← Retour vers "Arrêt n° 66/97 du 6 novembre 1997 Numéro du rôle : 1016 En cause : la question préjudicielle
relative à l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Liège. La
Cour d'arbitrage, composée des président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de
la question préjudicielle Par ju(...)"
| Arrêt n° 66/97 du 6 novembre 1997 Numéro du rôle : 1016 En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Liège. La Cour d'arbitrage, composée des président après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par ju(...) | Arrest nr. 66/97 van 6 november 1997 Rolnummer 1016 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzi wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij vonnis van 2(...) |
|---|---|
| COUR D'ARBITRAGE | ARBITRAGEHOF |
| Arrêt n° 66/97 du 6 novembre 1997 | Arrest nr. 66/97 van 6 november 1997 |
| Numéro du rôle : 1016 | Rolnummer 1016 |
| En cause : la question préjudicielle relative à l'article 1410, § 4, | In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 1410, § 4, van het |
| du Code judiciaire, posée par le Tribunal du travail de Liège. | Gerechtelijk Wetboek, gesteld door de Arbeidsrechtbank te Luik. |
| La Cour d'arbitrage, | Het Arbitragehof, |
| composée des présidents M. Melchior et L. De Grève, et des juges H. | samengesteld uit de voorzitters M. Melchior en L. De Grève, en de |
| Boel, L. François, J. Delruelle, H. Coremans et M. Bossuyt, assistée | rechters H. Boel, L. François, J. Delruelle, H. Coremans en M. |
| du greffier L. Potoms, présidée par le président M. Melchior, | Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder voorzitterschap van voorzitter M. Melchior, |
| après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : | wijst na beraad het volgende arrest : |
| I. Objet de la question préjudicielle | I. Onderwerp van de prejudiciële vraag |
| Par jugement du 28 novembre 1996 en cause de R. Ansion contre le | Bij vonnis van 28 november 1996 in zake R. Ansion tegen het openbaar |
| centre public d'aide sociale de Liège, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour le 4 décembre 1996, le Tribunal du travail de Liège a posé la question préjudicielle suivante : « L'article 1410, paragraphe 4, [du Code judiciaire] en tant qu'il permet une dérogation aux dispositions des paragraphes 1 et 2 pour les prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office National de Sécurité Sociale (de l'Office National de Sécurité Sociale des administrations provinciales et locales), du Fonds National de Retraite des Ouvriers Mineurs, de la Caisse de Secours et de Prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du | centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik, waarvan de expeditie ter griffie van het Hof is ingekomen op 4 december 1996, heeft de Arbeidsrechtbank te Luik de volgende prejudiciële vraag gesteld : « Wordt het in de artikelen 10 en 11 van de Grondwet verankerde gelijkheidsbeginsel niet geschonden door artikel 1410, § 4, [van het Gerechtelijk Wetboek] doordat het aan hen die de toepassing ervan genieten, de mogelijkheid biedt aan de teruggave van het onverschuldigde bedrag te ontsnappen door zich te beroepen op het beginsel dat het bestaansminimum en de bedragen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening niet vatbaar zijn voor beslag, in zoverre die bepaling voorziet in een afwijking van de bepalingen van de paragrafen 1 en 2, die hierin bestaat dat de prestaties die ten onrechte zijn uitgekeerd, hetzij uit de middelen van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten), het Nationaal Pensioenfonds voor Mijnwerkers, de Hulp- en Voorzorgskas voor Zeevarenden onder Belgische vlag, van het Fonds voor de |
| Fonds des Maladies Professionnelles, du Fonds des Accidents du | Beroepsziekten, van het Fonds voor Arbeidsongevallen, de openbare of |
| Travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de | particuliere instellingen belast met de toepassing van de wetgeving |
| la législation relative au statut social des travailleurs indépendants | betreffende het sociaal statuut van de zelfstandigen of de Dienst voor |
| ou de l'Office de Sécurité Sociale d'Outre-Mer, soit à l'aide des | Overzeese Sociale Zekerheid, hetzij uit de middelen die ingeschreven |
| ressources inscrites au budget du Ministère de la Prévoyance Sociale | zijn in de begroting van het Ministerie van Sociale Voorzorg of uit |
| ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du | die ingeschreven in de begroting van Pensioenen met het oog op de |
| revenu garanti aux personnes âgées, pour la récupération d'office à | toekenning van het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, ambtshalve |
| concurrence de 10 % de chaque prestation ultérieure fournie, en faveur | teruggeïnd kunnen worden tot beloop van 10 pct. van iedere latere |
| des bénéficiaires ou leurs ayants droit ou lorsque le paiement indu a | |
| été obtenu frauduleusement, la récupération peut porter sur | |
| l'intégralité des prestations fournies ultérieurement mais exclut de | prestatie ten gunste van de gerechtigden of hun rechthebbenden, of dat |
| son champ d'application les sommes payées à titre de minimex et d'aide | wanneer de onverschuldigde betaling bedrieglijk werd verkregen, de |
| sociale, ne viole-t-il pas le principe d'égalité contenu dans les | |
| articles 10 et 11 de la Constitution en permettant à ses bénéficiaires | teruginning kan slaan op het geheel van de latere prestaties, maar de |
| d'échapper à la restitution de l'indu en se prévalant du principe | als bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening uitbetaalde |
| d'insaisissabilité du minimex et de l'aide sociale ? » | bedragen uit de werkingssfeer ervan worden uitgesloten ? » |
| Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a reformulé la question. | Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de prejudiciële vraag |
| geherformuleerd. | |
| II. Les faits et la procédure antérieure | II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil |
| Le demandeur devant le Tribunal du travail est un bénéficiaire du | De eiser voor de Arbeidsrechtbank geniet het bestaansminimum. Bij de |
| minimum de moyens d'existence (minimex). Lors du paiement de celui-ci, | uitbetaling ervan verricht het openbaar centrum voor maatschappelijk |
| le centre public d'aide sociale (C.P.A.S.) procède à une retenue au | welzijn (O.C.M.W.) een inhouding om het onverschuldi gde bedrag terug |
| titre de récupération de l'indu, le bénéficiaire ayant antérieurement | te innen, aangezien de begunstigde voorheen had nagelaten inkomsten |
| omis de signaler des ressources dont il disposait. Le C.P.A.S. ayant | waarover hij beschikte, te vermelden. Aangezien het O.C.M.W. geweigerd |
| refusé de réduire cette retenue comme le lui demandait le | had om op verzoek van de begunstigde die inhouding te verminderen, |
