← Retour vers "Arrêt n° 75/97 du 17 décembre 1997 Numéros du rôle : 993 et 1045 En cause : les questions
préjudicielles concernant les articles 1 er et 2 de la loi du 6 (...)"
Arrêt n° 75/97 du 17 décembre 1997 Numéros du rôle : 993 et 1045 En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1 er et 2 de la loi du 6 (...) | Arrest nr. 75/97 van 17 december 1997 Rolnummers 993 en 1045 In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1 en 2 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de rechters H. (...) |
---|---|
COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
Arrêt n° 75/97 du 17 décembre 1997 | Arrest nr. 75/97 van 17 december 1997 |
Numéros du rôle : 993 et 1045 | Rolnummers 993 en 1045 |
En cause : les questions préjudicielles concernant les articles 1er et | In zake : de prejudiciële vragen over de artikelen 1 en 2 van de wet |
2 de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription des créances | van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten |
à charge ou au profit de l'Etat et des provinces et l'article 100, | laste of ten voordele van de Staat en de provinciën en artikel 100, |
alinéa 1er, 1° et 2°, de l'arrêté royal du 17 juillet 1991 portant | eerste lid, 1° en 2°, van het koninklijk besluit van 17 juli 1991 |
coordination des lois sur la comptabilité de l'Etat, posées par la | houdende coördinatie van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gesteld |
Cour de cassation et la Cour d'appel de Mons. | door het Hof van Cassatie en het Hof van Beroep te Bergen. |
La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de |
Boel, L. François, P. Martens, J. Delruelle, G. De Baets, E. Cerexhe, | rechters H. Boel, L. François, P. Martens, J. Delruelle, G. De Baets, |
H. Coremans, A. Arts, R. Henneuse et M. Bossuyt, assistée du greffier | E. Cerexhe, H. Coremans, A. Arts, R. Henneuse en M. Bossuyt, |
L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, | bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
I. Objet des questions préjudicielles | I. Onderwerp van de prejudiciële vragen |
1. Par arrêt du 10 octobre 1996 en cause de la Région wallonne contre | 1. Bij arrest van 10 oktober 1996 in zake het Waalse Gewest tegen J. |
J. Hody et autres, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour | Hody en anderen, waarvan de expeditie op 25 oktober 1996 ter griffie |
d'arbitrage le 25 octobre 1996, la Cour de cassation a posé la | van het Arbitragehof is ingekomen, heeft het Hof van Cassatie de |
question préjudicielle suivante : | volgende prejudiciële vraag gesteld : |
« Les dispositions de l'article 1er, alinéa 1er, a et b, de la loi du | « Schenden de artikelen 1, eerste lid, a en b, van de wet van 6 |
6 février 1970 relative à la prescription des créances à charge ou au | februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste |
profit de l'Etat et des provinces et de l'article 100, alinéa 1er, 1° | of ten voordele van de Staat en de provinciën, en 100, eerste lid, 1° |
et 2°, des lois, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, | en 2°, van de bij koninklijk besluit van 17 juli 1991 gecoördineerde |
sur la comptabilité de l'Etat violent-elles les articles 10 et 11 de | wetten op de Rijkscomptabiliteit de artikelen 10 en 11 van de |
la Constitution en ce que, en vertu de ces dispositions : a) une | Grondwet, in zoverre krachtens die bepalingen : a) een |
aansprakelijkheidsvordering tegen de Staat verjaart na verloop van | |
action en responsabilité contre l'Etat se prescrit par cinq ans et non | vijf jaar en niet, volgens het gemeen recht, na verloop van dertig |
par trente ans selon le droit commun, b) il appartient au débiteur | jaar, b) het de taak van de schuldenaar is een dergelijke |
d'ordonnancer ou non pareille créance, avec effet sur la prescription | schuldvordering al dan niet te ordonnanceren, wat gevolgen heeft op de |
de celle-ci ? » | verjaring ervan ? » |
Cette affaire est inscrite sous le numéro 993 du rôle de la Cour. | Die zaak is ingeschreven onder nummer 993 van de rol van het Hof. |
2. Par arrêt du 28 janvier 1997 en cause de R. Moreau contre la | 2. Bij arrest van 28 januari 1997 in zake R. Moreau tegen de Franse |
Communauté française, dont l'expédition est parvenue au greffe de la | Gemeenschap, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is |
Cour d'arbitrage le 31 janvier 1997, la Cour d'appel de Mons a posé | ingekomen op 31 januari 1997, heeft het Hof van Beroep te Bergen de |
les questions préjudicielles suivantes : | volgende prejudiciële vragen gesteld : |
« - L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la | « - Schendt artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de |
prescription des créances à charge ou au profit de l'Etat et des | verjaring van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat |
Provinces viole-t-il les articles 10 et 11 de la Constitution | en de provinciën de artikelen 10 en 11 van de gecoördineerde Grondwet, |
coordonnée, en tant que cette disposition soumet à la prescription | in zoverre die bepaling de schadevergoedingsschuldvorderingen van een |
quinquennale les créances d'indemnité d'un entrepreneur, qui résultent | aannemer die voortvloeien uit een overeenkomst, opdracht of |
d'un contrat, marché ou adjudication passé avec l'Etat, tandis que les | aanbesteding aangegaan met de Staat, onderwerpt aan de vijfjarige |
mêmes créances d'indemnité sont soumises à la prescription trentenaire | verjaring, terwijl diezelfde schadevergoedingsschuldvorderingen |
onderworpen zijn aan de dertigjarige verjaring wanneer de | |
lorsque le maître de l'ouvrage est un particulier ? | opdrachtgever een particulier is ? |
- L'article 2 de cette même loi viole-t-il les articles 10 et 11 de la | - Schendt artikel 2 van diezelfde wet de artikelen 10 en 11 van de |
Constitution coordonnée en ce que cette disposition soumet à un | |
nouveau délai de prescription quinquennale les créances (des | gecoördineerde Grondwet, doordat die bepaling de schuldvorderingen |
particuliers à l'égard de l'Etat), dont le délai de prescription | (van de particulieren op de Staat) waarvan de termijn van de |
initiale a été interrompu conformément audit article 2 tandis que la | oorspronkelijke verjaring overeenkomstig het voormelde artikel 2 werd |
gestuit, onderwerpt aan een nieuwe verjaringstermijn van vijf jaar, | |
prescription des créances au profit de l'Etat, lorsqu'elle est frappée | terwijl, wanneer de verjaringstermijn van een schuldvordering ten |
d'interruption fait courir un nouveau délai de trente ans par | voordele van de Staat wordt gestuit, een nieuwe termijn van dertig |
application de l'article 7, § 2, de ladite loi ? » | jaar begint te lopen met toepassing van artikel 7, § 2, van de |
voormelde wet ? » | |
Cette affaire est inscrite sous le numéro 1045 du rôle de la Cour. | Die zaak is ingeschreven onder nummer 1045 van de rol van het Hof. |
II. Les faits et la procédure antérieure | II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil |
En ce qui concerne l'affaire portant le numéro 993 du rôle | Wat de zaak met rolnummer 993 betreft |
La Cour de cassation est saisie d'un pourvoi, formé par la Région | Bij het Hof van Cassatie is door het Waalse Gewest beroep ingesteld |
wallonne, contre un arrêt de la Cour d'appel de Mons; cet arrêt avait | tegen een arrest van het Hof van Beroep te Bergen; in dat arrest was |
rejeté l'exception tirée de la prescription, résultant de l'article 1er, | de exceptie verworpen, afgeleid uit de uit artikel 1, eerste lid, a) |
alinéa 1er, a) et b), de la loi du 6 février 1970, d'une créance | en b), van de wet van 6 februari 1970 voortvloeiende verjaring van een |
compensant des retards intervenus dans l'exécution d'un marché de | schuldvordering waarbij de bij de uitvoering van een opdracht voor |
aanneming van werken opgelopen vertragingen worden vergoed; aangezien | |
travaux; la question de la conformité de cette disposition au principe | door één van de partijen de vraag is opgeworpen of die bepaling in |
d'égalité et de non-discrimination ayant été soulevée par l'une des | overeenstemming is met het gelijkheids- en niet-discriminatiebeginsel, |
parties, la Cour de cassation pose la double question citée ci-dessus. | stelt het Hof van Cassatie de hiervoor vermelde dubbele vraag. |
En ce qui concerne l'affaire portant le numéro 1045 du rôle | Wat de zaak met rolnummer 1045 betreft |
A l'occasion de l'exécution de travaux dont il était l'adjudicataire, | Naar aanleiding van de uitvoering van werken waarvan hij aannemer was, |
R. Moreau, entrepreneur retraité, a subi des arrêts de chantiers | moesten de bouwwerken van R. Moreau, aannemer met pensioen, |
verscheidene malen worden stilgelegd door toedoen van de | |
imputables à l'administration, retards en compensation desquels | administratie, die als vergoeding voor die vertragingen met hem |
celle-ci aurait convenu avec lui de diverses indemnités. La Communauté | verscheidene schadeloosstellingen zou hebben afgesproken. Aangezien de |
Franse Gemeenschap de verjaring van de genoemde schuldvorderingen | |
française ayant allégué la prescription desdites créances, R. Moreau | heeft aangevoerd, daagt R. Moreau haar voor de rechtbank van eerste |
l'assigne devant le tribunal de première instance mais est débouté. Il | aanleg, maar zijn vordering wordt afgewezen. Hij gaat tegen die |
fait appel de cette décision devant la Cour d'appel, devant laquelle, | beslissing in beroep bij het Hof van Beroep, voor hetwelk hij, |
entre autres arguments, il sollicite que la Cour d'arbitrage soit | benevens andere argumenten, erom verzoekt aan het Arbitragehof een |
interrogée à titre préjudiciel. | prejudiciële vraag te stellen. |
III. La procédure devant la Cour | III. De rechtspleging voor het Hof |
a. L'affaire portant le numéro 993 du rôle | a. De zaak met rolnummer 993 |
Par ordonnance du 25 octobre 1996, le président en exercice a désigné | Bij beschikking van 25 oktober 1996 heeft de voorzitter in functie de |
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la | Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel |
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 14 novembre | 77 van de organieke wet bij op 14 november 1996 ter post aangetekende |
