Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 17/98 du 18 février 1998 Numéro du rôle : 1034 En cause : le recours en annulation des articles 51 et 58 du décret de la Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles organisées ou subventionnées p La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...)"
Arrêt n° 17/98 du 18 février 1998 Numéro du rôle : 1034 En cause : le recours en annulation des articles 51 et 58 du décret de la Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles organisées ou subventionnées p La Cour d'arbitrage, composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. Martens(...) Arrest nr. 17/98 van 18 februari 1998 Rolnummer 1034 In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 51 en 58 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de financiering van de door de Franse Gemeenschap Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters P. (...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 17/98 du 18 février 1998 Arrest nr. 17/98 van 18 februari 1998
Numéro du rôle : 1034 Rolnummer 1034
En cause : le recours en annulation des articles 51 et 58 du décret de In zake : het beroep tot vernietiging van de artikelen 51 en 58 van
la Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement des het decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende
hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté de financiering van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of
française, introduit par J. Tilleman. gesubsidieerde hogescholen, ingesteld door J. Tilleman.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges P. samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de
Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A. Arts et M. Bossuyt, assistée du rechters P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A. Arts en M. Bossuyt,
greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet du recours I. Onderwerp van het beroep
Par requête adressée à la Cour par lettre recommandée à la poste le 13 Bij verzoekschrift dat aan het Hof is toegezonden bij op 13 januari
janvier 1997 et parvenue au greffe le 14 janvier 1997, J. Tilleman, 1997 ter post aangetekende brief en ter griffie is ingekomen op 14
demeurant à 1080 Bruxelles, rue de l'Avenir 15, a introduit un recours januari 1997, heeft J. Tilleman, wonende te 1080 Brussel,
Toekomststraat 15, beroep tot vernietiging ingesteld van de artikelen
en annulation des articles 51 et 58 du décret de la Communauté 51 en 58 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september
française du 9 septembre 1996 relatif au financement des hautes écoles 1996 betreffende de financiering van de door de Franse Gemeenschap
organisées ou subventionnées par la Communauté française (publié au ingerichte of gesubsidieerde hogescholen (bekendgemaakt in het
Moniteur belge du 15 octobre 1996). Belgisch Staatsblad van 15 oktober 1996).
II. La procédure II. De rechtspleging
Par ordonnance du 14 janvier 1997, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 14 januari 1997 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
Le recours a été notifié conformément à l'article 76 de la loi Van het beroep is kennisgegeven overeenkomstig artikel 76 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 30 janvier 1997. organieke wet bij op 30 januari 1997 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 5 février 1997. Le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 5 februari 1997.
15-17, 1000 Bruxelles, a introduit un mémoire par lettre recommandée à De Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000
Brussel, heeft een memorie ingediend bij op 17 maart 1997 ter post
la poste le 17 mars 1997. aangetekende brief.
Ce mémoire a été notifié conformément à l'article 89 de la loi Van die memorie is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettre recommandée à la poste le 14 avril 1997. organieke wet bij op 14 april 1997 ter post aangetekende brief.
Le requérant a introduit un mémoire en réponse, par lettre recommandée à la poste le 25 avril 1997. De verzoeker heeft een memorie van antwoord ingediend bij op 25 april 1997 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 25 juin 1997 et du 18 décembre 1997, la Cour a Bij beschikkingen van 25 juni 1997 en 18 december 1997 heeft het Hof
prorogé respectivement jusqu'aux 13 janvier 1998 et 13 juillet 1998 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot respectievelijk 13 januari 1998 en 13 juli 1998.
Par ordonnance du 17 décembre 1997, la Cour a déclaré l'affaire en Bij beschikking van 17 december 1997 heeft het Hof de zaak in
état et fixé l'audience au 14 janvier 1998. gereedheid verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 14
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à l'avocat du januari 1998. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en aan de
Gouvernement de la Communauté française par lettres recommandées à la advocaat van de Franse Gemeenschapsregering bij op 18 december 1997
poste le 18 décembre 1997. ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 14 janvier 1998 : Op de openbare terechtzitting van 14 januari 1998 :
- a comparu Me M. Uyttendaele, avocat au barreau de Bruxelles, pour le - is verschenen : Mr. M. Uyttendaele, advocaat bij de balie te
Gouvernement de la Communauté française; Brussel, voor de Franse Gemeenschapsregering;
- les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag uitgebracht;
- l'avocat précité a été entendu; - is de voornoemde advocaat gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
III. En droit III. In rechte
- A - - A -
Requête Verzoekschrift
A.1. Le requérant est étudiant en dernière année d'études en droit au A.1. De verzoeker is laatstejaarsstudent rechten in een hogeschool.
sein d'une haute école. Il est affecté directement et défavorablement Hij wordt rechtstreeks en ongunstig geraakt door de bepalingen waarvan
par les dispositions dont il poursuit l'annulation parce qu'il doit hij de vernietiging vordert omdat hij rechten dient te betalen waarvan
acquitter des droits dont les montants sont fixés sans aucune de bedragen zonder enige beperking worden vastgesteld. Tot staving van
limitation. Il invoque à l'appui de son intérêt les arrêts de la Cour zijn belang voert hij de volgende arresten van het Arbitragehof aan :
nos 33/92 du 7 mai 1992, 30/96 du 15 mai 1996 et 43/96 du 2 juillet nrs. 33/92 van 7 mei 1992, 30/96 van 15 mei 1996 en 43/96 van 2 juli
1996. 1996.