| bénéficiaire, celui-ci s'est adressé au Tribunal en faisant valoir que | heeft laatstgenoemde zich tot de Rechtbank gewend met het argument dat |
| les articles 1409 et 1410 du Code judiciaire font obstacle à la récupération par retenues effectuées d'office sur le minimex. Le Tribunal a constaté que l'article 1410, § 4, du Code judiciaire autorise divers organismes à effectuer sur les prestations ultérieures dont ils sont débiteurs des retenues pour récupérer des prestations payées indûment mais que cette disposition ne s'applique pas au C.P.A.S. qui entend récupérer un paiement du minimex. L'auditeur du travail a pour sa part observé qu'il existait une inégalité devant la saisissabilité entre les assurés sociaux, inégalité contenue dans ledit article 1410, § 4, du Code judiciaire, et qu'en permettant au bénéficiaire de se réfugier derrière le principe d'insaisissabilité du minimex, on semble légitimer et cautionner l'indu et la fraude. Se demandant s'il était justifié, au regard du principe d'égalité, d'obérer le budget d'assurés sociaux | de artikelen 1409 en 1410 van het Gerechtelijk Wetboek zich verzetten tegen de teruginning door inhoudingen die ambtshalve op het bestaansminimum worden verricht. De Rechtbank heeft vastgesteld dat artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek diverse organen toestaat om op de latere prestaties die zij verschuldigd zijn, inhoudingen te verrichten om de ten onrechte uitbetaalde prestaties terug te innen, maar dat die bepaling niet toepasselijk is op het O.C.M.W. dat een betaling van het bestaansminimum wil teruginnen. De arbeidsauditeur heeft zijnerzijds opgemerkt dat, ten aanzien van de vatbaarheid voor beslag, onder de sociaal verzekerden een ongelijkheid bestond die vervat is in het voormelde artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek en dat, door de begunstigde toe te staan zich achter het beginsel van de onvatbaarheid voor beslag van het bestaansminimum te verschuilen, onverschuldigde bedragen en bedrog gerechtvaardigd en zelfs goedgekeurd lijken te worden. Zich afvragend of het ten aanzien van het gelijkheidsbeginsel verantwoord is om de |
| visé par l'article 1410, § 4, du Code judiciaire par voie de retenues | begroting van de sociaal verzekerden, bedoeld in artikel 1410, § 4, |
| van het Gerechtelijk Wetboek, te bezwaren via inhoudingen tot beloop | |
| à concurrence de 10 p.c. pour chaque prestation ultérieure (ou pour le | van 10 pct. voor elke latere prestatie (of voor het gehele bedrag in |
| tout en cas de fraude), alors que les bénéficiaires du minimex | geval van bedrog), terwijl de bestaansminimumtrekkers aan die regel |
| échappent à la règle, l'auditeur du travail a proposé au Tribunal | ontsnappen, heeft de arbeidsauditeur de Rechtbank voorgesteld aan het |
| d'adresser à la Cour la question dont les termes figurent ci-dessus. | Hof de prejudiciële vraag te stellen waarvan de bewoordingen hiervoor |
| zijn weergegeven. | |
| III. La procédure devant la Cour | III. De rechtspleging voor het Hof |
| Par ordonnance du 4 décembre 1996, le président en exercice a désigné | Bij beschikking van 4 december 1996 heeft de voorzitter in functie de |
| les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi | rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59 |
| spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. | van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof. |
| Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application | De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was |
| des articles 71 ou 72 de la loi organique. | om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen. |
| La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la | Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel |
| loi organique, par lettres recommandées à la poste le 6 janvier 1997. | 77 van de organieke wet bij op 6 januari 1997 ter post aangetekende brieven. |
| L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au | Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is |
| Moniteur belge du 18 janvier 1997. | bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 18 januari 1997. |
| Des mémoires ont été introduits par : | Memories zijn ingediend door : |
| - le centre public d'aide sociale de Liège, place Saint-Jacques 13, | - het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik, place |
| 4000 Liège, par lettre recommandée à la poste le 18 février 1997; | Saint-Jacques 13, 4000 Luik, bij op 18 februari 1997 ter post aangetekende brief; |
| - le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par | - de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 21 februari 1997 |
| lettre recommandée à la poste le 21 février 1997. | ter post aangetekende brief. |
| Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi | Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de |
| organique, par lettres recommandées à la poste le 3 mars 1997. | organieke wet bij op 3 maart 1997 ter post aangetekende brieven. |
| Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état et | Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de zaak in gereedheid |
| fixé l'audience au 26 juin 1997, après avoir reformulé la question | verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 26 juni 1997, |
| préjudicielle comme dit ci-après (IV, B.1). | nadat het de prejudiciële vraag had geherformuleerd zoals hierna (IV, B.1) vermeld. |
| Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, | Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten |
| par lettres recommandées à la poste le 29 mai 1997. | bij op 29 mei 1997 ter post aangetekende brieven. |
| Par ordonnance du 29 mai 1997, la Cour a prorogé jusqu'au 4 décembre | Bij beschikking van 29 mei 1997 heeft het Hof de termijn waarbinnen |
| 1997 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. | het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 4 december 1997. |
| A l'audience publique du 26 juin 1997 : | Op de openbare terechtzitting van 26 juni 1997 : |
| - ont comparu : | - zijn verschenen : |
| . Me M. Delhaye, avocat au barreau de Liège, pour le centre public | . Mr. M. Delhaye, advocaat bij de balie te Luik, voor het openbaar |
| d'aide sociale de Liège; | centrum voor maatschappelijk welzijn van Luik; |
| . Me S. Vanoverbeke loco Me W. Van Eeckhoutte, avocats au barreau de | . Mr. S. Vanoverbeke loco Mr. W. Van Eeckhoutte, advocaten bij de |
| Gand, pour le Conseil des ministres; | balie te Gent, voor de Ministerraad; |
| - les juges-rapporteurs L. François et H. Coremans ont fait rapport; | - hebben de rechters-verslaggevers L. François en H. Coremans verslag uitgebracht; |
| - les avocats précités ont été entendus; | - zijn de voornoemde advocaten gehoord; |
| - l'affaire a été mise en délibéré. | - is de zaak in beraad genomen. |