1996. | brieven. |
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
Moniteur belge du 21 novembre 1996. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 21 november 1996. |
Des mémoires ont été introduits par : | Memories zijn ingediend door : |
- la s.a. Belgacom, boulevard Emile Jacqmain 151, 1000 Bruxelles, et | - de n.v. Belgacom, Emile Jacqmainlaan 151, 1000 Brussel, en J. Hody, |
J. Hody, place de Bronckart 9, 4000 Liège, par lettre recommandée à la | place de Bronckart 9, 4000 Luik, bij op 23 december 1996 ter post |
poste le 23 décembre 1996; | aangetekende brief; |
- le Gouvernement wallon, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, par lettre | - de Waalse Regering, rue Mazy 25-27, 5100 Namen, bij op 23 december |
recommandée à la poste le 23 décembre 1996; | 1996 ter post aangetekende brief; |
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par | - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 27 december 1996 |
lettre recommandée à la poste le 27 décembre 1996; | ter post aangetekende brief; |
- le Gouvernement flamand, place des Martyrs 19, 1000 Bruxelles, par | - de Vlaamse regering, Martelaarsplein 19, 1000 Brussel, bij op 30 |
lettre recommandée à la poste le 30 décembre 1996. | december 1996 ter post aangetekende brief. |
b. L'affaire portant le numéro 1045 du rôle | b. De zaak met rolnummer 1045 |
Par ordonnance du 31 janvier 1997, le président en exercice a désigné | Bij beschikking van 31 januari 1997 heeft de voorzitter in functie de |
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la | Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel |
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 17 février 1997. | 77 van de organieke wet bij op 17 februari 1997 ter post aangetekende brieven. |
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
Moniteur belge du 20 février 1997. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 20 februari 1997. |
Des mémoires ont été introduits par : | Memories zijn ingediend door : |
- le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par | - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 28 maart 1997 |
lettre recommandée à la poste le 28 mars 1997; | ter post aangetekende brief; |
- R. Moreau, avenue de Maire 175, 7500 Tournai, par lettre recommandée | - R. Moreau, avenue de Maire 175, 7500 Doornik, bij op 2 april 1997 |
à la poste le 2 avril 1997; | ter post aangetekende brief; |
- le Fonds des bâtiments scolaires de la Communauté française, rue du | - het Fonds voor schoolgebouwen van de Franse Gemeenschap, rue du |
Chemin de Fer 433, 7000 Mons, par lettre recommandée à la poste le 4 | Chemin de Fer 433, 7000 Bergen, bij op 4 april 1997 ter post |
avril 1997; | aangetekende brief; |
- le Gouvernement wallon, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, par lettre | - de Waalse regering, rue Mazy 25-27, 5100 Namur, bij op 4 april 1997 |
recommandée à la poste le 4 avril 1997. | ter post aangetekende brief. |
c. Les affaires jointes portant les numéros 993 et 1045 du rôle | c. De samengevoegde zaken met rolnummers 993 en 1045 |
Par ordonnance du 12 février 1997, la Cour réunie en séance plénière a | Bij beschikking van 12 februari 1997 heeft het Hof in voltallige |
joint les affaires. | zitting de zaken samengevoegd. |
Par ordonnance du même jour, le président M. Melchior a soumis les | Bij beschikking van dezelfde dag heeft voorzitter M. Melchior de zaken |
affaires à la Cour réunie en séance plénière. | voorgelegd aan het Hof in voltallige zitting. |
Les mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi | Van de memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de |
organique, par lettres recommandées à la poste le 21 avril 1997. | organieke wet bij op 21 april 1997 ter post aangetekende brieven. |
Des mémoires en réponse ont été introduits par : | Memories van antwoord zijn ingediend door : |
- la s.a. Belgacom et J. Hody, par lettre recommandée à la poste le 16 | - de n.v. Belgacom en J. Hody, bij op 16 mei 1997 ter post |
mai 1997, dans l'affaire portant le numéro 993 du rôle; | aangetekende brief, in de zaak met rolnummer 993; |
- le Gouvernement wallon, par lettre recommandée à la poste le 16 mai | - de Waalse Regering, bij op 16 mei 1997 ter post aangetekende brief, |
1997, dans l'affaire portant le numéro 993 du rôle; | in de zaak met rolnummer 993; |
- le Gouvernement wallon, par lettre recommandée à la poste le 21 mai | - de Waalse Regering, bij op 21 mei 1997 ter post aangetekende brief, |
1997, dans l'affaire portant le numéro 1045 du rôle; | in de zaak met rolnummer 1045; |
- le Conseil des ministres, par lettre recommandée à la poste le 21 | - de Ministerraad, bij op 21 mei 1997 ter post aangetekende brief, in |
mai 1997, dans les affaires jointes. | de samengevoegde zaken. |
Par ordonnances du 25 mars 1997 et du 30 septembre 1997, la Cour a | Bij beschikkingen van 25 maart 1997 en 30 september 1997 heeft het Hof |
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot | |
prorogé respectivement jusqu'aux 25 octobre 1997 et 25 avril 1998 le | respectievelijk 25 oktober 1997 en 25 april 1998. |
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | |
Par ordonnance du 9 juillet 1997, la Cour a déclaré les affaires en | Bij beschikking van 9 juli 1997 heeft het Hof de zaken in gereedheid |
état et fixé l'audience au 17 septembre 1997. | verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 september |
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, | 1997. Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten |
par lettres recommandées à la poste le 10 juillet 1997. | bij op 10 juli 1997 ter post aangetekende brieven. |
A l'audience publique du 17 septembre 1997 : | Op de openbare terechtzitting van 17 september 1997 : |
- ont comparu : | - zijn verschenen : |
. Me F. Mourlon Beernaert, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me R. | . Mr. F. Mourlon Beernaert, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. |
Bützler, avocat à la Cour de cassation, pour J. Hody et Belgacom; | R. Bützler, advocaat bij het Hof van Cassatie, voor J. Hody en Belgacom; |
. Me Ph. Horemans, avocat au barreau de Tournai, pour R. Moreau; | . Mr. Ph. Horemans, advocaat bij de balie te Doornik, voor R. Moreau; |
. Me O. Verhoeven, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me J.-P. | . Mr. O. Verhoeven, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. J.-P. |
Moerman, avocat au barreau de Mons, pour le Fonds des bâtiments | Moerman, advocaat bij de balie te Bergen, voor het Fonds voor |
scolaires de la Communauté française; | schoolgebouwen van de Franse Gemeenschap; |
. Me P. Van Orshoven, avocat au barreau de Bruxelles, pour le | . Mr. P. Van Orshoven, advocaat bij de balie te Brussel, voor de |
Gouvernement flamand; | Vlaamse Regering; |
. Me N. Cahen, avocat au barreau de Bruxelles, loco Me L. Simont, | . Mr. N. Cahen, advocaat bij de balie te Brussel, loco Mr. L. Simont, |
avocat à la Cour de cassation, Me V. Thiry et Me H. de Rode, avocats | advocaat bij het Hof van Cassatie, Mr. V. Thiry en Mr. H. de Rode, |
au barreau de Liège, pour le Gouvernement wallon; | advocaten bij de balie te Luik, voor de Waalse Regering; |
. Me P. Duquesne, avocat au barreau de Nivelles, pour le Conseil des | . Mr. P. Duquesne, advocaat bij de balie te Nijvel, voor de |
ministres; | Ministerraad; |
- les juges-rapporteurs R. Henneuse et M. Bossuyt ont fait rapport; | - hebben de rechters-verslaggevers R. Henneuse en M. Bossuyt verslag uitgebracht; |
- les avocats précités ont été entendus; | - zijn de voornoemde advocaten gehoord; |
- les affaires ont été mises en délibéré. | - zijn de zaken in beraad genomen. |
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
IV. En droit | IV. In rechte |
- A - | - A - |
En ce qui concerne l'affaire portant le numéro 993 du rôle | Wat de zaak met rolnummer 993 betreft |
Le mémoire du Gouvernement wallon | Memorie van de Waalse Regering |
A.1.1. L'arrêt de la Cour n° 32/96 du 15 mai 1996, concluant à la | A.1.1. Het arrest van het Hof nr. 32/96 van 15 mei 1996, waarbij werd |
violation des articles 10 et 11 de la Constitution, concerne uniquement les créances en indemnisation des dommages causés à des propriétés par des travaux entrepris par l'Etat. A l'inverse, le litige dans le cadre duquel la question préjudicielle a été posée concerne l'exécution d'un marché public et les éventuels dommages et intérêts qui peuvent être réclamés par l'adjudicataire à l'administration en raison de retards ou de préjudices qui lui seraient imputables; il s'ensuit que, en l'espèce, c'est la responsabilité contractuelle, et non sa responsabilité quasi délictuelle, qui est en cause. Les créances résultant de l'exécution d'un marché public diffèrent de celles fondées sur les articles 1382, 1383 et 544 du Code civil. Tout d'abord, les premières ont été expressément visées par le législateur. Ensuite, elles naissent pendant l'exécution du contrat et non plusieurs années après l'exécution des travaux. Par ailleurs, les parties à un contrat pouvant déroger dans celui-ci à la prescription trentenaire, la situation du cocontractant créancier d'un particulier | geconcludeerd tot de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet, betreft uitsluitend de schuldvorderingen ter vergoeding van de schade veroorzaakt aan eigendommen door werken die door de Staat zijn ondernomen. Het geschil in het kader waarvan de prejudiciële vraag is gesteld betreft daarentegen de uitvoering van een overheidsopdracht en de mogelijke schadevergoeding die de aannemer van de administratie kan eisen wegens vertragingen of nadelen die aan haar toe te schrijven zouden zijn; daaruit volgt dat te dezen de contractuele aansprakelijkheid, en niet haar quasi-delictuele aansprakelijkheid, in het geding is. De schuldvorderingen die voortvloeien uit de uitvoering van een overheidsopdracht verschillen van die welke op de artikelen 1382, 1383 en 544 van het Burgerlijk Wetboek zijn gebaseerd. In de eerste plaats werden eerstgenoemde uitdrukkelijk door de wetgever beoogd. Vervolgens ontstaan zij gedurende de uitvoering van het contract en niet verscheidene jaren na de uitvoering van de werken. Overigens, aangezien de partijen bij een contract daarin van de dertigjarige verjaring kunnen afwijken, verschilt de situatie van de medecontractant-schuldeiser van een particulier niet van die van de |