A.2.1. Le moyen est pris de la violation de l'article 24, § 5, de la A.2.1. Het middel is afgeleid uit de schending van artikel 24, § 5,
Constitution. Il reproche aux articles 51 et 58 du décret entrepris de van de Grondwet. Aangeklaagd wordt dat de artikelen 51 en 58 van het
bestreden decreet een te ruime machtiging verlenen aan andere
prévoir une trop importante délégation à des autorités autres que le overheden dan de wetgever zelf. Tot staving van die stelling worden de
législateur lui-même. Il invoque, à l'appui de sa thèse, la vaste rechtspraak van het Arbitragehof alsmede de rechtspraak en de
jurisprudence constante de la Cour d'arbitrage ainsi que la adviezen van de twee afdelingen van de Raad van State aangevoerd.
jurisprudence et les avis des deux sections du Conseil d'Etat. A.2.2. Het eerste onderdeel van het middel heeft betrekking op artikel
A.2.2. La première branche du moyen concerne l'article 58 du décret 58 van het aangevochten decreet. Zich baserend op de vermelde arresten
attaqué. Se fondant sur les arrêts nos 33/92, 30/96 et 43/96 cités, le nrs. 33/92, 30/96 en 43/96 betwist de verzoeker de bestaanbaarheid van
requérant conteste la compatibilité de cette disposition avec
l'article 24, § 5, de la Constitution en ce qu'elle ne limite die bepaling met artikel 24, § 5, van de Grondwet, in zoverre die
nullement le pouvoir reconnu aux hautes écoles de percevoir à charge bepaling de aan de hogescholen toegekende bevoegdheid om ten laste van
des étudiants non bénéficiaires d'une bourse ou d'une allocation de studenten die geen beurs of studietoelage krijgen aanvullende
d'études des droits complémentaires au minerval. Or, le montant du rechten naast het collegegeld te innen, geenszins beperkt. Het bedrag
minerval ou la fourchette dans laquelle peut être déterminé ce montant van het inschrijvingsgeld of de marge waarbinnen dat bedrag kan worden
doit être établi par le décret. bepaald, dient echter bij decreet te worden vastgesteld.
Le requérant invoque à l'appui de sa thèse l'avis de la section de Tot staving van zijn stelling voert de verzoeker het advies van de
législation du Conseil d'Etat sur la disposition en projet. afdeling wetgeving van de Raad van State over de ontwerpbepaling aan.
Il ressort des débats du Conseil de la Communauté française que la Uit de debatten van de Franse Gemeenschapsraad blijkt dat de ratio
ratio legis de la disposition était de permettre aux hautes écoles de legis van de bepaling erin bestond de hogescholen ertoe in staat te
faire face à des difficultés financières. stellen het hoofd te bieden aan financiële moeilijkheden.
« Incontestablement, la disposition attaquée ne délimite en aucune « Onbetwistbaar beperkt de aangevochten bepaling op geen enkele wijze
manière la marge d'appréciation des autorités des Hautes Ecoles; elle de beoordelingsmarge van de overheden van de hogescholen; zij bevat
n'indique par elle-même aucun critère qui doive être pris en compte zelf geen enkel criterium waarmee de hogescholen rekening dienen te
par celles-ci pour fixer le montant des droits complémentaires. De houden om het bedrag van de aanvullende rechten vast te stellen.
plus, cette disposition ne fixe pas le montant minimum et le montant Bovendien worden het minimumbedrag en het maximumbedrag in die
maximum. Ce faisant, le législateur décrétal n'a pas fixé les règles bepaling niet vastgesteld. Aldus heeft de decreetgever niet de
essentielles en ce qui concerne les droits complémentaires qui peuvent essentiële regels vastgesteld inzake de aanvullende rechten die in het
être perçus dans l'enseignement non universitaire. » niet-universitair onderwijs mogen worden geïnd. »
A.2.3. La deuxième branche du moyen conteste la compatibilité avec A.2.3. In het tweede onderdeel van het middel wordt de bestaanbaarheid
l'article 24, § 5, de la Constitution de l'article 51 du décret van artikel 51 van het aangevochten decreet met artikel 24, § 5, van
attaqué. Le législateur décrétal confie en effet au Gouvernement la de Grondwet betwist. De decreetgever geeft aan de Regering immers de
mission de fixer un droit qui peut être perçu lorsque les diplômes opdracht een recht vast te stellen dat kan worden geïnd wanneer de
délivrés par une haute école ou un jury d'enseignement supérieur sont door een hogeschool of een examencommissie van het hoger onderwijs
contresignés par lui ou son délégué. uitgereikte diploma's door haar of haar gemachtigde worden
medeondertekend.
« La fixation du niveau de ce droit ne porte pas sur la détermination « De vaststelling van het niveau van dat recht heeft geen betrekking
d'un élément essentiel de la réglementation relative à l'enseignement. op het bepalen van een essentieel element van de reglementering inzake
Elle peut être déléguée à une autorité autre que le législateur onderwijs. Zij kan worden gedelegeerd aan een andere overheid dan de
lui-même. wetgever zelf.