| La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants | De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende |
| de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. | van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof. |
| IV. En droit | IV. In rechte |
| - A - | - A - |
| Mémoire du C.P.A.S. de Liège | Memorie van het O.C.M.W. van Luik |
| A.1.1. Le rapport Van Reepinghen précédant le Code judiciaire indique | A.1.1. Het verslag Van Reepinghen voorafgaand aan het Gerechtelijk |
| que les articles 1408 et suivants de ce Code tendent à rassembler en | Wetboek geeft aan dat de artikelen 1408 en volgende van dat Wetboek |
| une disposition générale des textes éparpillés qui ont, sans motif | ertoe strekken verspreide teksten die, zonder geldige reden, sommige |
| valable, fait échapper les uns aux modifications apportées aux autres. | artikelen hebben doen ontsnappen aan de wijzigingen die in andere |
| artikelen waren aangebracht, in een algemene bepaling samen te | |
| L'article 1410, § 4, en cause vise à garantir au profit du Trésor la | brengen. Het betwiste artikel 1410, § 4, beoogt de daadwerkelijke |
| teruginning van het onverschuldigde bedrag ten gunste van de Schatkist | |
| récupération effective de l'indu au-delà des limites de la | te waarborgen, en dit over de perken heen van de vatbaarheid van |
| saisissabilité énoncées par les dispositions qui précèdent, tout en | beslag aangegeven in de bepalingen die voorafgaan, en beoogt |
| assurant (limitation à 10 p.c. sauf le cas de fraude) en toute | terzelfder tijd (beperking tot 10 pct. behalve in geval van bedrog) de |
| hypothèse au cédant ou au saisi ainsi qu'à sa famille un minimum | overdrager of beslagene en zijn gezin in ieder geval een levensminimum |
| vital. | te waarborgen. |
| La loi du 12 mai 1971 a étendu l'énumération contenue à l'article | De wet van 12 mei 1971 heeft de in artikel 1410, § 4, vervatte |
| 1410, § 4, de telle sorte que l'on peut considérer qu'à ce moment, les | opsomming zodanig uitgebreid dat men thans kan oordelen dat de |
| dispositions fixées par le paragraphe 4 en fait de récupération de | maatregelen die op het stuk van teruginning van het onverschuldigde |
| l'indu s'appliquent à toutes les prestations, pensions, rentes ou | bedrag zijn vastgesteld in paragraaf 4, toepasselijk zijn op alle |
| indemnités rentrant dans le cadre de la sécurité sociale au sens large | prestaties, pensioenen, renten of vergoedingen die passen in het kader |
| et dont il est question aux paragraphes 1er et 2 de l'article 1410 du | van de sociale zekerheid in ruime zin en die vermeld zijn in artikel |
| Code judiciaire. | 1410, §§ 1 en 2, van het Gerechtelijk Wetboek. |
| Il s'agit donc d'une règle générale. | Het gaat bijgevolg om een algemene regel. |
| Enfin, la loi du 7 août 1974 qui institue le droit à un minimum de | Ten slotte vult artikel 21, § 2, van de wet van 7 augustus 1974, die |
| moyens d'existence complète, par son article 21, § 2, l'article 1410, | het recht op een volledig bestaansminimum invoert, artikel 1410, § 2, |
| § 2, du Code judiciaire en introduisant parmi les sommes qui ne | van het Gerechtelijk Wetboek aan door aan de sommen die niet kunnen |
| peuvent être cédées, ni saisies, celles qui sont payées à titre de | worden overgedragen of waarop geen beslag kan worden gelegd, de sommen |
| minimum de moyens d'existence, mais elle ne modifie pas l'article | toe te voegen die worden uitbetaald als bestaansminimum, maar houdt |
| 1410, § 4, du Code judiciaire. | geen wijziging in van artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. |
| A.1.2. Les articles 12 à 14 de la loi précitée du 7 août 1974 ont | A.1.2. De artikelen 12 tot 14 van de voormelde wet van 7 augustus 1974 |
| hebben betrekking op de teruginning van het bestaansminimum. Door het | |
| trait aux recouvrements du minimex; l'article 14, en permettant au | O.C.M.W. - dat krachtens artikel 14bis gehouden is tot teruginning, |
| C.P.A.S. - qui, en vertu de l'article 14bis, est tenu au recouvrement | behalve bij een individuele beslissing en om redenen van billijkheid - |
| sauf décision individuelle pour des raisons d'équité - soit de | de mogelijkheid te bieden om hetzij ten laste van de begunstigde terug |
| te vorderen, hetzij tegen hem een vordering in te stellen tot | |
| récupérer à charge du bénéficiaire, soit d'entreprendre contre lui une | terugbetaling van het bestaansminimum dat hem werd uitbetaald, maakt |
| action en remboursement du minimex qui lui a été payé, distingue | artikel 14 zorgvuldig een onderscheid tussen de vordering tot |
| soigneusement l'action en remboursement de la récupération; celle-ci | terugbetaling en de terugvordering; de terugvordering lijkt wel |
| paraît bien être une allusion au mécanisme de prélèvements envisagé | degelijk een allusie te zijn op het mechanisme van teruginning beoogd |
| par l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, le minimex n'étant | door artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. Het |
| toutefois pas visé dans son énumération. | bestaansminimum is evenwel niet vermeld in de in die bepaling vervatte opsomming. |
| A.1.3. L'article 1410, § 4, du Code judiciaire, en ce que | A.1.3. In zoverre de in artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk |
| l'énumération qu'il donne ne concerne pas explicitement le minimex et | Wetboek vervatte opsomming noch uitdrukkelijk, noch impliciet |
| ne le concernerait pas implicitement, introduit au sujet de la | betrekking heeft op het bestaansminimum, voert het in verband met de |
| récupération des paiements indus une différence de traitement | teruginning van de onverschuldigde betalingen een onverantwoord |
| injustifiée par rapport aux autres secteurs de la sécurité sociale au | verschil in behandeling in ten opzichte van de andere sectoren van de |
| sens large. | sociale zekerheid in ruime zin. |
| A.1.3.1. Or, le minimex est un droit social, branche de la sécurité | A.1.3.1. Het bestaansminimum is echter een sociaal recht, onderdeel |
| sociale, car ses conditions d'octroi et son montant sont fixés par la | van de sociale zekerheid, want de toekenningsvoorwaarden en het bedrag |
| loi et son arrêté d'exécution, lesquels ne laissent qu'un pouvoir | ervan zijn vastgesteld bij de wet en haar uitvoeringsbesluit, die aan |
| het O.C.M.W. slechts een minimale beoordelingsbevoegdheid overlaten en | |
| minimal d'appréciation au C.P.A.S. et ouvrent un recours devant une | een beroep voor een gerechtelijke overheid mogelijk maken. Zo ook |
| autorité judiciaire. De même, la loi du 15 janvier 1990 relative à | voert de wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie |
| l'institution et à l'organisation d'une Banque-carrefour de la | van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid, in de sociale |