n'est pas différente de celle du cocontractant de l'Etat. Enfin, les | medecontractant van de Staat. Ten slotte worden voor de |
marchés publics et leur exécution font l'objet d'un engagement de | overheidsopdrachten en de uitvoering ervan kredieten vastgelegd op de |
crédits au budget de l'Etat, à l'inverse des créances fondées sur la | rijksbegroting, in tegenstelling tot de schuldvorderingen die op de |
responsabilité contractuelle. Il s'ensuit que, comme indiqué dans | contractuele aansprakelijkheid zijn gebaseerd. Daaruit volgt dat, |
l'arrêt précité n° 32/96 de la Cour, le souci de pouvoir clôturer les | zoals aangegeven in het voormelde arrest nr. 32/96 van het Hof, de |
comptes de l'Etat constitue une justification objective et raisonnable | zorg om de rekeningen van de Staat te kunnen afsluiten een objectieve |
à l'adoption du délai particulier de cinq ans. | en redelijke verantwoording vormt voor de aanneming van de bijzondere |
termijn van vijf jaar. | |
A.1.2. En ce qui concerne la seconde branche de la question | A.1.2. Wat het tweede onderdeel van de prejudiciële vraag betreft, |
préjudicielle, l'ordonnancement constitue un ordre de payer; | moet worden beklemtoond dat de ordonnancering een betalingsopdracht |
constituant la phase finale des opérations de dépenses sur le plan | is; op begrotingsvlak is zij de eindfase van de uitgaveverrichtingen, |
budgétaire, sa date est certaine et facilement contrôlable par la Cour | en de datum ervan is zeker en makkelijk controleerbaar door het |
des comptes. Le rattachement opéré avec l'ordonnancement est en | Rekenhof. Het tot stand gebrachte verband met de ordonnancering is in |
concordance avec l'article 20 de la loi du 28 juin 1963, en vertu | overeenstemming met artikel 20 van de wet van 28 juni 1963, krachtens |
duquel les ordonnances enregistrées par le ministre des Finances | hetwelk de door de Minister van Financiën ingeboekte ordonnanties |
peuvent être payées pendant cinq ans à partir de l'année budgétaire à | betaalbaar zijn gedurende vijf jaar, met ingang van de opening van het |
laquelle elles se rattachent. | begrotingsjaar waartoe zij behoren. |
L'ordonnancement doit être considéré comme une reconnaissance de dette | De ordonnancering moet worden beschouwd als een schulderkenning |
de l'Etat débiteur, qui, comme toute reconnaissance de dette, | vanwege de Staat als schuldenaar, die, zoals iedere schulderkenning, |
interrompt la prescription. Il ne peut être considéré comme « un acte | de verjaring stuit. Zij kan niet worden beschouwd als een « |
potestatif » du débiteur dont dépendrait l'écoulement de la | potestatieve handeling » van de schuldenaar waarvan het verloop van de |
prescription. | verjaring zou afhangen. |
Par rapport à l'objectif consistant à assurer la clôture des comptes | Ten aanzien van de doelstelling die erin bestaat de rekeningen van de |
Staat af te sluiten, is het niet onredelijk in een maximale termijn | |
de l'Etat, il n'est pas déraisonnable de prévoir un délai maximal de | van vijf jaar te voorzien binnen welke de schuldeiser van een |
cinq ans dans lequel le créancier d'une créance produite mais non | ingediende, maar niet betaalde schuldvordering het geschil voor de |
payée doit avoir porté le litige devant les tribunaux. | rechtbanken dient te hebben gebracht. |
Mémoire de Belgacom et de Me J. Hody, curateur | Memorie van Belgacom en van Mr. J. Hody, curator |
A.2. Renversant la jurisprudence antérieure selon laquelle la portée | A.2. Door de vroegere rechtspraak, volgens welke de draagwijdte van de |
des dispositions en cause était limitée aux créances prévues et | in het geding zijnde bepalingen beperkt was tot de schuldvorderingen |
autorisées par le budget annuel, l'arrêt de la Cour de cassation du 10 octobre 1996 renforce la discrimination opérée entre le régime de prescription de droit commun et celui des actions contre l'Etat; cette discrimination est d'autant plus critiquable, d'une part, qu'il dépend de l'Etat, en qualité de débiteur, d'ordonnancer ou non une créance invoquée par un citoyen et ce avec effet sur la prescription et, d'autre part, que l'Etat quant à lui dispose d'un délai de trente ans pour agir contre les particuliers, contrairement à la figure inverse. Mémoire du Conseil des ministres | opgenomen en toegestaan in de jaarlijkse begroting, om te keren, versterkt het arrest van het Hof van Cassatie van 10 oktober 1996 de discriminatie tussen het verjaringsstelsel van gemeen recht en dat van de vorderingen tegen de Staat; die discriminatie is des te meer bekritiseerbaar, enerzijds, daar het van de Staat, in de hoedanigheid van schuldenaar, afhangt of een door een burger aangevoerde schuldvordering al dan niet wordt geordonnanceerd, en zulks met een weerslag op de verjaring, en, anderzijds, daar de Staat van zijn kant, in tegenstelling tot het omgekeerde geval, over een termijn van dertig jaar beschikt om tegen de particulieren in rechte te treden. Memorie van de Ministerraad |
A.3.1. La loi du 6 février 1970 a entendu supprimer les divergences | A.3.1. Het was de bedoeling met de wet van 6 februari 1970 een einde |
d'interprétation de la loi du 15 mai 1846 et adapter celle-ci, en | te maken aan de uiteenlopende interpretaties van de wet van 15 mei |
particulier en distinguant la situation des créanciers tenus de | 1846 en die wet aan te passen, in het bijzonder door de situatie van |
justifier leurs droits de celle des créanciers dispensés de | de schuldeisers die ertoe gehouden zijn hun rechten te verantwoorden |
l'introduction d'une demande de paiement. | te onderscheiden van die van de schuldeisers die van het indienen van |
A.3.2. En ce qui concerne la première partie de la question | een vordering tot betaling zijn vrijgesteld. |
préjudicielle, il est fait référence à l'arrêt de la Cour n° 32/96 du | A.3.2. Wat het eerste gedeelte van de prejudiciële vraag betreft, |
15 mai 1996, dont le schéma de raisonnement et les principes sont | wordt verwezen naar het arrest van het Hof nr. 32/96 van 15 mei 1996, |
appliqués à la présente affaire. | |
Tout d'abord, la question préjudicielle doit être limitée aux seules | |
créances contre l'Etat ou la région résultant de marchés publics, en | waarvan de redenering en de beginselen op deze zaak worden toegepast. |
ce que le délai de prescription pour ces créances est de cinq ans et | In de eerste plaats moet de prejudiciële vraag worden beperkt tot de |
de trente ans pour les particuliers. | enkele schuldvorderingen tegen de Staat of het gewest die voortvloeien |
Ensuite, il est relevé que, en vertu de l'arrêt précité, l'Etat n'est | uit overheidsopdrachten, in zoverre de verjaringstermijn voor die |
pas, en principe, une entité suffisamment comparable aux particuliers | schuldvorderingen vijf jaar en voor de particulieren dertig jaar bedraagt. |
en raison de la mission d'intérêt général dont il a la charge. Si, | Vervolgens wordt opgemerkt dat, krachtens het voormelde arrest, de |
compte tenu du fait que les obligations assumées par l'administration | Staat in beginsel niet een entiteit vormt die voldoende vergelijkbaar |
dans un contrat sont du même ordre que celles assumées par un | is met de particulieren wegens de opdracht van algemeen belang waarmee |
particulier, les manquements de celle-ci ne semblent pas devoir être | hij is belast. Hoewel, rekening houdend met het feit dat de |
traités différemment de ceux des particuliers, il n'en reste pas moins | verplichtingen welke de administratie in een contract op zich heeft |
que la Cour a considéré qu'une différence objective séparait les deux | genomen van dezelfde orde zijn als die waartoe een particulier zich |
: l'Etat sert l'intérêt général tandis que les particuliers agissent | verbindt, haar tekortkomingen niet anders schijnen te moeten worden |
en considération de leur intérêt personnel. La justification admise par la Cour à la différence de délai de prescription, tirée du souci de pouvoir clôturer les comptes de l'Etat, répond déjà à la première partie de la question préjudicielle, laquelle appelle dès lors une réponse négative. Il doit d'autant plus en être ainsi que le législateur a multiplié les cas de prescriptions abrégées entre particuliers afin de contraindre les créanciers à se montrer diligents, motivation qui est également transposable lorsqu'il s'agit de créances à charge de l'Etat. En outre, les arguments tirés de l'apparition tardive du dommage et de l'absence de négligence dans le | behandeld dan die van de particulieren, blijft het een feit dat het Hof heeft geoordeeld dat een objectief verschil de twee van elkaar onderscheidde : de Staat dient het algemeen belang, terwijl de particulieren handelen met het oog op hun persoonlijk belang. De door het Hof aangenomen verantwoording voor het verschil in verjaringstermijn, afgeleid uit de zorg om de rekeningen van de Staat te kunnen afsluiten, is reeds een antwoord op het eerste gedeelte van de prejudiciële vraag, hetwelk bijgevolg ontkennend dient te worden beantwoord. Dat moet des te meer zo zijn daar de wetgever in talrijke gevallen van verkorte verjaringen onder particulieren heeft voorzien teneinde de schuldeisers tot stiptheid te dwingen, een motivering die ook toepasbaar is wanneer het om schuldvorderingen ten laste van de Staat gaat. Bovendien zijn de argumenten afgeleid uit het laattijdige optreden van de schade en het ontbreken van nalatigheid vanwege de |
chef du créancier, retenus par la Cour pour sanctionner la | schuldeiser, die door het Hof in aanmerking zijn genomen om de |
prescription quinquennale, sont irrelevants en l'espèce : en matière | vijfjarige verjaring af te keuren, te dezen niet relevant : inzake |
de marchés publics, la non- exécution d'une obligation par | overheidsopdrachten kan de niet-uitvoering van een verplichting door |
l'administration n'est pas susceptible de se présenter tardivement, de | de administratie zich niet laattijdig voordoen, zodat een normaal |
telle sorte qu'un créancier normalement diligent doit savoir quand sa | zorgvuldige schuldeiser dient te weten wanneer zijn schuldvordering |