Par contre, en ce qu'elle ne détermine pas de façon précise Doordat zij de bestemming van de geïnde rechten niet nauwkeurig
l'affectation des droits perçus, la disposition attaquée n'est pas vaststelt, is de aangevochten bepaling daarentegen niet in
conforme à l'article 24, § 5, de la Constitution. » overeenstemming met artikel 24, § 5, van de Grondwet. »
Mémoire du Gouvernement de la Communauté française Memorie van de Franse Gemeenschapsregering
A.3.1. Le recours est irrecevable parce que le requérant, en sa A.3.1. Het beroep is niet ontvankelijk omdat de verzoeker, in zijn
qualité d'étudiant, n'a pas intérêt à agir. Il ne suffit en effet pas hoedanigheid van student, geen belang heeft om in rechte te treden.
qu'il démontre que la disposition lui est applicable; encore faut-il Het is immers niet voldoende dat hij aantoont dat de bepaling op hem
qu'il démontre que la norme entreprise l'affecte défavorablement, en van toepassing is; hij dient ook nog aan te tonen dat de bestreden
d'autres termes qu'elle puisse lui causer un préjudice. norm hem ongunstig raakt, met andere woorden dat zij hem nadeel kan
Cette irrecevabilité n'est invoquée qu'à propos de l'article 58 du berokkenen. Die onontvankelijkheid wordt enkel ten aanzien van artikel 58 van het
décret. decreet aangevoerd.
Cette disposition instaure en effet exclusivement un régime Die bepaling voert immers uitsluitend een verbodsregeling voor de
d'interdiction à l'égard des établissements d'enseignement et accorde onderwijsinstellingen in en geeft aldus aan de beoogde studenten de
ainsi la garantie aux étudiants qui sont visés qu'aucun droit waarborg dat geen bijkomend recht van hen zal worden gevraagd.
d'inscription complémentaire ne leur sera réclamé.
N'appartenant pas à la catégorie des étudiants visés, le requérant Aangezien de verzoeker niet tot de categorie van de beoogde studenten
n'est en rien concerné par cette disposition qui a fondamentalement behoort, is die bepaling, die fundamenteel betrekking heeft op de
trait au financement des établissements d'enseignement. Le requérant financiering van de onderwijsinstellingen, geenszins op hem van
affirme à tort que l'article 58 permet de prélever des droits toepassing. De verzoeker beweert ten onrechte dat artikel 58 toestaat
complémentaires en plus du minerval, sans aucune limitation à l'égard bijkomende rechten naast het collegegeld te heffen, zonder enige
des étudiants non boursiers. Le seul objet du décret est beperking ten aanzien van de niet-beursstudenten. Het decreet heeft
l'interdiction déjà précisée. enkel het reeds gepreciseerde verbod als onderwerp.
« Il est vrai que l'article 58 du décret [...] est la première « Het is juist dat artikel 58 van het decreet [...] de eerste
disposition décrétale qui règle la question des droits d'inscription decreetsbepaling is die de kwestie van de aanvullende
complémentaires qui, en pratique, sont réclamés par un certain nombre inschrijvingsrechten regelt die in de praktijk door een aantal
d'établissements d'enseignement. » onderwijsinstellingen worden gevraagd. »
Cet article n'a cependant pas pour effet de régulariser cette pratique Dat artikel heeft evenwel niet tot gevolg dat die praktijk op een
d'une manière absolue et d'autoriser les établissements d'enseignement absolute manier wordt geregulariseerd en dat de onderwijsinstellingen
à réclamer sans limite de tels droits. Un débat sur ces droits a de toelating krijgen om onbeperkt dergelijke rechten te vragen. Over
d'ailleurs lieu actuellement au sein du Conseil de la Communauté française. Par ailleurs, il faut souligner que la notion de droits d'inscription complémentaires est une notion connue en droit belge, au sujet de laquelle il existe une jurisprudence importante. En l'état actuel du droit, la manière dont ceux-ci peuvent être réclamés doit s'analyser strictement au regard de la jurisprudence. Conformément à ces principes, la haute école dans laquelle le requérant est inscrit ne réclame d'ailleurs aucun droit d'inscription complémentaire mais uniquement un droit d'inscription unique qui comprend, au-delà de l'inscription en tant que telle, les notes de cours. Le requérant n'est dès lors pas atteint directement et défavorablement dans sa situation par la norme attaquée puisqu'il n'est pas destinataire de cette norme, et ce d'autant plus que la haute école dans laquelle il est inscrit ne réclame aucun droit d'inscription complémentaire. Il convient d'observer que, puisqu'il est inscrit actuellement pour la deuxième fois en troisième et dernière année du graduat en droit, il est certain qu'il ne sera plus étudiant lors de la prochaine année académique. Il n'est donc pas concerné par la norme attaquée même si elle devait être interprétée comme il le propose. die rechten is trouwens thans een debat aan de gang in de Franse Gemeenschapsraad. Overigens moet erop worden gewezen dat het begrip van de aanvullende inschrijvingsrechten een begrip is dat in het Belgisch recht bekend is en waarover een belangrijke rechtspraak bestaat. In de huidige stand van het recht moet de manier waarop die rechten kunnen worden gevraagd, strikt in het licht van de rechtspraak worden geanalyseerd. Overeenkomstig die beginselen vraagt de hogeschool waar de verzoeker is ingeschreven trouwens geen bijkomend inschrijvingsrecht maar enkel een eenmalig collegegeld dat, naast de inschrijving op zich, de cursussen omvat. De verzoeker wordt derhalve door de aangevochten norm niet rechtstreeks en ongunstig in zijn situatie geraakt vermits die norm niet op hem van toepassing is, en zulks des te meer daar de hogeschool waar hij is ingeschreven geen aanvullend inschrijvingsrecht vraagt. Opgemerkt dient te worden dat, vermits hij thans voor de tweede maal in het derde en laatste jaar graduaat rechten is ingeschreven, het zeker is dat hij geen student meer zal zijn tijdens het volgende academiejaar. Hij wordt dus door de aangevochten norm niet geraakt, zelfs indien zij zou moeten worden geïnterpreteerd in de door hem voorgestelde zin.