| sécurité sociale inclut dans la sécurité sociale le droit à un minimum | zekerheid het recht op een bestaansminimum in (afdeling 2, artikel 2, |
| 1°, E) in het geheel van het onderdeel van het stelsel van | |
| maatschappelijke dienstverlening dat bovendien bestaat uit de | |
| de moyens d'existence (section 2, article 2, 1°, E) dans l'ensemble de | tegemoetkomingen aan de gehandicapten, de gewaarborgde |
| la branche du régime d'aide sociale constituée en outre par les | gezinsuitkeringen en het gewaarborgd inkomen voor bejaarden. |
| allocations aux handicapés, les prestations familiales garanties et le | A.1.3.2. Het residuaire karakter van dat recht is evenwel niet van die |
| revenu garanti aux personnes âgées. | aard dat het het in het geding zijnde verschil in behandeling kan |
| A.1.3.2. Le caractère résiduaire de ce droit n'est cependant pas de | verantwoorden. Het bestaansminimum is immers, wat de belangrijkste |
| nature à justifier la différence de traitement en cause. Le minimex | bepalingen ervan betreft, en op enkele franken na, ten aanzien van het |
| est en effet comparable, quant à ses dispositions principales et, à | bedrag ervan, vergelijkbaar met het gewaarborgd inkomen voor |
| quelques francs près, à ses montants, au revenu garanti aux personnes | bejaarden, dat zijnerzijds beoogd wordt door artikel 1410, § 2, 6°, en |
| âgées visé, lui, par l'article 1410, § 2, 6°, et § 4, du Code | § 4, van het Gerechtelijk Wetboek. Bovendien heeft de wetgever zelf |
| judiciaire. En outre, le législateur a prévu lui-même plusieurs | voorzien in verschillende gevallen waarin de rechten van de burger |
| hypothèses où les droits du citoyen sont inférieurs au montant du | lager zijn dan het bedrag van het bestaansminimum, wanneer op dat |
| minimex, lorsque celui-ci est saisi parce que le bénéficiaire est | bedrag beslag is gelegd omdat de begunstigde alimentatiegeld |
| débiteur d'une pension alimentaire ou fait l'objet d'une sanction | verschuldigd is of hij het voorwerp uitmaakt van een sanctie |
| (articles 16 et suivants de la loi sur le minimex). | (artikelen 16 en volgende van de wet op het bestaansminimum). |
| A.1.3.3. Si, quant au mode de financement du minimex, celui-ci a pour | A.1.3.3. Weliswaar heeft het bestaansminimum, wat de wijze van |
| caractéristique d'être à charge du budget local et plus précisément | financiering ervan betreft, als kenmerk dat het ten laste komt van de |
| communal, à l'exception de la subvention de l'Etat qui est en règle | plaatselijke begroting, en meer bepaald van de begroting van de |
| gemeente, met uitzondering van de toelage van de Staat, die in de | |
| égale à 50 p.c. (article 18, § 1er, de la loi sur le minimex) sauf | regel gelijk is aan 50 pct. (artikel 18, § 1, van de wet op het |
| dans les hypothèses prévues aux articles 18, § 2, et suivants, cette | bestaansminimum), behalve in de gevallen vermeld in de artikelen 18, § |
| considération budgétaire ne peut en aucune manière constituer une | 2, en volgende, maar die overweging van budgettaire aard kan geenszins |
| justification suffisante de la différence de traitement constatée. | een voldoende verantwoording bieden voor het vastgestelde verschil in behandeling. |
| A.1.4. Le législateur se contredit en prévoyant, de manière | A.1.4. Door op dwingende wijze te voorzien in de terugvordering, en |
| contraignante, le recouvrement et plus particulièrement la | meer bepaald in de teruginning van het onverschuldigde bedrag |
| récupération de l'indu (articles 14 et 14bis de la loi) tout en | (artikelen 14 en 14bis van de wet) en terzelfder tijd een soortgelijke |
| rendant impossible dans les faits semblable récupération puisque, par | teruginning feitelijk onmogelijk te maken, spreekt de wetgever zich |
| tegen, aangezien de rechtzoekende ten laste van wie de teruginning | |
| hypothèse, dans le cadre de l'article 1410, § 4, du Code judiciaire, | wordt gedaan zich in het kader van artikel 1410, § 4, van het |
| le justiciable à charge de qui la récupération est poursuivie se | Gerechtelijk Wetboek per definitie nog steeds in de omstandigheden |
| trouve toujours dans les conditions d'obtenir le minimex et est donc | bevindt om het bestaansminimum te verkrijgen en, behalve afwijking, |
| insaisissable sauf dérogation. S'il est vrai que dans ce cas, un | bijgevolg niet vatbaar is voor beslag. Weliswaar is in dat geval een |
| paiement volontaire (d'ailleurs fréquent) est toujours possible, l'on | vrijwillige betaling (die zich overigens dikwijls voordoet) steeds |
| voit cependant mal comment le concilier avec une obligation de | mogelijk, maar het is niet duidelijk hoe een dergelijke betaling kan |
| recouvrement. | worden verzoend met een terugvorderingsplicht. |
| A.1.5. L'article 1410, § 4, en cause a enfin un effet pervers en ce | A.1.5. Het betwiste artikel 1410, § 4, heeft tot slot een neveneffect, |
| que les C.P.A.S. privés de la possibilité de récupérer l'indu par des | doordat de O.C.M.W.'s waaraan de mogelijkheid is ontnomen om het |
| onverschuldigde bedrag terug te innen door gematigde maandelijkse | |
| prélèvements mensuels modérés n'auront d'autres ressources que | inhoudingen, niet over andere middelen zullen beschikken dan de |
| d'appliquer de manière systématique et draconienne les sanctions des | systematische en draconische toepassing van de sancties waarin de |
| articles 16 et suivants de la loi qui engendrent pour le bénéficiaire | artikelen 16 en volgende van de wet voorzien, die voor de begunstigde |
| une situation bien plus dommageable puisqu'il risque alors de se voir | een veel schadelijker situatie teweegbrengen, aangezien hem gedurende |
| privé de toute ressource pendant un temps déterminé, la suspension du | een bepaalde periode alle bestaansmiddelen dreigen te worden ontnomen, |
| droit n'étant pas, en cette hypothèse, nécessairement limitée à la | vermits de opschorting van het recht in dat geval niet |
| hauteur des paiements indus. Cette solution n'est souhaitable ni pour | noodzakelijkerwijze beperkt is tot de omvang van de onverschuldigde |
| les bénéficiaires ni pour les C.P.A.S., qui pourraient se voir ainsi | betalingen. Die oplossing is niet wenselijk, noch voor de |
| contraints de renier le caractère social de leur rôle. | begunstigden, noch voor de O.C.M.W.'s, die aldus gedwongen zouden |
| kunnen worden het sociale karakter van hun rol te verloochenen. | |
| Mémoire du Conseil des ministres | Memorie van de Ministerraad |
| A.2.1. L'article 1410, § 4, du Code judiciaire a prévu une possibilité | A.2.1. Artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek heeft voorzien |
| de récupération pour les prestations qui étaient complètement | in een mogelijkheid van teruginning voor de prestaties die volledig |
| incessibles et insaisissables et qui, selon les travaux préparatoires | onoverdraagbaar en onvatbaar voor beslag waren en die, volgens de |