créance est exigible, quand il doit la réclamer et jusque quand il | opeisbaar is, wanneer hij die moet doen gelden en tot wanneer hij |
peut le faire. | zulks kan doen. |
A.3.3. En ce qui concerne la seconde partie de la question | A.3.3. Wat het tweede gedeelte van de prejudiciële vraag betreft, |
préjudicielle, il est fait référence aux éléments exposés ci-dessus | wordt verwezen naar de hiervoor sub A.1.2, eerste alinea, |
sous A.1.2, alinéa 1er, dont il résulterait que le pouvoir de l'Etat | uiteengezette elementen, waaruit zou voortvloeien dat de bevoegdheid |
d'ordonnancer sa créance avec effet sur la prescription de celle-ci | van de Staat om zijn schuldvordering te ordonnanceren met een weerslag |
n'est pas discriminatoire. | |
A.4. A titre subsidiaire, le mémoire aborde l'hypothèse où la seconde | op de verjaring ervan, niet discriminerend is. |
question préjudicielle viserait également la question de la | A.4. In ondergeschikte orde wordt in de memorie het geval behandeld |
prescription réduite en matière de responsabilité extracontractuelle. | waarin de tweede prejudiciële vraag tevens de kwestie van de verkorte |
L'arrêt n° 32/96 ne semble avoir considéré comme inconstitutionnelle | verjaring inzake extracontractuele aansprakelijkheid zou beogen. |
la prescription quinquennale en matière de responsabilité | In het arrest nr. 32/96 lijkt de vijfjarige verjaring inzake |
extracontractuelle que dans la seule mesure où celle-ci résulte de | extracontractuele aansprakelijkheid slechts ongrondwettig te zijn |
préjudices causés à des propriétés par des travaux entrepris par | beschouwd in de enkele mate waarin ze voortvloeit uit een nadeel |
l'Etat ou une région. En toute hypothèse, la fixation d'un délai de | veroorzaakt aan eigendommen door werken uitgevoerd door de Staat of |
prescription réduit pourrait s'avérer raisonnablement justifiée au | een gewest. In ieder geval zou de vaststelling van een verkorte |
regard des articles 10 et 11 de la Constitution s'il ne prenait cours qu'à compter de la manifestation du dommage, comme c'est le cas dans différents pays dont la situation est exposée. Une telle interprétation concilierait les intérêts en jeu, à savoir les impératifs budgétaires auxquels l'Etat est tenu, d'une part, et l'équité dont doit bénéficier un créancier non négligent, d'autre part. Mémoire du Gouvernement flamand A.5.1. En ce qui concerne la première question préjudicielle, il est | verjaringstermijn ten aanzien van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet redelijkerwijze verantwoord kunnen lijken, indien hij pas begon te lopen vanaf het optreden van de schade, zoals dat het geval is in verschillende landen waarvan de situatie is uiteengezet. Een dergelijke interpretatie zou de belangen die op het spel staan met elkaar verzoenen, namelijk de dwingende budgettaire vereisten waaraan de Staat gebonden is, enerzijds, en de billijkheid die een niet nalatige schuldeiser moet genieten, anderzijds. Memorie van de Vlaamse Regering A.5.1. Wat de eerste prejudiciële vraag betreft, wordt verwezen naar |
fait référence aux considérants B.12 à B.15 de l'arrêt n° 32/96 du 15 | de overwegingen B.12 tot B.15 van het arrest nr. 32/96 van 15 mei |
mai 1996; ces considérants étant entièrement transposables en | 1996; aangezien die overwegingen te dezen volledig kunnen worden |
l'espèce, rien ne justifie que la jurisprudence précitée soit modifiée | toegepast, verantwoordt niets dat de voormelde rechtspraak zou worden |
et cette première question préjudicielle doit recevoir une réponse | gewijzigd, en die eerste prejudiciële vraag moet dus ontkennend worden |
négative. | beantwoord. |
A.5.2. En ce qui concerne la question faisant l'objet de la seconde | A.5.2. Wat de kwestie die het onderwerp is van de tweede prejudiciële |
question préjudicielle, à savoir le fait que l'Etat, contrairement aux | vraag betreft, namelijk het feit dat de Staat, in tegenstelling tot de |
autres débiteurs, peut faire se prescrire ses obligations en | andere schuldenaars, zijn verplichtingen kan laten verjaren door zijn |
n'ordonnançant pas ses dettes, il est fait référence à un arrêt de la | schulden niet te ordonnanceren, wordt verwezen naar het arrest van het |
Cour n° 13/94 du 8 février 1994 qui concernerait un problème | Hof nr. 13/94 van 8 februari 1994, dat een soortgelijk probleem zou |
semblable. Eu égard à cette décision, le Gouvernement flamand s'en | betreffen. Gelet op die beslissing gedraagt de Vlaamse Regering zich |
remet provisoirement à la sagesse de la Cour sur ce point. | voorlopig naar de wijsheid van het Hof hieromtrent. |
Mémoire en réponse du Gouvernement wallon | Memorie van antwoord van de Waalse Regering |
A.6. Contrairement à ce que soutiennent Belgacom et Me J. Hody, les | A.6. In tegenstelling tot wat Belgacom en Mr. J. Hody betogen, |
arrêts de cassation du 24 mai 1860 et du 10 octobre 1996 tranchent des | beslechten de arresten van het Hof van Cassatie van 24 mei 1860 en 10 |
questions totalement différentes. Alors que le premier arrêt précisait | oktober 1996 totaal verschillende kwesties. Terwijl in het eerste |
les créances auxquelles s'appliquait l'article 34 de la loi du 15 mai | arrest werd gepreciseerd op welke schuldvorderingen artikel 34 van de |
wet van 15 mei 1846 (dat overeenstemt met het huidige artikel 1, | |
1846 (correspondant à l'actuel article 1er, alinéa 1er, b), de la loi | eerste lid, b), van de wet van 6 februari 1970) van toepassing was, |
du 6 février 1970), l'arrêt du 10 octobre 1996 se borne à trancher la | beperkt het arrest van 10 oktober 1996 zich ertoe de kwestie te |
question de l'application concurrente de l'article 1er précité et de | beslechten van de concurrerende toepassing van het vermelde artikel 1 |
l'article 18, § 2, de l'arrêté ministériel du 10 août 1977; la | en van artikel 18, § 2, van het ministerieel besluit van 10 augustus |
première de ces dispositions établit un délai de prescription, la | 1977; de eerste van die bepalingen stelt een verjaringstermijn vast, |
seconde un délai de forclusion de l'action en justice. | de tweede een vervaltermijn van de rechtsvordering. |
En outre, la présente affaire concerne une créance contractuelle, | Bovendien betreft de onderhavige zaak een contractuele |
alors que l'arrêt de 1860 comme l'arrêt n° 32/96 de la Cour | schuldvordering, terwijl het in het arrest van 1860 evenals in het |
d'arbitrage du 15 mai 1996 concernaient des créances | arrest nr. 32/96 van het Arbitragehof van 15 mei 1996 om |
extracontractuelles. | extracontractuele schuldvorderingen ging. |
En ce qui concerne l'affaire portant le numéro 1045 du rôle | Wat de zaak met rolnummer 1045 betreft |
Le mémoire du Conseil des ministres | Memorie van de Ministerraad |
A.7.1. En ce qui concerne la première question préjudicielle, portant | A.7.1. Wat de eerste prejudiciële vraag betreft, die betrekking heeft |
sur l'article 1er de la loi du 6 février 1970, le mémoire reprend | op artikel 1 van de wet van 6 februari 1970, neemt de memorie de |
l'argumentation exposée ci-dessus sous A.3.2. | hiervoor sub A.3.2 uiteengezette argumentatie over. |
A.7.2. En ce qui concerne la seconde question préjudicielle, les | A.7.2. Wat de tweede prejudiciële vraag betreft, worden de |
différents modes d'interruption de la prescription sont décrits, tant | verschillende wijzen van stuiting van de verjaring beschreven, zowel |
en général que dans le cadre de la loi de 1970, ainsi que leurs effets | in het algemeen als in het kader van de wet van 1970, alsmede de |
dans le temps. | gevolgen ervan in de tijd. |
En ce qui concerne l'interruption de la prescription des créances à | Wat de stuiting van de verjaring van de schuldvorderingen ten laste |
charge de l'Etat, un nouveau délai de cinq ans, identique au délai | van de Staat betreft, begint een nieuwe termijn van vijf jaar, die |
originaire, prend cours au profit du créancier, ce qui est à la fois | identiek is met de oorspronkelijke termijn, ten voordele van de |
logique et adéquat par rapport à la qualité de débiteur de nature | schuldeiser te lopen, wat tegelijk logisch en adequaat is ten opzichte |
particulière de l'Etat. | van de hoedanigheid van schuldenaar van bijzondere aard die de Staat heeft. |
En ce qui concerne les créances au profit de l'Etat, alors que le | Wat de schuldvorderingen ten voordele van de Staat betreft, is, |
délai de prescription originaire est également de cinq ans, par | terwijl de oorspronkelijke verjaringstermijn eveneens vijf jaar |
contre, en cas d'interruption, le nouveau délai est de trente ans au | bedraagt, de nieuwe termijn daarentegen, in geval van stuiting, dertig |
bénéfice de l'Etat. | jaar ten voordele van de Staat. |
A.7.3. Cette différence de traitement au bénéfice de l'Etat lorsqu'il | A.7.3. Dat verschil in behandeling ten voordele van de Staat als |
est créancier par rapport à la situation des autres créanciers | schuldeiser, ten opzichte van de situatie van andere schuldeisers |
lorsque, au contraire, l'Etat est débiteur, a été justifiée comme | wanneer de Staat daarentegen schuldenaar is, werd als volgt |
suit. D'une part, par le souci de ne pas « aggrav[er] [...] la tâche | verantwoord. Enerzijds, door de zorg « de administratieve taak » niet |
administrative ». D'autre part, par le « remède qui était ainsi | te « verzwaren ». Anderzijds, door de « wijze waarop het drastische |
apporté au caractère draconien des dispositions de la loi à l'égard de | karakter van de wetsbepalingen wordt verholpen ten aanzien van |
débiteurs se trouvant dans l'impossibilité d'acquitter leur dette | schuldenaars die zich in de onmogelijkheid bevinden hun schuld te |
[...] avant l'expiration du délai de déchéance de cinq ans et qui de | vereffenen [...] vóór het verstrijken van de vervaltermijn van vijf |
ce fait risquaient la saisie ». A la lumière de ces considérations, | jaar en die daardoor het risico lopen van beslag ». In het licht van |
l'article 7, § 2, n'apparaît pas disproportionné par rapport aux buts | die overwegingen lijkt artikel 7, § 2, niet onevenredig ten aanzien |
poursuivis par le législateur. | van de door de wetgever nagestreefde doelstellingen. |
Mémoire de R. Moreau | Memorie van R. Moreau |
