décision d'agir devant beslissing om voor het Hof in rechte te treden bij het verzoekschrift
la Cour a été jointe à la requête en annulation et que les statuts de tot vernietiging is gevoegd en dat de statuten van de eerste
la première partie requérante ont été publiés au Moniteur belge du 21 verzoekende partij in het Belgisch Staatsblad van 21 december 1995
décembre 1995; il s'en suivrait que « les formalités prévues par la zijn bekendgemaakt; daaruit zou volgen dat « de bij de wet van 27 juni
loi du 27 juin 1921 ont été respectées ». 1921 bepaalde vormvoorschriften in acht zijn genomen ».
Par ailleurs, l'intérêt des étudiants à contester les dispositions en Overigens staat het belang van de studenten om de in het geding zijnde
cause est certain, dès lors qu'elles fournissent une base légale à la bepalingen te betwisten, vast vermits die bepalingen een wettelijke
pratique illégale que constitue le prélèvement de droits basis verschaffen voor de illegale praktijk van de heffing van het
complémentaires; il est relevé que le Conseil d'Etat, lors de l'examen aanvullend recht; opgemerkt wordt dat de Raad van State, bij het
de l'article 58 du décret du 9 septembre 1996, en a critiqué la onderzoek van artikel 58 van het decreet van 9 september 1996, de
compatibilité avec l'article 24, § 5, de la Constitution, en ce que bestaanbaarheid ervan met artikel 24, § 5, van de Grondwet heeft
cette disposition ne limite nullement le pouvoir qu'elle reconnaît aux betwist in zoverre die bepaling geenszins de bevoegdheid beperkt die
écoles de percevoir, à charge des étudiants non bénéficiaires de zij aan de scholen toekent om ten laste van de niet-beursstudenten een
bourses, des droits complémentaires au minerval. aanvullend inschrijvingsrecht te heffen.
A.8. Quant au fond, les parties requérantes contestent A.8. Ten gronde betwisten de verzoekende partijen de restrictieve en
l'interprétation restrictive et textuelle que donne le Gouvernement tekstuele interpretatie die de Regering aan de in het geding zijnde
aux dispositions en cause et confirment l'argumentation développée bepalingen geeft en bevestigen zij de argumentatie die in hun
dans leurs requêtes. verzoekschriften is uiteengezet.
- B - - B -
B.1. Les recours portent, d'une part, sur l'article 58 du décret de la B.1. De beroepen hebben betrekking, enerzijds, op artikel 58 van het
Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de
hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté française financiering van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of
et, d'autre part, sur l'article 1er du décret de la même Communauté du gesubsidieerde hogescholen en, anderzijds, op artikel 1 van het
2 décembre 1996 modifiant la législation dans le domaine de decreet van dezelfde Gemeenschap van 2 december 1996 tot wijziging van
l'enseignement. de onderwijswetgeving.
L'article 58 du décret du 9 septembre 1996 dispose : Artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 bepaalt :
« Dans l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 modifiant certaines « In artikel 12, § 2 van de wet d.d. 29 mei 1959 tot wijziging van
dispositions de la législation de l'enseignement, telle que modifiée sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, zoals gewijzigd bij de
par la loi du 5 août 1978, l'arrêté royal n° 462 du 17 septembre 1986 wet d.d. 5 augustus 1978, het koninklijk besluit nr. 462 d.d. 17
et le décret du 12 juillet 1990, l'alinéa 3 est complété comme suit : september 1986 en het decreet d.d. 12 juli 1990 wordt lid 3 als volgt
' Pour les étudiants visés dans le présent alinéa, il ne peut être aangevuld :
prélevé de droits complémentaires en plus du minerval qui leur est ' Voor de in dit lid bedoelde studenten mag geen aanvullend recht
appliqué. ' » naast het hun toegepaste collegegeld geheven worden. ' »
L'article 1er du décret du 2 décembre 1996 dispose : Artikel 1 van het decreet van 2 december 1996 bepaalt :
« Dans l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 modifiant certaines « In artikel 12, § 2 van de wet d.d. 29 mei 1959 tot wijziging van
dispositions de la législation de l'enseignement, telle que modifiée sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, zoals gewijzigd bij de
par la loi du 5 août 1978, l'arrêté royal n° 462 du 17 septembre 1986, wet d.d. 5 augustus 1978, het koninklijk besluit nr. 462 d.d. 17
les décrets du 12 juillet 1990 et du 9 septembre 1996, l'alinéa september 1986, de decreten d.d. 12 juli 1990 en 9 september 1996,
suivant est inséré entre les alinéas 3 et 4 : wordt volgend lid tussen lid 3 en lid 4 ingelast :
"Pour les étudiants qui ne sont pas visés à l'alinéa 3, qui demandent 'Voor de studenten die niet bedoeld zijn in lid 3, die vragen om in
à être inscrits dans une haute école et pour lesquels l'article 8 du een hogeschool ingeschreven te worden en op wie artikel 8 van het
décret du 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles decreet van 9 september 1996 van toepassing is, mag er geen verschil
organisées ou subventionnées par la Communauté française s'applique,
il ne peut y avoir de différence de traitement par rapport aux qua behandeling zijn ten opzichte van de studenten die hun
étudiants demandant leur inscription dans une même catégorie de la inschrijving vragen in eenzelfde categorie van dezelfde hogeschool en
même haute école, qui ne sont pas visés à l'alinéa 3 et pour lesquels die niet bedoeld zijn in lid 3 en op wie artikel 8 van het decreet
l'article 8 du décret du 9 septembre 1996 précité ne s'applique pas". d.d. 9 september 1996 niet van toepassing is'. »
» B.2.1. Le Gouvernement de la Communauté française conteste la B.2.1. De Franse Gemeenschapsregering betwist de ontvankelijkheid van
recevabilité des recours, d'une part, en ce qui concerne le respect, de beroepen, enerzijds, wat de naleving betreft, door de verzoekende
par l'association sans but lucratif requérante, des formalités
prescrites par la loi du 27 juin 1921 et la preuve de la décision de vereniging zonder winstoogmerk, van de bij de wet van 27 juni 1921
son organe compétent d'introduire le recours et, d'autre part, sur le bepaalde vormvoorschriften en het bewijs van de beslissing van haar
bevoegde orgaan om het beroep in te stellen en, anderzijds, wat het
plan de l'intérêt à agir des parties requérantes. belang betreft van de verzoekende partijen om in rechte te treden.