| de ce Code, visaient à permettre au bénéficiaire de faire face à des | parlementaire voorbereiding van dat Wetboek, ertoe strekten de |
| begunstigde de mogelijkheid te verschaffen het hoofd te bieden aan | |
| dépenses importantes et urgentes. | omvangrijke en dringende uitgaven. |
| Les lois des 1er avril 1969 et 27 juin 1969, qui ont institué le droit | De wetten van 1 april 1969 en 27 juni 1969, die het recht op het |
| au revenu garanti aux personnes âgées et le droit à une allocation aux | gewaarborgd inkomen voor bejaarden en het recht op een tegemoetkoming |
| handicapés, ont modifié l'article 1410, § 2, du Code judiciaire, mais | voor de gehandicapten hebben ingevoerd, hebben artikel 1410, § 2, maar |
| niet artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek gewijzigd; | |
| non l'article 1410, § 4; celui-ci fut modifié par la loi du 12 mai | laatstgenoemd artikel werd gewijzigd bij de wet van 12 mei 1971, die |
| 1971, qui témoigne de la volonté du législateur de traiter ces | blijk geeft van de wil van de wetgever om die nieuwe sociale |
| nouvelles prestations sociales de la même façon que les autres | uitkeringen op dezelfde manier te behandelen als de andere, in artikel |
| prestations sociales mentionnées à l'article 1410, §§ 1er et 2. | 1410, §§ 1 en 2, vermelde sociale uitkeringen. |
| A la suite de l'instauration du droit à un minimum de moyens | Ten gevolge van de invoering van het recht op een bestaansminimum (wet |
| d'existence (loi du 7 août 1974) et du droit à l'aide sociale (loi du | van 7 augustus 1974) en het recht op maatschappelijke dienstverlening |
| 8 juillet 1976), l'article 1410, § 2, du Code judiciaire fut modifié, | (wet van 8 juli 1976) werd artikel 1410, § 2, maar niet artikel 1410, |
| mais non l'article 1410, § 4. | § 4, van het Gerechtelijk Wetboek gewijzigd. |
| La loi du 14 janvier 1993 a, pour sa part, modifié l'article 1412 du | De wet van 14 januari 1993 heeft harerzijds artikel 1412 van het |
| Code judiciaire afin de permettre la saisie et la cession des sommes | Gerechtelijk Wetboek gewijzigd om het beslag en de overdracht van de |
| mentionnées à l'article 1410 du Code judiciaire, dont le minimum de | in artikel 1410 van het Gerechtelijk Wetboek vermelde sommen, |
| moyens d'existence, en faveur des créanciers d'aliments, à l'exception | waaronder het bestaansminimum, mogelijk te maken ten gunste van de |
| onderhoudsplichtigen, evenwel met uitzondering van de als | |
| toutefois des sommes payées à titre d'aide sociale, mentionnées à | maatschappelijke dienstverlening uitgekeerde sommen, vermeld in |
| l'article 1410, § 2, 8°, du Code judiciaire. Lors de la discussion du | artikel 1410, § 2, 8°, van het Gerechtelijk Wetboek. Tijdens de |
| bespreking van het wetsontwerp werd beklemtoond dat in geen geval | |
| projet de loi, il fut souligné que l'aide sociale ne peut en aucun cas | beslag mag worden gelegd op de maatschappelijke dienstverlening, |
| être saisie, tandis que cela doit bien être possible pour le minimum | terwijl dat wel degelijk mogelijk moet zijn voor het bestaansminimum |
| de moyens d'existence en cas d'obligation alimentaire (Doc. parl., | in geval van onderhoudsplicht (Gedr. St., Senaat, B.Z., 1991-1992, nr. |
| Sénat, S.E., 1991-1992, n° 353-2, 6). | 353-2, p. 6). |
| A.2.2. Le texte actuel de l'article 1410, § 4, du Code judiciaire a | A.2.2. De huidige tekst van artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk |
| pour conséquence que des prestations payées indûment aux bénéficiaires | Wetboek heeft tot gevolg dat ten onrechte uitgekeerde prestaties aan |
| des prestations sociales mentionnées à l'article 1410, § 1er, dont les | rechthebbenden van de in artikel 1410, § 1, vermelde sociale |
| allocations de sécurité sociale classiques, et de certaines | uitkeringen, waaronder de klassieke socialezekerheidsuitkeringen, en |
| allocations mentionnées à l'article 1410, § 2, dont les allocations | sommige in artikel 1410, § 2, vermelde uitkeringen, waaronder de |
| aux handicapés et le revenu garanti aux personnes âgées, peuvent être | tegemoetkoming voor gehandicapten en het gewaarborgd inkomen voor |
| récupérées à concurrence de 10 p.c. Par contre, le minimum de moyens d'existence payé indûment et l'aide sociale payée indûment ne peuvent être récupérés selon ces mêmes conditions, parce que le minimum de moyens d'existence et l'aide sociale ne sont pas payés à l'aide des ressources des organismes mentionnés à l'article 1410, § 4, et ne sont pas non plus inscrits au budget du ministère de la Prévoyance sociale. A.2.3. En ce qui concerne le droit à un minimum de moyens d'existence, la différence de traitement qui résulte de la disposition en cause ne trouve pas sa justification dans le fait que ce droit et l'octroi d'autres prestations sociales auraient un objectif différent. Parmi | bejaarden, teruggeïnd kunnen worden tot beloop van 10 pct. Het ten onrechte betaalde bestaansminimum en de ten onrechte uitgekeerde maatschappelijke dienstverlening kunnen daarentegen niet worden teruggeïnd volgens diezelfde voorwaarden, omdat het bestaansminimum en de maatschappelijke dienstverlening niet worden uitbetaald uit de middelen van de in artikel 1410, § 4, vermelde instellingen en evenmin zijn ingeschreven op de begroting van het Ministerie van Sociale Voorzorg. A.2.3. Ten aanzien van het recht op een bestaansminimum moet worden opgemerkt dat het verschil in behandeling dat voortvloeit uit de betwiste bepaling, zijn verantwoording niet vindt in het feit dat dat recht en de toekenning van andere sociale uitkeringen een andere doelstelling zouden hebben. Tot de andere sociale uitkeringen behoren |
| les autres prestations sociales, on compte en effet aussi le revenu | immers ook het gewaarborgd inkomen voor bejaarden en de |
| garanti aux personnes âgées et les allocations aux handicapés. Comme | tegemoetkomingen voor gehandicapten. Net zoals het bestaansminimum |
| le minimum de moyens d'existence, ceux-ci ont pour but, indépendamment | hebben die uitkeringen tot doel, los van de bijdrageplicht en zonder |
| de l'obligation de cotisation et sans aucun lien avec le travail | enig verband met het gepresteerde werk, de rechthebbende een inkomen |
| réalisé, de procurer à l'ayant droit un revenu qui, vu l'absence | te verschaffen dat hem, gelet op het ontbreken van andere |
| d'autres moyens pour pourvoir à son existence, lui donne la | bestaansmiddelen, de mogelijkheid biedt in zijn levensonderhoud te |
| possibilité de pouvoir assurer sa subsistance et de le protéger contre | voorzien en hem te beschermen tegen armoede. De omstandigheid dat de |
| la pauvreté. Le fait que les objectifs de la loi du 7 août 1974 | doelstellingen van de wet van 7 augustus 1974 tot instelling van het |
| instituant le droit à un minimum de moyens d'existence, de la loi du 1er | |