A.8. En ce qui concerne la première question préjudicielle, les | A.8. Wat de eerste prejudiciële vraag betreft, kunnen de conclusies |
conclusions de l'arrêt de la Cour n° 32/96 du 15 mai 1996 sont transposables en l'espèce, rien ne justifiant en effet qu'un raisonnement différent soit tenu lorsqu'il s'agit d'une demande d'indemnisation consécutive à des dommages subis dans le cadre d'un marché public. En effet, en l'espèce, la demande d'indemnité a été établie dès l'apparition du dommage, l'administration a dès lors pu conserver les archives et pièces essentielles du dossier et inscrire les montants ayant fait l'objet d'un accord dans ses prévisions budgétaires. Le fait pour l'administration de ne pas avoir soulevé la prescription | van het arrest van het Hof nr. 32/96 van 15 mei 1996 te dezen worden toegepast, aangezien immers niets verantwoordt dat een verschillende redenering zou worden gevolgd wanneer het gaat om een vordering tot schadeloosstelling ten gevolge van schade die in het kader van een overheidsopdracht is geleden. Te dezen is de vordering tot schadevergoeding immers ingediend zodra de schade is opgetreden, zodat de administratie bijgevolg de archieven en de voor het dossier essentiële stukken heeft kunnen bewaren en de bedragen waarover een akkoord was bereikt in haar begrotingsramingen heeft kunnen inschrijven. Het feit dat de administratie de « hoofdzakelijke » verjaring van één |
« principale » d'un an résultant de l'article 18 de l'arrêté royal du | jaar die voortvloeit uit artikel 18 van het koninklijk besluit van 5 |
5 octobre 1955 implique qu'elle ne puisse plus justifier, au regard | oktober 1955 niet heeft opgeworpen, impliceert dat zij ten aanzien van |
des articles 10 et 11 de la Constitution, la prescription quinquennale | de artikelen 10 en 11 van de Grondwet de « secundaire » vijfjarige |
« secondaire » résultant de la loi du 6 février 1970. | verjaring die voortvloeit uit de wet van 6 februari 1970 niet meer kan |
verantwoorden. | |
A.9.1. En ce qui concerne la seconde question préjudicielle, est | A.9.1. Wat de tweede prejudiciële vraag betreft, wordt in hoofdorde de |
contestée, à titre principal, l'interprétation retenue par le juge a | door de verwijzende rechter in aanmerking genomen interpretatie |
quo : en effet, il ressort des travaux préparatoires que, en cas | betwist : uit de parlementaire voorbereiding blijkt immers dat, in |
d'interruption de la prescription d'une créance à charge de l'Etat, | geval van stuiting van de verjaring van een schuldvordering ten laste |
c'est un délai non de cinq ans mais de trente ans qui court. A.9.2. A défaut de retenir cette interprétation, il y a lieu de constater que les arguments avancés pour étayer la prescription quinquennale (charge administrative) valent a fortiori pour un particulier disposant de moyens moindres. Dès lors qu'une dette fait l'objet d'une reconnaissance, il n'y a pas de raison pour que celle-ci ne sorte ses effets que durant cinq ans lorsque le débiteur est l'Etat, et vaille pour trente ans si le débiteur est un particulier. Mémoire du Gouvernement wallon A.10.1. Comme relevé par la Cour dans son arrêt n° 32/96, tant le fait que l'Etat, à l'inverse des particuliers, serve l'intérêt général que la nécessité pour lui de pouvoir clôturer ses comptes dans un délai raisonnable justifient que les créances dirigées à son encontre fassent l'objet d'une prescription abrégée. Les motifs pour lesquels la Cour, dans l'arrêt précité, a sanctionné la prescription abrégée ne sont pas applicables en l'espèce : dans le cas d'un dommage d'origine contractuelle, il est immédiatement constatable, de telle sorte que la tardiveté de la réclamation ne peut être le résultat d'une apparition retardée du dommage mais seulement de la négligence du créancier; en outre, ce créancier est, par nature, un professionnel, c'est-à-dire une personne particulièrement bien préparée à la défense de ses intérêts. | van de Staat, niet een termijn van vijf jaar, maar wel een termijn van dertig jaar loopt. A.9.2. Aangezien die interpretatie niet in aanmerking kan worden genomen, dient te worden vastgesteld dat de argumenten aangevoerd ter staving van de vijfjarige verjaring (administratieve last) a fortiori gelden voor een particulier die over minder middelen beschikt. Aangezien een schuld het voorwerp uitmaakt van een erkenning, is er geen reden waarom die slechts gedurende vijf jaar gevolgen zou hebben wanneer de schuldenaar de Staat is, en gedurende dertig jaar geldt wanneer de schuldenaar een particulier is. Memorie van de Waalse Regering A.10.1. Zoals door het Hof werd opgemerkt in zijn arrest nr. 32/96, verantwoorden zowel het feit dat de Staat, in tegenstelling tot de particulieren, het algemeen belang dient, als de noodzaak voor de Staat om zijn rekeningen binnen een redelijke termijn af te sluiten, dat voor de tegen de Staat gerichte schuldvorderingen een verkorte verjaring geldt. De motieven waarom het Hof, in het voormelde arrest, de verkorte verjaring heeft afgekeurd zijn te dezen niet van toepassing : in het geval van schade van contractuele oorsprong, kan die schade onmiddellijk worden vastgesteld, zodat de laattijdigheid van de klacht niet het resultaat kan zijn van een laattijdig optreden van de schade, maar enkel van de nalatigheid van de schuldeiser; bovendien is de schuldeiser van nature een beroepsbeoefenaar, dit wil zeggen een persoon die bijzonder goed in staat is om zijn belangen te verdedigen. |
A.10.2. En ce qui concerne la seconde question préjudicielle, la Cour | A.10.2. Wat de tweede prejudiciële vraag betreft, is het Hof slechts |
n'est saisie que de l'article 2 de la loi du 6 février 1970. Cet | geadieerd inzake artikel 2 van de wet van 6 februari 1970. Dat artikel |
article ne détermine pas le délai de prescription applicable après | stelt niet de verjaringstermijn vast die van toepassing is na stuiting |
l'interruption de prescription d'une créance à charge de l'Etat, mais | van verjaring van een schuldvordering ten laste van de Staat, maar |
se borne à déterminer les modes d'interruption de ces créances. Ces | beperkt zich ertoe de wijzen van stuiting van die schuldvorderingen te |
modes d'interruption étant conformes à ceux déterminés par le Code | bepalen. Aangezien die wijzen van stuiting in overeenstemming zijn met |
civil, les principes d'égalité et de non-discrimination ne sont pas | die welke in het Burgerlijk Wetboek zijn bepaald, zijn de beginselen |
violés. | van gelijkheid en niet-discriminatie niet geschonden. |
Mémoire de la Communauté française | Memorie van de Franse Gemeenschap |
A.11. Il est fait référence à l'arrêt n° 32/96 de la Cour du 15 mai | A.11. Er wordt verwezen naar het arrest nr. 32/96 van het Hof van 15 |
1996, dont les conclusions sont transposables, de telle sorte que les | mei 1996, waarvan de conclusies te dezen van toepassing zijn, zodat |
articles 1er et 2 de la loi du 6 février 1970 doivent être déclarés ne | moet worden verklaard dat de artikelen 1 en 2 van de wet van 6 |
pas violer les articles 10 et 11 de la Constitution. | februari 1970 de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet schenden. |
En ce qui concerne les affaires jointes portant les numéros 993 et | Wat de samengevoegde zaken met rolnummers 993 en 1045 betreft |
1045 du rôle Mémoire en réponse de la s.a. Belgacom et de Me J. Hody | Memorie van antwoord van de n.v. Belgacom en van Mr. J. Hody |
A.12.1. Il ressort de l'arrêt n° 32/96 de la Cour d'arbitrage et de | A.12.1. Uit het arrest nr. 32/96 van het Arbitragehof en het arrest |
l'arrêt de cassation du 24 mai 1860 que les délais de prescription, | van het Hof van Cassatie van 24 mei 1860 volgt dat de |
verjaringstermijnen die afwijken van het gemeen recht en waarin ten | |
dérogatoires au droit commun, prévus au bénéfice de l'Etat sont | voordele van de Staat is voorzien, discriminerend zijn, telkens |
discriminatoires chaque fois que la créance concernée trouve sa source | wanneer de betrokken schuldvordering haar oorsprong vindt in een fout |
dans une faute de l'Etat; est sans importance, la question de savoir | van de Staat; het heeft geen belang of het om een contractuele of om |
s'il s'agit d'une responsabilité contractuelle ou extracontractuelle, | een extracontractuele aansprakelijkheid gaat, vermits de essentie is |
l'essentiel étant que la dette correspondante n'a pas été et n'a pu | dat met de overeenstemmende schuld in de rijksbegroting geen rekening |
être prise en compte dans le budget de l'Etat. | is gehouden of kon worden gehouden. |
A.12.2. En ce qui concerne la faculté donnée à l'Etat de faire se | A.12.2. Wat de aan de Staat verleende mogelijkheid betreft om zijn |
prescrire ses dettes en ne les ordonnançant pas, rien ne justifie une | schulden te laten verjaren door ze niet te ordonnanceren, verantwoordt |
telle différence de traitement par rapport à la situation des autres | niets een dergelijk verschil in behandeling ten opzichte van de andere |
débiteurs. | schuldenaars. |
Mémoire en réponse du Gouvernement wallon | Memorie van antwoord van de Waalse Regering |
A.13.1. En ce qui concerne la première question posée par la Cour | A.13.1. Wat de eerste door het Hof van Beroep te Bergen gestelde vraag |
d'appel de Mons, tant son arrêt que celui de la Cour de cassation | betreft, sluiten zowel het arrest van dat Hof als dat van het Hof van |
excluent la thèse du caractère subsidiaire de la prescription | Cassatie de stelling van het ondergeschikte karakter van de vijfjarige |
quinquennale par rapport aux délais de forclusion résultant des | verjaring uit ten aanzien van de vervaltermijnen die voortvloeien uit |
arrêtés relatifs aux clauses administratives contractuelles régissant | de besluiten in verband met de contractuele administratieve clausules |
les marchés de l'Etat. | waarbij de overheidsopdrachten worden geregeld. |
A.13.2. En ce qui concerne la seconde question posée par la Cour | A.13.2. Wat de tweede door het Hof van Beroep te Bergen gestelde vraag |
d'appel de Mons, l'ouverture d'un nouveau délai de cinq ans n'est que | betreft, is de opening van een nieuwe termijn van vijf jaar slechts de |
toepassing van het gemeen recht, volgens hetwelk, behoudens | |