A.3.2. L'article 51 du décret entrepris est conforme à l'article 24, § A.3.2. Artikel 51 van het aangevochten decreet is in overeenstemming
5, de la Constitution puisqu'il habilite uniquement le Gouvernement à fixer le montant du droit lors du contreseing appliqué lors de la délivrance du diplôme. Ce droit est destiné à couvrir les frais occasionnés par l'opération administrative du contreseing. Il ne s'agit pas d'un élément essentiel, d'une règle de base de l'enseignement. Dans son arrêt n° 33/92, la Cour a expressément indiqué que les droits pour frais administratifs ne concernent pas l'accès aux études supérieures. « Dès le moment où la délégation qui est consentie au gouvernement ne porte pas atteinte à l'accès aux études, et que le montant de ce met artikel 24, § 5, van de Grondwet vermits het de Regering enkel ertoe machtigt het bedrag van het recht vast te stellen op het ogenblik van de medeondertekening bij de uitreiking van het diploma. Dat recht is bestemd om de kosten te dekken die worden gemaakt bij de administratieve handeling van de medeondertekening. Het gaat niet om een essentieel element, een grondregel van het onderwijs. In zijn arrest nr. 33/92 heeft het Hof uitdrukkelijk gesteld dat de rechten voor administratiekosten geen betrekking hebben op de toegang tot het hoger onderwijs. « Wanneer de delegatie die aan de regering wordt toegekend, geen inbreuk maakt op de toegang tot de studie, en het bedrag van dat
droit, en raison de sa nature indemnitaire, sera peu élevé, il est recht, vanwege de vergoedende aard ervan, niet hoog is, is het zeker
certain que celui-ci ne doit pas être fixé directement par le dat het niet rechtstreeks door de decreetgever moet worden
législateur décrétal. » vastgesteld. »
A.3.3. Par l'article 58 du décret entrepris, la Communauté française a A.3.3. Met artikel 58 van het bestreden decreet heeft de Franse
voulu mettre fin à des pratiques qui tendaient à réclamer à des Gemeenschap een einde willen maken aan praktijken die ertoe strekten
étudiants qui bénéficient d'une bourse d'études des droits aan beursstudenten aanvullende inschrijvingsrechten te vragen. Het
d'inscription complémentaires. Le décret du 2 décembre 1996 modifiant decreet van 2 december 1996 tot wijziging van de onderwijswetgeving
la législation dans le domaine de l'enseignement participe du même moet in dezelfde geest worden gezien vermits het de verplichting
esprit puisqu'il impose que tous les étudiants soient traités d'une oplegt alle studenten op een gelijke manier te behandelen. In beide
manière égale. Ces deux interventions ont pour but de mettre fin à des gevallen heeft het optreden van de decreetgever tot doel een einde te
pratiques qui pouvaient constituer une entrave à l'accès à maken aan praktijken die de toegang tot het onderwijs konden
l'enseignement et de renforcer les droits des étudiants. belemmeren en de rechten van de studenten te versterken.
L'interprétation du requérant qui transforme un régime d'interdiction De interpretatie van de verzoeker, waarbij een verbodsregeling wordt
en un régime d'autorisation absolue ne correspond ni à l'esprit ni au omgevormd tot een absolute toelatingsregeling, stemt niet overeen met
texte clair de la norme entreprise. de geest, noch met de duidelijke tekst van de bestreden norm.
Dans l'interprétation du Gouvernement, le texte ne viole pas l'article In de interpretatie van de Regering schendt de tekst artikel 24, § 5,
24, § 5, de la Constitution. van de Grondwet niet.
« Il pose, en effet, un principe unique qui n'appelle, par ailleurs, « In de tekst wordt immers één principe gesteld, dat overigens geen
aucune intervention ultérieure d'une autorité administrative, que ce enkel later optreden van een administratieve overheid vergt, ongeacht
soit le gouvernement de la Communauté française ou les autorités des of het gaat om de Franse Gemeenschapsregering of om de overheden van
Hautes Ecoles. » de Hogescholen. »
Le débat porté par le requérant devant la Cour dépasse en fait Het debat dat door de verzoeker voor het Hof wordt gebracht,
largement la norme entreprise. « Le requérant semble souhaiter que le overschrijdt in feite ruimschoots de bestreden norm. « De verzoeker
Conseil de la Communauté française intervienne de manière expresse lijkt te wensen dat de Franse Gemeenschapsraad op een uitdrukkelijke
pour réglementer in globo la question des droits d'inscription manier optreedt om in globo de kwestie van de aanvullende
complémentaires qui sont réclamés par certains établissements inschrijvingsrechten die door sommige onderwijsinstellingen worden
d'enseignement. gevraagd te regelen.