| avril 1969 instituant un revenu garanti aux personnes âgées et de la | recht op het bestaansminimum, de wet van 1 april 1969 tot instelling |
| loi du 27 juin 1969 relative à l'octroi d'allocations aux handicapés | van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden en de wet van 27 juni 1969 |
| sont les mêmes, ressort incontestablement du niveau à peu près identique des prestations et de la condition d'indigence exigée par chaque régime. Quant à l'intérêt, pour le bénéficiaire ou pour le dispensateur de la prestation sociale, de se voir imposer ou de pouvoir imposer une récupération, il n'est pas différent suivant que cette prestation sociale est le droit au minimum de moyens d'existence ou le droit à une autre prestation sociale, telle que le revenu garanti aux personnes âgées ou l'allocation aux handicapés. Enfin, s'il est vrai que les prestations sont financées d'une manière différente (le minimum de moyens d'existence et les sommes versées à titre d'aide sociale sont payés à l'aide des ressources des centres publics d'aide sociale) et que cela constitue un critère objectif, ce critère n'est pas adéquat à la lumière du but poursuivi. A.2.4. En ce qui concerne le droit à l'aide sociale, la différence de traitement se justifie parce que l'aide sociale est conçue comme le dernier filet de sécurité dans la société : les personnes indigentes qui n'ont pas droit à une des allocations de sécurité sociale classiques ou au minimum de moyens d'existence ou dont les allocations ont été saisies peuvent faire appel au centre public d'aide sociale afin d'obtenir de l'aide sous la forme appropriée. L'aide sociale | betreffende het toekennen van tegemoetkomingen aan de minder-validen dezelfde zijn, blijkt onbetwistbaar uit de vrijwel identieke omvang van de prestaties en uit de voorwaarde van behoeftigheid die in ieder stelsel geldt. Ten aanzien van het belang, voor de begunstigde of voor de verstrekker van de sociale uitkering, om een teruginning opgelegd te krijgen of te kunnen opleggen, moet worden vermeld dat het niet verschillend is naargelang die sociale uitkering het recht op het bestaansminimum, dan wel het recht op een andere sociale uitkering is, zoals het gewaarborgd inkomen voor bejaarden of de tegemoetkoming voor gehandicapten. Tot slot worden de prestaties weliswaar op een verschillende manier gefinancierd (het bestaansminimum en de sommen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening worden betaald uit de middelen van de openbare centra voor maatschappelijk welzijn) en vormt dat een objectief criterium, maar dat criterium is niet geschikt om het nagestreefde doel te bereiken. A.2.4. Ten aanzien van het recht op maatschappelijke dienstverlening moet worden opgemerkt dat het verschil in behandeling verantwoord is, omdat de maatschappelijke dienstverlening geldt als laatste vangnet in de samenleving : de behoeftigen die geen recht hebben op een van de klassieke socialezekerheidsuitkeringen of op het bestaansminimum of op wier uitkeringen beslag werd gelegd, kunnen een beroep doen op het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn om de dienstverlening in de gepaste vorm te verkrijgen. De maatschappelijke dienstverlening wordt slechts toegekend voor zover zij noodzakelijk is om de |
| n'est octroyée que pour autant qu'elle soit nécessaire pour permettre | betrokkene de mogelijkheid te bieden een menswaardig bestaan te leiden |
| à l'intéressé de mener une existence digne (C.E., 21 mai 1981, n° | (R.v.St., 21 mei 1981, nr. 21.190, Arr. R.v.St., 1981, 774). Geen van |
| 21.190, Arr. C.E., 1981, 774). Aucune des autres allocations sociales | de andere socialezekerheidsuitkeringen heeft datzelfde doel, namelijk |
| n'a le même but, à savoir procurer une aide minimale sous la forme | een minimale dienstverlening in de geschikte vorm aan diegene die niet |
| appropriée à celui qui n'a pas la possibilité de mener une vie qui corresponde à la dignité de la condition humaine. Cette aide minimale peut être octroyée sous forme de paiement de certaines sommes et doit être considérée comme un droit absolument incessible et insaisissable qui ne peut être mis en cause ni par la récupération de l'aide sociale octroyée indûment par le passé ni, comme le confirme la loi du 14 janvier 1993, par la possibilité, que cette loi refuse aux créanciers d'aliments, de procéder à la cession ou à la saisie de sommes qui sont payées aux débiteurs d'aliments à titre d'aide sociale. Le droit des créanciers d'aliments doit s'incliner devant cette prestation qui constitue un minimum d'existence strict pour celui qui en bénéficie. | in staat is een leven te leiden dat aan de menselijke waardigheid beantwoordt. Die minimale hulp kan worden toegekend in de vorm van betaling van bepaalde sommen en dient te worden beschouwd als een absoluut onoverdraagbaar en voor beslag onvatbaar recht dat niet in het geding kan worden gebracht door de teruginning van de in het verleden ten onrechte uitgekeerde maatschappelijke dienstverlening, noch, zoals de wet van 14 januari 1993 bevestigt, door de mogelijkheid, die die wet ontzegt aan de onderhoudsplichtigen, om sommen die aan onderhoudsgerechtigden worden uitbetaald als maatschappelijke dienstverlening, over te dragen of beslag erop te laten leggen. Het recht van de onderhoudsplichtigen moet wijken voor die prestatie, die een strikt bestaansminimum vormt voor diegene die het geniet. Het verschil in behandeling tussen de begunstigde van de |
| La différence de traitement entre le bénéficiaire de l'aide sociale et | maatschappelijke dienstverlening en de gerechtigde van een andere |
| le bénéficiaire d'une autre prestation sociale est ainsi justifiée par | sociale uitkering wordt aldus verantwoord door het verschillende doel |
| le but différent visé par les différentes législations. | dat met de verschillende wetgevingen wordt nagestreefd. |
| - B - | - B - |
| B.1. La question préjudicielle reformulée par la Cour s'énonce en ces | B.1. De door het Hof geherformuleerde prejudiciële vraag luidt : |
| termes : | « Worden de artikelen 10 en 11 van de Grondwet geschonden door artikel |
| « L'article 1410, § 4, du Code judiciaire viole-t-il les articles 10 | 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, doordat het voor de |
| et 11 de la Constitution en ce qu'il permet au bénéficiaire de sommes | begunstigde van bedragen uitgekeerd als bestaansminimum of als |
| payées à titre de minimum de moyens d'existence ou d'aide sociale | maatschappelijke dienstverlening de mogelijkheid biedt aan de |
| d'échapper à la restitution de l'indu en se prévalant de | teruggave van het onverschuldigde bedrag te ontsnappen door zich te |
| l'incessibilité et de l'insaisissabilité résultant de l'article 1410, | beroepen op de onoverdraagbaarheid en de onvatbaarheid voor beslag |
| § 2, 7° et 8°, du même Code alors qu'il permet, par dérogation aux | voortvloeiend uit artikel 1410, § 2, 7° en 8°, van datzelfde Wetboek, |