l'application du droit commun, selon lequel, sauf exception, la | uitzondering, de nieuwe verjaring aan dezelfde voorwaarden en |
prescription nouvelle est soumise aux mêmes conditions et délais que | termijnen is onderworpen als de gestuite verjaring; die nieuwe termijn |
la prescription interrompue; ce nouveau délai de cinq ans ne résulte | van vijf jaar vloeit bijgevolg niet voort uit artikel 2 van de wet van |
dès lors pas de l'article 2 de la loi du 6 février 1970. | 6 februari 1970. |
En ce qui concerne les modes d'interruption du délai de prescription - | De wijzen van stuiting van de verjaringstermijn - de eenvoudige |
la simple lettre recommandée - et le délai de réouverture préférentiel | aangetekende brief - en de preferentiële termijn van heropening van |
de trente ans prévu par l'article 7, ils se justifient par la | dertig jaar bedoeld in artikel 7 worden verantwoord, enerzijds, door |
poursuite par l'Etat de l'intérêt général, d'une part, et par le | het feit dat de Staat het algemeen belang nastreeft en, anderzijds, |
volume plus important des litiges auxquels il doit faire face, d'autre | door het grotere aantal geschillen waaraan hij het hoofd moet bieden. |
part. A.13.3. En ce qui concerne la première question préjudicielle posée | A.13.3. Wat de eerste door het Hof van Cassatie gestelde prejudiciële |
par la Cour de cassation, en ce qu'elle vise la prescription des | vraag betreft, in zoverre zij de verjaring van de extracontractuele |
actions extracontractuelles dirigées contre l'Etat, il ressort des | vorderingen gericht tegen de Staat beoogt, blijkt uit de motieven van |
motifs de l'arrêt n° 32/96 que l'article 1er, alinéa 1er, a), de la | het arrest nr. 32/96 dat artikel 1, eerste lid, a), van de wet van 6 |
loi du 6 février 1970 pourrait être considéré comme | februari 1970 als niet-discriminerend zou kunnen worden beschouwd |
non-discriminatoire s'il était interprété comme ne faisant prendre | indien het zo geïnterpreteerd wordt dat het de verjaringstermijn pas |
cours le délai de prescription qu'avec l'apparition du dommage. | doet ingaan met het optreden van de schade. |
A.13.4. En ce qui concerne la seconde question, il ressort de l'arrêt | A.13.4. Wat de tweede vraag betreft, blijkt uit het arrest nr. 32/96 |
n° 32/96 que le double délai de cinq ans est une mesure en rapport | dat de dubbele termijn van vijf jaar een maatregel is die in |
avec l'objectif poursuivi, à savoir permettre à l'Etat de clôturer ses | verhouding staat tot het nagestreefde doel, namelijk de Staat de |
comptes dans un délai raisonnable. | mogelijkheid bieden zijn rekeningen binnen een redelijke termijn af te |
Mémoire en réponse du Conseil des ministres | sluiten. Memorie van antwoord van de Ministerraad |
A.14. Eu égard à l'article 7, § 1er, alinéa 2, de la loi du 6 février | A.14. Gelet op artikel 7, § 1, tweede lid, van de wet van 6 februari |
1970, c'est également un délai de cinq ans qui bénéficie aux | 1970, is het tevens een termijn van vijf jaar die de particulieren ten |
particuliers en cas de paiement indu opéré par l'Etat, de telle sorte qu'il n'y a pas de différence de traitement sur le plan de la durée de prescription entre l'Etat et le particulier. Quant à la faculté donnée à l'Etat d'ordonnancer les dépenses, avec effet sur le délai de prescription, celle-ci se justifie au regard des impératifs du droit budgétaire, lesquels ont été exposés lors des travaux préparatoires. Au regard de ces impératifs, il n'est pas déraisonnable de prévoir qu'un créancier voie sa créance prescrite cinq ans après l'avoir produite, au titre de sanction à une inaction de cinq ans. La déclaration d'inconstitutionnalité résultant de l'arrêt du 15 mai 1996 n'est pas transposable en l'espèce; en outre, cette transposition méconnaît les passages de l'arrêt validant le délai de prescription raccourci. | goede komt in geval van betaling van een onverschuldigde som door de Staat, zodat op het vlak van de duur van verjaring geen verschil in behandeling bestaat tussen de Staat en de particulier. De aan de Staat verleende mogelijkheid om de uitgaven te ordonnanceren, met een weerslag op de verjaringstermijn, is verantwoord, gelet op de dwingende vereisten van het begrotingsrecht, die tijdens de parlementaire voorbereiding zijn uiteengezet. Ten aanzien van die dwingende vereisten is het niet onredelijk erin te voorzien dat voor een schuldeiser diens schuldvordering vijf jaar nadat hij ze heeft voorgelegd, verjaart, als sanctie voor een niet-optreden gedurende vijf jaar. De verklaring van ongrondwettigheid die voortvloeit uit het arrest van 15 mei 1996 kan te dezen niet worden toegepast; bovendien miskent die toepassing de passages van het arrest waarbij de verkorte verjaringstermijn wordt goedgekeurd. |
- B - | - B - |
B.1.1. Les questions préjudicielles portent sur les articles 1er et 2 | B.1.1. De prejudiciële vragen hebben betrekking op de artikelen 1 en 2 |
de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription des créances à | van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring van |
charge ou au profit de l'Etat et des provinces. | schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de |
L'article 1er de cette loi dispose : | provinciën. Artikel 1 van die wet bepaalt : |
« Sont prescrites et définitivement éteintes au profit de l'Etat, sans | « Verjaard en bepaald vervallen ten voordele van de Staat zijn, |
préjudice des déchéances prononcées par d'autres dispositions légales, | onverminderd de vervallenverklaringen uitgesproken door andere |
réglementaires ou conventionnelles sur la matière : | wettelijke, reglementaire of ter zake overeengekomen bepalingen : |
a) les créances qui, devant être produites selon les modalités fixées | a) de schuldvorderingen, waarvan de op wettelijke of reglementaire |
par la loi ou le règlement, ne l'ont pas été dans le délai de cinq ans | wijze bepaalde overlegging niet geschiedde binnen een termijn van vijf |
à partir du premier janvier de l'année budgétaire au cours de laquelle elles sont nées; b) les créances qui, ayant été produites dans le délai visé au littera a, n'ont pas été ordonnancées par les Ministres dans le délai de cinq ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles ont été produites; c) toutes autres créances qui n'ont pas été ordonnancées dans le délai de dix ans à partir du premier janvier de l'année pendant laquelle elles sont nées. Toutefois, les créances résultant de jugements restent soumises à la | jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het begrotingsjaar in de loop waarvan zij ontstonden; b) de schuldvorderingen, die, hoewel ze werden overgelegd binnen de onder letter a bedoelde termijn, door de Ministers niet werden geordonnanceerd binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het jaar gedurende hetwelk ze werden overgelegd; c) alle andere schuldvorderingen, die niet werden geordonnanceerd binnen een termijn van tien jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het jaar van hun ontstaan. De schuldvorderingen die voortkomen uit vonnissen blijven evenwel |
prescription trentenaire; elles doivent être payées à l'intervention | onderworpen aan de dertigjarige verjaring; zij dienen te worden |
de la Caisse des Dépôts et Consignations. » | uitbetaald door de zorg van de Deposito- en Consignatiekas. » |
Seul l'alinéa 1er, en ses litterae a) et b), de cet article 1er est | Enkel de litterae a) en b) van het eerste lid van dat artikel 1 worden |
visé par les questions préjudicielles; cet article 1er forme l'article | bedoeld in de prejudiciële vragen; dat artikel 1 vormt artikel 100 van |
100 des lois sur la comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté | de wetten op de Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk |
royal du 17 juillet 1991. | besluit van 17 juli 1991. |
L'article 2 de la loi du 6 février 1970 dispose : | Artikel 2 van de wet van 6 februari 1970 bepaalt : |
« La prescription est interrompue par exploit d'huissier de justice, | « De verjaring wordt gestuit door een gerechtsdeurwaardersexploot, |
ainsi que par une reconnaissance de dette faite par l'Etat. | alsook door een schulderkenning door de Staat. |
L'intentement d'une action en justice suspend la prescription jusqu'au | Het instellen van een rechtsvordering schorst de verjaring totdat een |
prononcé d'une décision définitive. » | definitieve beslissing is gewezen. » |
Cette disposition forme l'article 101 des lois précitées sur la | Die bepaling vormt artikel 101 van de voormelde wetten op de |
comptabilité de l'Etat, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet | Rijkscomptabiliteit, gecoördineerd bij het koninklijk besluit van 17 |
1991. | juli 1991. |
B.1.2. La seconde question préjudicielle dans l'affaire portant le | |
numéro 1045 du rôle mentionne également l'article 7, § 2, de la loi du | B.1.2. De tweede prejudiciële vraag in de zaak met rolnummer 1045 |
6 février 1970. Cet article 7 dispose : | vermeldt tevens artikel 7, § 2, van de wet van 6 februari 1970. Dat artikel 7 bepaalt : |
« § 1er. Sont définitivement acquises à ceux qui les ont reçues les | « § 1. Inzake wedden, pensioenen, voorschotten daarop en vergoedingen |