A cette fin, il interprète la norme attaquée de manière déraisonnable Daartoe interpreteert hij de aangevochten norm op een onredelijke
et demande à [la] Cour de sanctionner cette interprétation. Il s'agit manier en verzoekt hij [het] Hof die interpretatie te bekrachtigen.
évidemment là d'une démarche singulière. Il espère ainsi contraindre Het gaat daarbij natuurlijk om een eigenaardige poging. Hij hoopt
le Conseil de la Communauté française, en raison de l'autorité dont aldus de Franse Gemeenschapsraad, vanwege het gezag dat van [het]
disposera [l']arrêt [de la Cour], à régler la question générale de la arrest [van het Hof] zal uitgaan, ertoe te dwingen de algemene kwestie
régularité des droits d'inscription. » van de regelmatigheid van de inschrijvingsrechten te regelen. »
Il convient donc d'analyser la norme litigieuse au seul regard du De bestreden norm dient dus enkel te worden geanalyseerd in het licht
principe unique qu'elle pose et sous cet angle elle ne contient pas de van het enige principe dat zij stelt en vanuit dat oogpunt bevat zij
délégation qui serait contraire à l'article 24, § 5, de la geen delegatie die in strijd zou zijn met artikel 24, § 5, van de
Constitution. Grondwet.
Mémoire en réponse de J. Tilleman Memorie van antwoord van J. Tilleman
A.4.1. De verzoeker heeft er belang bij in rechte te treden tegen
A.4.1. Le requérant a intérêt à agir à l'encontre de l'article 58 du artikel 58 van het bestreden decreet. Een bepaling die de inning van
décret entrepris. Une disposition instaurant la perception d'un droit een geldelijk recht, onder welke benaming dat ook moge zijn, ten laste
pécuniaire, sous quelque dénomination que ce soit, à charge d'un van een student invoert, is van die aard dat zij hem rechtstreeks en
étudiant, est de nature à l'affecter directement et défavorablement en ongunstig raakt in zoverre de toegang tot de studie die hij volgt en
ce que l'accès aux études qu'il poursuit et la délivrance de son de uitreiking van zijn medeondertekend diploma van de betaling van dat
recht afhankelijk worden gesteld.
diplôme contresigné sont subordonnés au paiement de ce droit. De verzoeker behoort weliswaar niet tot de in het aangevochten artikel
Si le requérant n'appartient pas à la catégorie visée par l'article 58 58 bedoelde categorie, doch de omstandigheid dat hij, door het effect
attaqué, la circonstance que par l'effet de l'annulation il acquittera van de vernietiging, rechten zal betalen waarvan de essentiële regels
des droits mais dont les règles essentielles seront fixées par le echter door de decreetgever zullen zijn vastgesteld, is voldoende om
législateur décrétal suffit à justifier son intérêt à attaquer cette zijn belang om die bepaling aan te vechten, te verantwoorden.
disposition. L'interprétation donnée par le requérant à cet article n'est pas De interpretatie die door de verzoeker aan dat artikel wordt gegeven,
déraisonnable mais se fonde exclusivement sur la ratio legis qui is niet onredelijk, doch is uitsluitend gegrond op de ratio legis die
ressort des documents parlementaires du Conseil de la Communauté blijkt uit de parlementaire stukken van de Franse Gemeenschapsraad.
française. Il résulte en effet des documents parlementaires que le Uit de parlementaire stukken blijkt immers dat de Minister van Hoger
ministre de l'Enseignement supérieur de la Communauté française Onderwijs van de Franse Gemeenschap erkent en niet verbiedt dat de
reconnaît et n'interdit pas que les autorités des hautes écoles overheden van de hogescholen vrij aanvullende rechten ten laste van de
prélèvent librement des droits complémentaires à charge des étudiants niet-beursstudenten innen. De Minister geeft in zijn memorie ook toe
non boursiers. Le ministre admet également dans son mémoire que ces dat die rechten in de praktijk door een aantal onderwijsinstellingen
droits sont en pratique réclamés par un certain nombre worden gevraagd. In werkelijkheid zijn de bedragen van de
d'établissements d'enseignement. Dans la réalité, les montants des inschrijvingsgelden die door de hogescholen aan de studenten worden
minervals qui sont demandés à charge des étudiants par les hautes gevraagd - de cijfers staven dat - veel hoger dan die welke zijn
écoles sont, chiffres à l'appui, largement supérieurs à ceux prévus
par l'arrêté du 27 juin 1994, modifié par l'arrêté du 3 avril 1995, et voorgeschreven bij het besluit van 27 juni 1994, gewijzigd bij het
indexés en 1996-1997. besluit van 3 april 1995, en die zijn geïndexeerd in 1996-1997.