| paragraphes 1er et 2 du même article, en ce qui concerne les | terwijl datzelfde artikel, in afwijking van de paragrafen 1 en 2 |
| prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office | ervan, met betrekking tot de prestaties die ten onrechte zijn |
| national de sécurité sociale (de l'Office national de sécurité sociale | uitgekeerd, hetzij uit de middelen van de Rijksdienst voor Sociale |
| des administrations provinciales et locales), du Fonds national de | Zekerheid (van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de |
| retraite des ouvriers mineurs, de la Caisse de secours et de | Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten), het Nationaal |
| prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du | Pensioenfonds voor Mijnwerkers, de Hulp- en Voorzorgskas voor |
| Fonds des maladies professionnelles, du Fonds des accidents du | Zeevarenden, van het Fonds voor de Beroepsziekten, van het Fonds voor |
| Arbeidsongevallen, de openbare of particuliere instellingen belast met | |
| travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de | de toepassing van de wetgeving betreffende het sociaal statuut van de |
| la législation relative au statut social des travailleurs indépendants | zelfstandigen of de Dienst voor Overzeese Sociale Zekerheid, hetzij |
| ou de l'Office de sécurité sociale d'outre-mer, soit à l'aide des | uit de middelen die ingeschreven zijn in de begroting van het |
| ressources inscrites au budget du ministère de la Prévoyance sociale | Ministerie van Sociale Voorzorg of uit die ingeschreven in de |
| ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du | begroting van Pensioenen met het oog op de toekenning van het |
| revenu garanti aux personnes âgées, la récupération d'office à | gewaarborgd inkomen voor bejaarden, de teruginning ambtshalve mogelijk |
| concurrence de 10 p.c. de chaque prestation ultérieure ou, lorsque le | maakt tot beloop van 10 pct. van iedere latere prestatie of, wanneer |
| paiement indu a été obtenu frauduleusement, une récupération illimitée | de onverschuldigde betaling bedrieglijk werd verkregen, een onbeperkte |
| sur les prestations fournies ultérieurement ? » | teruginning mogelijk maakt op prestaties die later worden uitbetaald ? |
| B.2.1. L'article 1410, § 1er, du Code judiciaire limite, par référence | » B.2.1. Artikel 1410, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek beperkt, onder |
| à l'article 1409, la saisissabilité et la cessibilité de diverses | verwijzing naar artikel 1409, de vatbaarheid voor beslag en de |
| provisions, pensions alimentaires, pensions, indemnités ainsi que | overdraagbaarheid van diverse provisies, onderhoudsuitkeringen, |
| d'une série d'avantages prévus par la législation sociale, telles les | pensioenen, vergoedingen alsmede een reeks voordelen waarin de sociale |
| allocations de chômage, les indemnités d'incapacité de travail et les | wetgeving voorziet, zoals de werkloosheidsuitkeringen, de vergoedingen |
| allocations d'invalidité. | voor arbeidsongeschiktheid en de invaliditeitsuitkeringen. |
| B.2.2. L'article 1410, § 2, du même Code interdit la saisie ou la | B.2.2. Artikel 1410, § 2, van hetzelfde Wetboek verbiedt het beslag of |
| cession | de overdracht van : |
| 1° des prestations familiales, y compris celles payées en vertu de la | 1° de gezinsbijslagen, met inbegrip van deze betaald krachtens de |
| législation portant indemnité des militaires soldés; | wetgeving betreffende de soldijtrekkende militairen; |
| 2° des pensions et rentes d'orphelins payées en vertu d'une loi, d'un | 2° de wezenpensioenen of -renten betaald krachtens een wet, een |
| statut ou d'un contrat; | statuut of een overeenkomst; |
| 3° des allocations au profit des handicapés; | 3° de tegemoetkomingen aan mindervaliden; |
| 4° de la partie de l'indemnité payée en vertu de la législation sur la | 4° het gedeelte van de vergoedingen uitgekeerd krachtens de wetgeving |
| réparation des dommages résultant des accidents du travail, qui | |
| dépasse 100 p.c. et qui est accordée aux grands blessés dont l'état | op de vergoeding van schade uit arbeidsongevallen die 100 pct. |
| nécessite absolument et normalement l'assistance d'une autre personne; | overschrijdt en toegekend wordt aan zwaar verminkten wier toestand de |
| hulp van een andere persoon volstrekt en normaal vergt; | |
| 5° des sommes payées : 1° à titre des prestations de santé à charge de | 5° de bedragen uitgekeerd : 1° als geneeskundige verstrekkingen ten |
| laste van de ziekte- en invaliditeitsverzekering of krachtens de wet | |
| l'assurance maladie-invalidité ou en vertu de la loi du 16 juin 1960 | van 16 juni 1960 of de wetgeving betreffende de overzeese sociale |
| et de la législation en matière de sécurité sociale d'outre-mer; 2° à | zekerheid; 2° als kosten voor geneeskundige, heelkundige, |
| titre de frais médicaux, chirurgicaux, pharmaceutiques et hospitaliers | farmaceutische verstrekkingen en ziekenhuiskosten, wegens een |
| causés par un accident du travail ou une maladie professionnelle; | arbeidsongeval of een beroepsziekte; |
| 6° des sommes payées à titre de revenu garanti aux personnes âgées; | 6° de bedragen uitgekeerd als gewaarborgd inkomen voor bejaarden; |
| 7° des sommes payées à titre de minimum de moyens d'existence; | 7° de bedragen uitgekeerd als bestaansminimum; |
| 8° des sommes payées à titre d'aide sociale par les centres publics | 8° de bedragen uitgekeerd als maatschappelijke dienstverlening door de |
| d'aide sociale. | openbare centra voor maatschappelijk welzijn. |
| B.2.3. L'article 1410, § 4, du même Code, qui fait l'objet de la | B.2.3. Artikel 1410, § 4, van hetzelfde Wetboek, waarover de |
| question préjudicielle, prévoit une possibilité de récupération qui | prejudiciële vraag handelt, voorziet, door het invoeren van een |
| déroge à l'interdiction et à la limitation de saisie et de cession | stelsel van teruginning, in een afwijking van de beperking of het |
| prévues par l'article 1410, §§ 1er et 2. Avant sa modification par | verbod van beslag of overdracht vastgesteld bij artikel 1410, §§ 1 en |
| l'arrêté royal du 20 février 1997 ratifié par la loi du 26 juin 1997, | 2. Vóór de wijziging ervan bij het koninklijk besluit van 20 februari |
| il disposait : | 1997, bekrachtigd bij de wet van 26 juni 1997, bepaalde het : |
| « § 4. Par dérogation aux dispositions des §§ 1er et 2, les | « § 4. In afwijking van de bepalingen van de §§ 1 en 2 kunnen de |
| prestations payées indûment soit à l'aide des ressources de l'Office | prestaties die ten onrechte uitgekeerd zijn uit de middelen van de |
| national de sécurité sociale, de l'Office national de sécurité sociale | Rijksdienst voor maatschappelijke zekerheid, van de Rijksdienst voor |
| des administrations provinciales et locales, du Fonds national de | sociale zekerheid van de provinciale en plaatselijke |