sommes payées indûment par l'Etat en matière de traitements, de pensions, d'avances sur ceux-ci ainsi que d'indemnités ou d'allocations qui sont accessoires ou similaires aux traitements ou aux pensions lorsque le remboursement n'en a pas été réclamé dans un délai de cinq ans à partir du premier janvier de l'année du paiement. Le délai fixé à l'alinéa 1er est porté à trente ans lorsque les sommes indues ont été obtenues par des manoeuvres frauduleuses ou par des déclarations fausses ou sciemment incomplètes. § 2. Pour être valable, la réclamation doit être notifiée au débiteur par lettre recommandée à la poste et contenir : 1° le montant total de la somme réclamée avec, par année, le relevé des paiements indus; 2° la mention des dispositions en violation desquelles les paiements ont été faits. A dater du dépôt de la lettre recommandée, la répétition de l'indu peut être poursuivie pendant trente ans. § 3. Aucun recours n'est ouvert ni contre l'ordonnateur, ni contre le comptable responsables d'un paiement indu dont le recouvrement est devenu impossible en vertu des dispositions qui précèdent. » B.2.1. Considérées globalement, les questions préjudicielles | of uitkeringen, die een toebehoren van de wedden of pensioenen vormen of ermede gelijkstaan, zijn de door de Staat ten onrechte uitbetaalde sommen voorgoed vervallen aan hen die ze hebben ontvangen, als de terugbetaling daarvan niet gevraagd werd binnen een termijn van vijf jaar te rekenen van de eerste januari van het jaar van de betaling. De in het eerste lid vastgestelde termijn wordt tot dertig jaar opgevoerd, wanneer de onverschuldigde sommen werden verkregen door bedrieglijke handelingen of door valse of welbewust onvolledige verklaringen. § 2. Om geldig te zijn, moet deze vraag tot terugbetaling ter kennis van de schuldenaar gebracht worden bij een ter post aangetekend schrijven met vermelding van : 1° het totale bedrag van de teruggevraagde som met, per jaar, de opgave van de ten onrechte uitgevoerde betalingen; 2° de bepalingen in strijd waarmede de betalingen werden gedaan. Te rekenen vanaf de afgifte van de aangetekende brief kan de terugvordering van het niet verschuldigde gedurende dertig jaar worden vervolgd. § 3. Geen verhaal kan worden genomen op de ordonnateur of op de rekenplichtige, die verantwoordelijk zijn voor een ten onrechte uitgevoerde betaling, waarvan de terugvordering onmogelijk is geworden krachtens de voorafgaande bepalingen. » B.2.1. In hun geheel beschouwd, wordt in de prejudiciële vragen aan het Hof de vraag gesteld of drie verschillen in behandeling die zouden voortvloeien uit de wet van 6 februari 1970 bestaanbaar zijn met de |
interrogent la Cour sur la compatibilité avec les articles 10 et 11 de | artikelen 10 en 11 van de Grondwet : |
la Constitution de trois différences de traitement qui résulteraient | - de verjaring na vijf jaar van de schuldvorderingen ten laste van de |
de la loi du 6 février 1970 : - la prescription par cinq ans des créances à charge de l'Etat, au | Staat, in tegenstelling tot de verjaring, in beginsel, na dertig jaar |
lieu de la prescription de trente ans, en principe, des créances à | voor de schuldvorderingen ten laste van particulieren (artikel 1, |
charge des particuliers (article 1er, alinéa 1er, a)); | eerste lid, a)); |
- dans l'hypothèse où le délai de prescription initial a été | - in het geval waarin de oorspronkelijke verjaringstermijn is gestuit, |
interrompu, l'ouverture d'un nouveau délai de prescription de cinq ans | de opening van een nieuwe verjaringstermijn van vijf jaar voor de |
pour les créances à charge de l'Etat alors qu'il est de trente ans en | schuldvorderingen ten laste van de Staat, terwijl die termijn dertig |
ce qui concerne les créances qu'il détient à charge des particuliers | jaar bedraagt wat betreft de schuldvorderingen die de Staat heeft ten |
(articles 2 et 7, § 2, alinéa 2); | laste van particulieren (artikelen 2 en 7, § 2, tweede lid); |
- la faculté donnée à l'Etat, en tant que débiteur, de laisser se | - de aan de Staat, als schuldenaar, verleende mogelijkheid om zijn |
prescrire ses dettes en ne les ordonnançant pas, faculté dont ne | schulden te laten verjaren door ze niet te ordonnanceren, een |
disposent pas les autres débiteurs (article 1er, alinéa 1er, b)). | mogelijkheid waarover de andere schuldenaars niet beschikken (artikel |
1, eerste lid, b)). | |
B.2.2. En outre, il ressort des litiges soumis aux juges a quo et, en | B.2.2. Bovendien volgt uit de aan de verwijzende rechters voorgelegde |
ce qui concerne l'affaire portant le numéro 1045 du rôle, des | geschillen en, wat de zaak met rolnummer 1045 betreft, uit de |
questions préjudicielles elles-mêmes, que les différences de | prejudiciële vragen zelf, dat de hiervoor vermelde verschillen in |
behandeling slechts aan de toetsing van het Hof worden onderworpen in | |
traitement citées ci-dessus ne sont soumises au contrôle de la Cour | zoverre zij de schuldvorderingen tot schadeloosstelling betreffen die |
qu'en ce qu'elles concernent les créances d'indemnités résultant, à | ten laste van de Staat uit de uitvoering van overheidsopdrachten |
charge de l'Etat, de l'exécution de marchés publics. La Cour | voortvloeien. Het Hof zal bijgevolg slechts de grondwettigheid van de |
n'examinera dès lors la constitutionnalité des dispositions | betwiste bepalingen onderzoeken in zoverre zij de Staat, in zijn |
litigieuses qu'en ce qu'elles avantageraient l'Etat, en qualité de | hoedanigheid van schuldenaar, ten aanzien van de andere schuldenaars |
débiteur, par rapport aux autres débiteurs, et uniquement en ce | zouden bevoordelen en slechts in zoverre zij die schuldvorderingen tot |
qu'elles concernent ces créances d'indemnité. | schadeloosstelling betreffen. |
B.3. S'il est vrai que l'Etat doit servir l'intérêt général alors que | B.3. Al moet de Staat weliswaar het algemeen belang dienen, terwijl de |
les particuliers peuvent se laisser guider par leur intérêt personnel, | particulieren zich mogen laten leiden door hun persoonlijke belangen, |
l'Etat débiteur, dans ses relations contractuelles en matière de | niettemin kan hij als schuldenaar in zijn contractuele betrekkingen |
travaux, fournitures et services, n'en peut pas moins être comparé | inzake werken, leveringen en diensten worden vergeleken met de |
avec les particuliers. | particulieren. |
Quant à la première différence de traitement | Ten aanzien van het eerste verschil in behandeling |
B.4. Si l'article 2262 du Code civil fixe à trente ans le délai de prescription des actions tant réelles que personnelles, beaucoup d'entre elles sont soumises à un délai de prescription plus court en matière contractuelle. De l'ensemble des dispositions fixant les délais de prescription, il ressort en effet que le législateur a jugé nécessaire de prévoir, pour bon nombre de conventions courantes dans différents secteurs de la vie économique et sociale, des délais empêchant que des litiges s'élèvent entre les parties longtemps après que la relation contractuelle dans le cadre de laquelle les obligations sont nées a pris fin. Dans cette | B.4. Hoewel artikel 2262 van het Burgerlijk Wetboek de verjaringstermijn van zowel de zakelijke als de persoonlijke rechtsvorderingen op dertig jaar vaststelt, zijn vele ervan inzake overeenkomsten aan een kortere verjaringstermijn onderworpen. Uit het geheel van de bepalingen waarbij verjaringstermijnen worden vastgesteld, blijkt dat de wetgever het nodig heeft geoordeeld om, voor een groot aantal overeenkomsten die in diverse sectoren van het economisch en maatschappelijk leven gangbaar zijn, te voorzien in verjaringstermijnen die voorkomen dat tussen de partijen geschillen rijzen lang nadat de contractuele relatie in het raam waarvan de verbintenissen zijn ontstaan, een einde heeft genomen. In dat |
perspective apparaît une évolution de la portée de la prescription | perspectief blijkt een evolutie van de draagwijdte van de dertigjarige |
trentenaire : celle-ci n'est plus tant l'expression législative de ce | verjaring : deze is niet meer zozeer de wettelijke uitdrukking van |
que l'intérêt général exige dans la plupart des cas, qu'une règle de | hetgeen het algemeen belang in de meeste gevallen vereist, dan wel een |
caractère résiduel. | regel van residuaire aard. |
B.5. En soumettant à la prescription quinquennale les actions dirigées | B.5. Door de termijn waarbinnen de vorderingen gericht tegen de Staat |
contre l'Etat, le législateur a pris une mesure en rapport avec le but | moeten worden ingesteld aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, |
heeft de wetgever een maatregel genomen die in verband staat met het | |
légitime poursuivi qui est de permettre de clôturer les comptes de | wettig nagestreefde doel dat erin bestaat de rekeningen van de Staat |
l'Etat dans un délai raisonnable. Il a en effet considéré qu'une telle | binnen een redelijke termijn af te sluiten. Er werd immers geoordeeld |
mesure était indispensable, parce qu'il faut que l'Etat puisse, à une | dat een dergelijke maatregel noodzakelijk was omdat de Staat op een |
époque déterminée, arrêter ses comptes : c'est une prescription | bepaald ogenblik zijn rekeningen moet kunnen afsluiten : het is een |
d'ordre public et nécessaire au point de vue d'une bonne comptabilité | verjaring van openbare orde en noodzakelijk in het licht van een goede |
Pasin. 1846, p. 287). | comptabiliteit (Pasin. 1846, p. 287). |
Lors des travaux préparatoires de la loi du 6 février 1970, il fut | Tijdens de parlementaire voorbereiding van de wet van 6 februari 1970 |
rappelé que, « faisant pour plus de 150 milliards de dépenses par an, | werd herbevestigd dat « de Staat, die jaarlijks meer dan 150 miljard |
manoeuvrant un appareil administratif lourd et compliqué, submergé de | uitgeeft en met het bestuursapparaat werkt dat log, ingewikkeld, en |
documents et d'archives, l'Etat est un débiteur de nature particulière | dan nog overstelpt is met documenten en archiefstukken, [...] wel een |
» et que « des raisons d'ordre imposent que l'on mette fin aussitôt | debiteur van gans bijzondere aard » is en dat « het wegens orderedenen |
que possible aux revendications tirant leur origine d'affaires | geboden [is] zo spoedig mogelijk een einde te maken aan eisen die hun |
arriérées » Doc. parl., Chambre, 1964-1965, n° 971/1, p. 2; Doc. | oorsprong vinden in achterstallige zaken » (Gedr. St., Kamer, |
parl., Sénat, 1966-1967, n° 126, p. 4). | 1964-1965, nr. 971/1, p. 2; Gedr. St., Senaat, 1966-1967, nr. 126, p. |
B.6. Dans son arrêt n° 32/96, la Cour a estimé que la mesure n'était | 4). B.6. In zijn arrest nr. 32/96 heeft het Hof geoordeeld dat de |
pas raisonnablement justifiée à l'égard des dettes de l'Etat nées du | maatregel niet redelijkerwijze verantwoord was ten aanzien van de |
préjudice causé à des propriétés par des travaux exécutés par l'Etat, | schulden van de Staat ontstaan uit het nadeel dat aan eigendommen is |