C'est à tort que le Gouvernement déclare que le requérant ne sera plus De Regering verklaart ten onrechte dat de verzoeker tijdens het
étudiant lors de l'année académique prochaine. Il a fourni la preuve volgende academiejaar geen student meer zal zijn. Hij heeft het bewijs
qu'il est inscrit dans une haute école et qu'il a acquitté le montant geleverd dat hij in een hogeschool is ingeschreven en dat hij het
du minerval s'élevant à 12.000 francs. Il est par ailleurs maître de bedrag van het inschrijvingsgeld, namelijk 12.000 frank, heeft
ses actes et entend bien poursuivre des études lors de la prochaine betaald. Hij heeft overigens de vrijheid van handelen en is wel
année académique et s'orienter vers un enseignement supérieur de type degelijk van plan zijn studie tijdens het volgende academiejaar voort
long. Il devra alors acquitter un minerval dont le montant dépasse te zetten en zich te oriënteren naar het hoger onderwijs van het lange
type. Hij zal dan een inschrijvingsgeld dienen te betalen waarvan het
très largement les chiffres cités par le ministre de l'Enseignement bedrag ruimschoots de door de Minister van Hoger Onderwijs geciteerde
supérieur et a donc intérêt à attaquer l'instauration des droits cijfers overschrijdt en hij heeft er dus belang bij de invoering van
réglés par les articles 51 et 58 du décret entrepris. de rechten die worden geregeld bij de artikelen 51 en 58 van het
bestreden decreet aan te vechten.
A.4.2. Quant au fond, le requérant fait référence à plusieurs avis A.4.2. Ten gronde verwijst de verzoeker naar verschillende negatieve
négatifs de la section de législation du Conseil d'Etat et à un arrêt adviezen van de afdeling wetgeving van de Raad van State en naar een
d'annulation de ce Conseil. Il rappelle également les arrêts vernietigingsarrest van die Raad. Hij herinnert ook aan de
d'annulation de la Cour d'arbitrage pour cause de violation du vernietigingsarresten van het Arbitragehof wegens schending van het
principe de la légalité en matière d'enseignement. beginsel van de wettigheid inzake onderwijs.
A.4.3. Concernant la première branche, le requérant relève une A.4.3. Ten aanzien van het eerste onderdeel wijst de verzoeker op een
ambiguïté concernant les droits pouvant être imposés aux étudiants. dubbelzinnigheid betreffende de rechten die aan de studenten kunnen
worden opgelegd. Die dubbelzinnigheid blijft in het aangevochten
Cette ambiguïté perdure au sein de l'article 58 attaqué. L'allégation artikel 58 bestaan. De bewering volgens welke de door de verzoeker
selon laquelle l'interprétation donnée par le requérant serait gegeven interpretatie onredelijk zou zijn, kan dus niet in aanmerking
déraisonnable ne peut donc être retenue. Il y a lieu de rappeler
l'avis donné par la section de législation du Conseil d'Etat à worden genomen. Er dient te worden gewezen op het advies van de
l'encontre de l'article 58 du décret entrepris ainsi que la thèse du afdeling wetgeving van de Raad van State tegen artikel 58 van het
ministre de l'Enseignement supérieur qui constate lui-même que bestreden decreet alsmede op de stelling van de Minister van Hoger
l'article 58 permet la liberté de prélèvement de droits Onderwijs, die zelf vaststelt dat artikel 58 de vrijheid biedt om ten
complémentaires à l'égard des autres étudiants. aanzien van andere studenten aanvullende rechten te heffen.
« A supposer que la Communauté française n'a pas l'obligation de « Gesteld dat de Franse Gemeenschap niet de verplichting zou hebben
légiférer sur la problématique des droits d'inscription wetgevend op te treden ten aanzien van de problematiek van de
complémentaires ou sur la question des ressources complémentaires des aanvullende inschrijvingsrechten of de kwestie van de aanvullende
hautes écoles, cette circonstance ne peut avoir pour effet que ladite inkomsten van de hogescholen, dan mag die omstandigheid niet tot
problématique soit en dehors du champ d'application de l'article 24, § gevolg hebben dat die problematiek buiten de toepassingssfeer zou
5, de la Constitution et échappe, par voie de conséquence, au contrôle vallen van artikel 24, § 5, van de Grondwet en, bij wege van
opéré par la Cour d'arbitrage ». gevolgtrekking, zou ontsnappen aan de toetsing door het Arbitragehof. »
Celle-ci doit contrôler si les mesures instaurées sont compatibles Dat Hof dient na te gaan of de ingevoerde bepalingen bestaanbaar zijn
avec l'article 24, § 5. Or, les deux modifications apportées à met artikel 24, § 5. De twee wijzigingen die in artikel 12, § 2, van
l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 ont pour intention de de wet van 29 mei 1959 zijn aangebracht, hebben evenwel tot doel de
rechten te versterken, enerzijds, van de beursstudenten en,
renforcer les droits, d'une part, des étudiants boursiers et, d'autre anderzijds, van de studenten die niet voor financiering in aanmerking
part, des étudiants non finançables au sens de l'article 8 du décret entrepris. « Toutefois, il n'est pas exclu dans l'absolu que les autorités des hautes écoles puissent tout de même prélever des droits extraordinaires à la fois chez les étudiants finançables et les étudiants non finançables. Il n'y aurait alors pas de différence de traitement puisque tous les étudiants, sauf les étudiants boursiers, paieraient la même chose. Il en est de même en ce qui concerne les droits complémentaires. » Le fait que les éléments essentiels de la réglementation ne soient pas fixés par le législateur décrétal a pour effet de constituer un obstacle grave et majeur quant à l'accès à l'enseignement. komen in de zin van artikel 8 van het bestreden decreet. « Het is evenwel niet absoluut uitgesloten dat de overheden van de hogescholen toch buitensporige rechten zouden kunnen innen, zowel bij de studenten die voor financiering in aanmerking komen als bij degenen die daarvoor niet in aanmerking komen. Er zou dan geen verschil in behandeling zijn vermits alle studenten, behalve de beursstudenten, hetzelfde zouden betalen. Hetzelfde geldt voor de aanvullende rechten. » Het feit dat de essentiële elementen van de reglementering niet door de decreetgever worden vastgesteld, leidt tot een ernstige en belangrijke belemmering inzake de toegang tot het onderwijs.