B.2.2. En ce qui concerne la première exception, la Cour constate que B.2.2. Met betrekking tot de eerste exceptie stelt het Hof vast dat de
l'a.s.b.l. Fédération des étudiants francophones a bien versé au v.z.w. Fédération des étudiants francophones wel degelijk de
dossier la décision de son comité exécutif d'introduire les recours; beslissing van haar uitvoerend comité om de beroepen in te stellen,
par contre, il n'apparaît pas, et en toute hypothèse la preuve n'a pas bij het dossier heeft gevoegd; daarentegen blijkt niet, en hoe dan ook
été apportée avant la clôture des débats que la formalité prescrite is het bewijs niet geleverd vóór het sluiten van de debatten, dat aan
par l'article 10 de la loi du 27 juin 1921 - à savoir le dépôt de la het bij artikel 10 van de wet van 27 juni 1921 bepaalde
liste des membres - ait été accomplie par l'association sans but vormvoorschrift - namelijk het neerleggen van de ledenlijst - door de
lucratif précitée. Les recours, en ce qu'ils sont formés par cette voornoemde vereniging zonder winstoogmerk is voldaan. In zoverre de
partie requérante, sont dès lors irrecevables. beroepen door die verzoekende partij zijn ingesteld, zijn zij derhalve
niet ontvankelijk.
B.2.3. Par ailleurs, en ce qui concerne la seconde exception, la Cour B.2.3. Ten aanzien van de tweede exceptie merkt het Hof overigens op
relève que celle-ci concerne la portée qu'il convient de donner aux dat die betrekking heeft op de draagwijdte die aan de betwiste
dispositions contestées. bepalingen dient te worden gegeven.
B.3. La seconde partie requérante allègue que les dispositions en B.3. De tweede verzoekende partij voert aan dat de in het geding
cause donnent une base légale à la pratique des droits complémentaires zijnde bepalingen een wettelijke basis geven aan de praktijk van de
et, ce faisant, violent les articles 10, 11 et 24 de la Constitution; aanvullende rechten en aldus de artikelen 10, 11 en 24 van de Grondwet
en ce qui concerne l'article 24, est invoquée la violation de son schenden; wat artikel 24 betreft, wordt de schending aangevoerd van
paragraphe 3 - combiné avec l'article 13.2 du Pacte international paragraaf 3 ervan - in samenhang met artikel 13.2 van het
relatif aux droits économiques, sociaux et culturels - d'une part, et Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele
du paragraphe 5, d'autre part. rechten -, enerzijds, en van paragraaf 5, anderzijds.
B.4. Il résulte du texte même des dispositions en cause que la B.4. Uit de tekst zelf van de in het geding zijnde bepalingen blijkt
Communauté française n'a pas entendu régler de manière générale les dat de Franse Gemeenschap niet op een algemene manier de rechten heeft
droits qui peuvent être prélevés en plus du minerval mais s'est willen regelen die naast het collegegeld kunnen worden geheven, maar
limitée, d'une part (article 58), à interdire le prélèvement de tels zich ertoe heeft beperkt, enerzijds (artikel 58), de heffing van die
droits pour les étudiants visés dans l'alinéa 3 de l'article 12, § 2, rechten te verbieden voor de in het derde lid van artikel 12, § 2, van
de la loi du 29 mai 1959 et, d'autre part (article 1er), à interdire que soient traités différemment, sur le plan desdits droits, les étudiants pouvant faire l'objet d'un financement et les étudiants ne pouvant pas faire l'objet d'un financement. L'article 58 du décret du 9 septembre 1996 et l'article 1er du décret du 2 décembre 1996 n'ont pas pour objet d'habiliter le Gouvernement ou les hautes écoles à prélever des droits complémentaires. Ces dispositions n'étant pas susceptibles d'affecter la situation de la requérante, celle-ci ne justifie pas de l'intérêt requis et ses recours sont irrecevables. Par ces motifs, la Cour rejette les recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 22 avril 1998. Le greffier, L. Potoms. Le président, de wet van 29 mei 1959 bedoelde studenten en, anderzijds (artikel 1), te verbieden dat, op het vlak van die rechten, de financierbare en de niet-financierbare studenten verschillend zouden worden behandeld. Artikel 58 van het decreet van 9 september 1996 en artikel 1 van het decreet van 2 december 1996 hebben niet tot voorwerp de Regering of de hogescholen ertoe te machtigen aanvullende rechten te heffen. Aangezien die bepalingen de situatie van de verzoekende partij niet kunnen raken, doet zij niet blijken van het vereiste belang en zijn haar beroepen niet ontvankelijk. Om die redenen, het Hof verwerpt de beroepen. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 22 april 1998. De griffier, L. Potoms. De voorzitter,
M. Melchior. M. Melchior.
^