en dehors de tout lien contractuel avec la personne préjudiciée, un tel préjudice pouvant n'apparaître que plusieurs années après que les travaux ont été exécutés. Le même raisonnement n'est pas pertinent à l'égard des actions qui opposent l'Etat à ses cocontractants en matière de marchés publics. En effet, de tels litiges naissent de l'inexécution ou de la mauvaise exécution de conventions librement conclues avec l'Etat et dont les clauses renseignent les parties sur la nature, la portée et l'ampleur de leurs obligations. B.7. En soumettant de telles actions à la prescription quinquennale, le législateur a pris une mesure qui n'est pas disproportionnée par rapport à l'objectif qu'il poursuit. La norme en cause n'est pas discriminatoire. Quant à la deuxième différence de traitement | berokkend door werken die door de Staat werden uitgevoerd, buiten elke contractuele verbintenis met de benadeelde persoon, aangezien een dergelijk nadeel pas aan de oppervlakte kan komen talrijke jaren nadat de werken werden uitgevoerd. Dezelfde redenering is niet relevant ten aanzien van de vorderingen waarin de Staat tegenover zijn medecontractanten is geplaatst inzake overheidsopdrachten. Dergelijke geschillen ontstaan immers uit de niet-uitvoering of de slechte uitvoering van overeenkomsten die de medecontractanten uit vrije wil hebben ondertekend met de Staat en waarvan de clausules de partijen inlichten over de aard, de draagwijdte en de omvang van hun verplichtingen. B.7. Door dergelijke vorderingen aan de vijfjarige verjaring te onderwerpen, heeft de wetgever een maatregel genomen die niet onevenredig is ten aanzien van het door hem nagestreefde doel. De in het geding zijnde norm is niet discriminerend. Ten aanzien van het tweede verschil in behandeling |
B.8. L'article 7 de la loi du 6 février 1970 vise l'hypothèse | B.8. Artikel 7 van de wet van 6 februari 1970 beoogt het bijzondere |
particulière où des sommes ont été indûment payées en matière de | geval waarin sommen onterecht zijn uitbetaald inzake wedden, |
traitements, pensions, allocations ou indemnités accessoires ou | pensioenen, vergoedingen of uitkeringen die een toebehoren van de |
similaires à des traitements ou pensions. En disposant que la | wedden of pensioenen vormen of ermee gelijkstaan. Door te bepalen dat |
prescription des actions en répétition de ces sommes est de cinq ans | de verjaring van de vorderingen tot terugbetaling van die sommen vijf |
(§ 1er) mais que ce délai est porté à trente ans dès que l'Etat a | jaar bedraagt (§ 1), maar dat die termijn op dertig jaar wordt |
gebracht zodra de Staat een vraag tot terugbetaling bij een ter post | |
adressé une réclamation par lettre recommandée (§ 2, alinéa 2), le | aangetekend schrijven heeft verstuurd (§ 2, tweede lid), heeft de |
législateur a appliqué à ces actions le délai qui est généralement | wetgever op die vorderingen de termijn toegepast die op algemene wijze |
applicable en matière de répétition d'indu. Il n'est pas pertinent de | van toepassing is inzake de terugvordering van het niet-verschuldigde. |
comparer de telles actions à celles qui sont réglées par l'article 2 de la loi. | Het is niet relevant dergelijke vorderingen te vergelijken met die welke bij artikel 2 van de wet worden geregeld. |
Par ailleurs, il n'importe pas de comparer les situations juridiques | Overigens komt het er niet op aan de rechtsposities te vergelijken |
de l'Etat créancier et de l'Etat débiteur mais celle de l'Etat créancier par rapport aux autres créanciers. Quant à la troisième différence de traitement B.9. Concernant la possibilité qu'aurait l'Etat de laisser se prescrire ses dettes en ne les ordonnançant pas, il convient de souligner que la disposition législative contestée indique aux créanciers de l'Etat que la prescription des créances qui ont été produites dans le délai légal n'est interrompue que si ces créances ont été ordonnancées dans le délai de cinq ans à partir du 1er janvier | tussen de Staat als schuldeiser en de Staat als schuldenaar, maar de rechtsposities van de Staat als schuldeiser met die van andere schuldeisers. Ten aanzien van het derde verschil in behandeling B.9. Wat de mogelijkheid betreft die de Staat zou hebben om zijn schulden te laten verjaren door ze niet te ordonnanceren, moet erop worden gewezen dat de gewraakte wettelijke bepaling de schuldeisers van de Staat erop wijst dat de verjaring van de schuldvorderingen die werden overgelegd binnen de wettelijke termijn enkel wordt gestuit, indien die schuldvorderingen werden geordonnanceerd binnen een termijn van vijf jaar te rekenen vanaf de eerste januari van het jaar |
de l'année pendant laquelle elles ont été produites. Ce n'est que | gedurende hetwelk ze werden overgelegd. In geval van een tijdige |
lorsque l'ordonnancement est intervenu dans les délais que le | ordonnancering, is de schuldeiser, bij ontstentenis van betaling, |
créancier, en l'absence de paiement, est dispensé de l'obligation | ontslagen van de verplichting de verjaring te stuiten door middel van |
d'interrompre le délai de prescription par exploit d'huissier ou de | een deurwaardersexploot of het geschil voor de rechtbanken te brengen. |
porter le litige devant les tribunaux. En effet, l'ordonnancement, | Immers, de ordonnancering, administratieve daad gesteld door een |
acte administratif posé par une autorité déterminée, dont la date est | welbepaalde overheid, waarvan de datum zeker is en door het Rekenhof |
certaine et contrôlable par la Cour des comptes, interrompt le délai | te controleren, onderbreekt de verjaringstermijn. De gewraakte |
de prescription. La disposition légale contestée n'est donc nullement | wettelijke bepaling is dus geenszins een potestatieve bepaling die de |
une disposition potestative qui rendrait le créancier tributaire de | schuldeiser afhankelijk maakt van een discretionair optreden van de |
l'intervention discrétionnaire de l'Etat débiteur, mais une | Staat als schuldenaar, maar een bepaling die verduidelijkt wanneer de |
disposition qui précise quand le créancier doit agir en justice pour | schuldeiser in rechte moet optreden om de betaling van zijn |
exiger le paiement de sa créance et empêcher la prescription de | schuldvordering te eisen en de verjaring van zijn schuldvordering te |
celle-ci. | beletten. |
La mesure prévue à l'article 1er, § 1er, ne peut donc être considérée | De maatregel waarin artikel 1, § 1, voorziet kan dus niet als |
comme discriminatoire. | discriminerend worden beschouwd. |
B.10. Les questions posées à la Cour appellent une réponse négative. | B.10. De aan het Hof gestelde vragen dienen ontkennend te worden beantwoord. |
Par ces motifs, | Om die redenen, |
la Cour | het Hof |
dit pour droit : | zegt voor recht : |
- Les dispositions de l'article 1er, alinéa 1er, a) et b), de la loi | - De bepalingen van artikel 1, eerste lid, a) en b), van de wet van 6 |
du 6 février 1970 relative à la prescription des créances à charge ou | februari 1970 betreffende de verjaring van schuldvorderingen ten laste |
au profit de l'Etat et des provinces et de l'article 100, alinéa 1er, | of ten voordele van de Staat en de provinciën, en artikel 100, eerste |
1° et 2°, des lois, coordonnées par l'arrêté royal du 17 juillet 1991, | lid, 1° en 2°, van de bij koninklijk besluit van 17 juli 1991 |
gecoördineerde wetten op de Rijkscomptabiliteit schenden de artikelen | |
sur la comptabilité de l'Etat ne violent pas les articles 10 et 11 de | 10 en 11 van de Grondwet niet, in zoverre krachtens die bepalingen : |
la Constitution en ce que, en vertu de ces dispositions : a) une | a) een vordering van contractuele aansprakelijkheid tegen de Staat |
action en responsabilité contractuelle contre l'Etat se prescrit par | verjaart na verloop van vijf jaar en niet, volgens het gemeen recht, |
cinq ans et non par trente ans selon le droit commun, b) il appartient | na verloop van dertig jaar, b) het de taak van de schuldenaar is een |
au débiteur d'ordonnancer ou non pareille créance, avec effet sur la | dergelijke schuldvordering al dan niet te ordonnanceren, wat gevolgen |
prescription de celle-ci. | heeft op de verjaring ervan. |
- L'article 1er de la loi du 6 février 1970 relative à la prescription | - Artikel 1 van de wet van 6 februari 1970 betreffende de verjaring |
des créances à charge ou au profit de l'Etat et des provinces ne viole | van schuldvorderingen ten laste of ten voordele van de Staat en de |
pas les articles 10 et 11 de la Constitution, en tant que cette | provinciën schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet, in |
disposition soumet à la prescription quinquennale les créances | zoverre die bepaling de schadevergoedingsschuldvorderingen van een |
d'indemnité d'un entrepreneur, qui résultent d'un contrat, marché ou | aannemer die voortvloeien uit een overeenkomst, opdracht of |
adjudication passé avec l'Etat, tandis que les mêmes créances | aanbesteding aangegaan met de Staat onderwerpt aan de vijfjarige |
d'indemnité sont soumises à la prescription trentenaire lorsque le | verjaring, terwijl diezelfde schadevergoedingsschuldvorderingen |
maître de l'ouvrage est un particulier. | onderworpen zijn aan de dertigjarige verjaring wanneer de |
opdrachtgever een particulier is. | |
- L'article 2 de cette même loi ne viole pas les articles 10 et 11 de | - Artikel 2 van diezelfde wet schendt de artikelen 10 en 11 van de |
la Constitution en ce que cette disposition soumet à un nouveau délai | |
de prescription quinquennale les créances (des particuliers à l'égard | Grondwet niet, doordat die bepaling de schuldvorderingen (van de |
de l'Etat) dont le délai de prescription initiale a été interrompu | particulieren op de Staat) waarvan de termijn van de oorspronkelijke |
conformément audit article 2 tandis que la prescription des créances | verjaring overeenkomstig het voormelde artikel 2 werd gestuit, |
onderwerpt aan een nieuwe verjaringstermijn van vijf jaar, terwijl, | |
au profit de l'Etat, lorsqu'elle est frappée d'interruption, fait | wanneer de verjaringstermijn van een schuldvordering ten voordele van |
courir un nouveau délai de trente ans par application de l'article 7, | de Staat wordt gestuit, een nieuwe termijn van dertig jaar begint te |
§ 2, de ladite loi. | lopen met toepassing van artikel 7, § 2, van de voormelde wet. |
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig |
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 17 décembre 1997. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 17 december 1997. |
Le greffier, | De griffier, |
L. Potoms. | L. Potoms. |
Le président, | De voorzitter, |
M. Melchior. | M. Melchior. |