A.4.4. » Selon l'arrêt de [la] Cour portant le n° 33/92 du 7 mai 1992, A.4.4. » Volgens het arrest nr. 33/92 van 7 mei 1992 van [het] Hof
la fixation du niveau de ces droits administratifs ne porte pas sur la heeft het vaststellen van het niveau van die rechten voor
détermination d'un élément essentiel de la réglementation relative à administratiekosten geen betrekking op het bepalen van een essentieel
l'enseignement (B.9.2.). element van de onderwijsregelgeving (B.9.2).
Par contre, en ce qu'il ne détermine pas de façon précise In zoverre de aangevochten bepaling de bestemming van de geheven
l'affectation des droits perçus, la disposition entreprise n'est pas rechten niet nauwkeurig vaststelt, is zij echter niet in
conforme à l'article 24, § 5, de la Constitution (B.9.3.). ». overeenstemming met artikel 24, § 5, van de Grondwet (B.9.3). »
- B - - B -
Quant à la recevabilité Ten aanzien van de ontvankelijkheid
B.1.1. Le Gouvernement de la Communauté française conteste la B.1.1. De Franse Gemeenschapsregering betwist de ontvankelijkheid van
recevabilité du recours en tant qu'il porte sur l'article 58 du décret het beroep in zoverre het betrekking heeft op artikel 58 van het
de la Communauté française du 9 septembre 1996 relatif au financement decreet van de Franse Gemeenschap van 9 september 1996 betreffende de
des hautes écoles organisées ou subventionnées par la Communauté financiering van de door de Franse Gemeenschap ingerichte of
française. Il conteste l'intérêt à agir du requérant (voy. supra gesubsidieerde hogescholen. Zij betwist het belang van de verzoeker om
A.3.1). in rechte te treden (zie hierboven A.3.1).
B.1.2. La Cour relève que l'exception d'irrecevabilité concerne la B.1.2. Het Hof merkt op dat de exceptie van niet-ontvankelijkheid
betrekking heeft op de draagwijdte die aan de bestreden bepaling dient
portée qu'il convient de donner à la disposition entreprise, en sorte te worden gegeven, zodat het onderzoek van de ontvankelijkheid en dat
que l'examen de la recevabilité doit être joint à celui du fond de van de grond van de zaak samen dienen te gebeuren.
Ten aanzien van artikel 51 van het decreet van de Franse Gemeenschap
l'affaire. van 9 september 1996
Quant à l'article 51 du décret de la Communauté française du 9 B.2.1. Artikel 51 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 9
septembre 1996 september 1996 bepaalt :
B.2.1. L'article 51 du décret de la Communauté française du 9
septembre 1996 dispose : « L'article 45 [du décret du 5 août 1995 fixant l'organisation « Artikel 45 [van het decreet van 5 augustus 1995 houdende de algemene
générale de l'enseignement supérieur en Hautes Ecoles] est complété organisatie van het hoger onderwijs in hogescholen] wordt met het
par l'alinéa suivant : onderstaande lid aangevuld :
' A l'occasion du contreseing visé aux alinéas 1er et 2, un droit dont ' Bij de in lid 1 en 2 vermelde medeondertekening mag een recht
le montant est fixé par le Gouvernement, peut être perçu. ' » waarvan het bedrag door de Regering wordt vastgesteld, door de Regering worden geheven. ' »
B.2.2. Le moyen, en sa deuxième branche, est pris de la violation de B.2.2. Het middel is, in zijn tweede onderdeel, afgeleid uit de
l'article 24, § 5, de la Constitution en ce qu'est attribuée au schending van artikel 24, § 5, van de Grondwet doordat aan de Regering
Gouvernement la mission de fixer un droit qui peut être perçu lors du de opdracht wordt gegeven om een recht vast te stellen dat bij de
contreseing du diplôme. medeondertekening van het diploma mag worden geheven.
B.2.3. L'article 24, § 5, de la Constitution dispose que B.2.3. Artikel 24, § 5, van de Grondwet bepaalt dat de inrichting,
l'organisation, la reconnaissance ou le subventionnement de erkenning of subsidiëring van het onderwijs door de gemeenschap wordt
l'enseignement par la communauté sont réglés par la loi ou le décret. geregeld door de wet of het decreet.
B.2.4. Cette disposition traduit la volonté du Constituant de réserver B.2.4. Die bepaling drukt de wil uit van de Grondwetgever om aan de
au législateur compétent le soin de régler les aspects essentiels de l'enseignement en ce qui concerne son organisation, sa reconnaissance et son subventionnement, mais n'interdit cependant pas que des délégations soient données sous certaines conditions à d'autres autorités. L'article 24, § 5, exige que les délégations données par le législateur décrétal ne portent que sur la mise en oeuvre des principes qu'il a lui-même adoptés. A travers elles, le gouvernement de communauté ou une autre autorité ne saurait combler l'imprécision de ces principes ou affiner des options insuffisamment détaillées. bevoegde wetgever de zorg voor te behouden een regeling te treffen voor de essentiële aspecten van het onderwijs wat de inrichting, erkenning of subsidiëring ervan betreft, doch verbiedt niet dat onder bepaalde voorwaarden opdrachten aan andere overheden worden gegeven. Artikel 24, § 5, vereist dat de door de decreetgever verleende opdrachten slechts op de tenuitvoerlegging van de door de decreetgever zelf vastgestelde beginselen betrekking hebben. Via die opdrachten kan een gemeenschapsregering of een andere overheid de onnauwkeurigheid van die beginselen niet opvangen of onvoldoende omstandige beleidskeuzes niet verfijnen.
Le droit établi par l'article 51 du décret entrepris ne concerne pas Het bij artikel 51 van het bestreden decreet vastgestelde recht heeft
l'accès aux études supérieures et doit être considéré comme relevant geen betrekking op de toegang tot het hoger onderwijs en moet worden
de la catégorie des droits pour frais administratifs. opgevat als behorende tot de categorie van de rechten voor
administratiekosten.
Het vaststellen van die rechten voor administratiekosten heeft geen
La fixation de ces droits ne porte pas sur la détermination d'un betrekking op het bepalen van een essentieel element van de
élément essentiel de la réglementation relative à l'enseignement. Elle onderwijsregelgeving. Het kan dus aan de regering worden opgedragen.
peut donc être déléguée au gouvernement. Het middel is in zijn tweede onderdeel niet gegrond.
Le moyen en sa deuxième branche n'est pas fondé. Ten aanzien van artikel 58 van het decreet van de Franse Gemeenschap
van 9 september 1996
Quant à l'article 58 du décret de la Communauté française du 9 B.3.1. Artikel 58 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 9
septembre 1996 september 1996 bepaalt :
B.3.1. L'article 58 du décret de la Communauté française du 9
septembre 1996 dispose : « Dans l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959 modifiant certaines dispositions de la législation de l'enseignement, telle que modifiée par la loi du 5 août 1978, l'arrêté royal n° 462 du 17 septembre 1986 et le décret du 12 juillet 1990, l'alinéa 3 est complété comme suit : ' Pour les étudiants visés dans le présent alinéa, il ne peut être prélevé de droits complémentaires en plus du minerval qui leur est appliqué. ' » B.3.2. Le moyen, en sa première branche, est pris de la violation de l'article 24, § 5, de la Constitution, en ce que la disposition entreprise ne limite nullement le pouvoir reconnu aux hautes écoles de percevoir à charge des étudiants non bénéficiaires d'une bourse ou d'une allocation d'études des droits complémentaires au minerval. B.3.3. Il résulte du texte même de la disposition entreprise que la Communauté française n'a pas entendu régler de manière générale les droits complémentaires qui peuvent être prélevés en plus du minerval mais s'est limitée à interdire le prélèvement de ces droits pour les étudiants visés dans l'alinéa 3 de l'article 12, § 2, de la loi du 29 mai 1959. Ce texte ne contient d'ailleurs aucune délégation. L'article 58 du décret entrepris ne peut donc être interprété comme habilitant le Gouvernement ou les hautes écoles à prélever des droits complémentaires. La disposition entreprise n'affectant pas de façon défavorable la situation du requérant, celui-ci ne justifie pas de l'intérêt requis. Son recours est irrecevable en ce qu'il est dirigé contre l'article 58. Par ces motifs, la Cour rejette le recours. Ainsi prononcé en langue française, en langue néerlandaise et en langue allemande, conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 18 février 1998. Le greffier, L. Potoms Le président, « In artikel 12, § 2 van de wet d.d. 29 mei 1959 tot wijziging van sommige bepalingen van de onderwijswetgeving, zoals gewijzigd bij de wet d.d. 5 augustus 1978, het koninklijk besluit nr. 462 d.d. 17 september 1986 en het decreet d.d. 12 juli 1990 wordt lid 3 als volgt aangevuld : ' Voor de in dit lid bedoelde studenten mag geen aanvullend recht naast het hun toegepaste collegegeld geheven worden. ' » B.3.2. Het middel is, in zijn eerste onderdeel, afgeleid uit de schending van artikel 24, § 5, van de Grondwet doordat de bestreden bepaling de aan de hogescholen toegekende bevoegdheid om ten laste van de studenten die geen beurs of studietoelage krijgen aanvullende rechten naast het collegegeld te innen, geenszins beperkt. B.3.3. Uit de tekst zelf van de aangevochten bepaling blijkt dat de Franse Gemeenschap niet op een algemene manier de aanvullende rechten heeft willen regelen die naast het collegegeld kunnen worden geheven, maar zich ertoe heeft beperkt de heffing van die rechten te verbieden voor de in het derde lid van artikel 12, § 2, van de wet van 29 mei 1959 bedoelde studenten. Die tekst bevat trouwens geen enkele machtiging. Artikel 58 van het bestreden decreet kan dus niet in die zin worden geïnterpreteerd dat het de Regering of de hogescholen ertoe machtigt aanvullende rechten te heffen. Aangezien de bestreden bepaling de situatie van de verzoeker niet ongunstig raakt, doet hij niet blijken van het vereiste belang. In zoverre zijn beroep tegen artikel 58 is gericht, is het niet ontvankelijk. Om die redenen, het Hof verwerpt het beroep. Aldus uitgesproken in het Frans, het Nederlands en het Duits, overeenkomstig artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 18 februari 1998. De griffier, L. Potoms De voorzitter,
M. Melchior M. Melchior
^