| retraite des ouvriers mineurs, de la Caisse de secours et de | overheidsdiensten, van het Nationaal Pensioenfonds voor mijnwerkers, |
| prévoyance en faveur des marins naviguant sous pavillon belge, du | van de Hulp- en voorzorgskas voor zeevarenden, van het Fonds voor de |
| Fonds des maladies professionnelles, du Fonds des accidents du | beroepsziekten, van het Fonds voor arbeidsongevallen, van de openbare |
| travail, des organismes publics ou privés chargés de l'application de | of particuliere instellingen belast met de toepassing van de wetgeving |
| la législation relative au statut social des travailleurs indépendants | betreffende het sociaal statuut van de zelfstandigen of van de Dienst |
| ou de l'Office de sécurité sociale d'outre-mer, soit à l'aide des | voor overzeese sociale zekerheid, hetzij uit de middelen die |
| ressources inscrites au budget du ministère de la prévoyance sociale | ingeschreven zijn in de begroting van het Ministerie van Sociale |
| ou de celles inscrites au budget des pensions en vue de l'octroi du | Voorzorg of uit die ingeschreven in de begroting van pensioenen met |
| revenu garanti aux personnes âgées, peuvent être récupérées d'office à | het oog op de toekenning van het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, |
| concurrence de 10 p.c. de chaque prestation ultérieure fournie, en | ambtshalve teruggeïnd worden tot beloop van 10 pct. van iedere latere |
| faveur des bénéficiaires ou leurs ayants droit. Pour la détermination | prestatie ten gunste van de gerechtigden of hun rechthebbenden. Voor |
| de ces 10 p.c., le montant de cette prestation est augmenté, le cas | het bepalen van deze 10 pct. wordt het bedrag van die prestatie |
| échéant, de la prestation correspondante accordée en vertu d'une ou de | desgevallend verhoogd met de overeenkomstige prestatie die krachtens |
| plusieurs réglementations étrangères. Néanmoins, l'organisme ou le | één of meer buitenlandse regelingen wordt genoten. De instelling of |
| service payeur d'un avantage prévu aux paragraphes précités et obtenu | dienst die een voordeel uitbetaalt, in de voormelde paragrafen |
| avec effet rétroactif, peut déduire des sommes échues et non encore | bedoeld, en met terugwerkende kracht verkregen, kan evenwel van de |
| payées, au profit de l'organisme ou du service qui a payé indûment, le | vervallen en nog niet uitbetaalde bedragen het bedrag van de vroegere |
| montant des prestations fournies antérieurement et qui ne peuvent être | prestaties die niet samen met gezegde voordelen mogen worden genoten, |
| cumulées avec lesdits avantages. Lorsqu'un bénéficiaire de pension, en | afhouden ten voordele van de instelling of dienst die ten onrechte |
| raison de l'octroi d'une pension de retraite ou de survie à charge | uitbetaald heeft. Indien een pensioengerechtigde, omwille van de |
| d'un régime belge de sécurité sociale, a renoncé avec effet rétroactif | toekenning van een rust- of overlevingspensioen lastens een Belgische |
| sociale-zekerheidsregeling, met terugwerkende kracht aan een met | |
| aux allocations perçues en vertu de l'article 7 de l'arrêté-loi du 28 | toepassing van artikel 7 van de besluitwet van 28 december 1944 |
| décembre 1944 relatif à la sécurité sociale des travailleurs, l'Office | betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders uitbetaald |
| national de l'emploi est subrogé d'office et pour le montant des | voordeel verzaakt, treedt de Rijksdienst voor arbeidsvoorziening, van |
| allocations perçues, dans le droit du bénéficiaire de pension aux | rechtswege en tot beloop van de ontvangen uitkeringen, in de rechten |
| montants de pension qui lui sont dus. | van de pensioengerechtigde op de hem verschuldigde pensioenbedragen. |
| Lorsque le paiement indu a été obtenu frauduleusement, la récupération | Werd de betaling ten onrechte bedrieglijk verkregen, dan kan de |
| peut porter sur l'intégralité des prestations fournies ultérieurement. | teruginning slaan op het geheel van de latere prestaties. |
| Lorsque les prestations familiales ont été obtenues indûment suite à | Werden de gezinsbijslagen ten onrechte verkregen ingevolge een |
| une négligence ou à une omission de l'attributaire ou de | nalatigheid of een verzuim van de rechthebbende of van de |
| l'allocataire, la récupération peut porter sur l'intégralité des | bijslagtrekkende, dan kan de terugvordering slaan op het geheel van de |
| prestations familiales dues ultérieurement au même allocataire. » | gezinsbijslag die later verschuldigd is aan dezelfde bijslagtrekkende. » |
| B.3. Il résulte de ces textes que les sommes payées au titre | B.3. Uit die teksten vloeit voort dat de bedragen uitbetaald als |
| d'allocations aux handicapés, de revenu garanti aux personnes âgées, | tegemoetkomingen aan mindervaliden, gewaarborgd inkomen voor |
| de minimum de moyens d'existence et d'aide sociale sont insaisissables | bejaarden, bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening niet |
| mais que celles payées au titre d'allocations aux handicapés et de | vatbaar zijn voor beslag, maar dat de bedragen uitbetaald als |
| revenu garanti aux personnes âgées peuvent faire l'objet d'une | tegemoetkoming aan mindervaliden en gewaarborgd inkomen voor bejaarden |
| récupération d'office sur des prestations ultérieurement fournies | wel ambtshalve kunnen worden teruggeïnd op later uitgekeerde |
| alors que cette possibilité est exclue pour celles payées au titre de | prestaties, terwijl die mogelijkheid uitgesloten is voor de bedragen |
| minimum de moyens d'existence et d'aide sociale. | uitbetaald als bestaansminimum en maatschappelijke dienstverlening. |
| L'article 1410, § 4, du Code judiciaire crée ainsi une différence de traitement entre les bénéficiaires des sommes qu'il vise (dont la saisie ou la cession ne peut être que partielle ou est interdite mais qui peuvent faire l'objet d'une récupération d'office) et les bénéficiaires des avantages qui sont accordés à titre de minimum de moyens d'existence ou d'aide sociale (qui ne peuvent faire l'objet ni de saisie, ni de cession, ni de récupération d'office). B.4. Parmi les prestations mentionnées à l'article 1410, § 2, du Code judiciaire, le revenu garanti aux personnes âgées, l'allocation aux handicapés et le minimum de moyens d'existence visent - en marge du régime traditionnel de sécurité sociale, lequel comporte le paiement de cotisations - à procurer un revenu fixé par la loi à ceux qui ne disposent pas à suffisance d'autres moyens de subsistance. Eu égard à cette finalité commune aux trois régimes, qui fournissent des prestations d'un niveau comparable et sont tous subordonnés à la condition d'insuffisance des ressources du bénéficiaire, il n'est pas | Aldus voert artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek een verschil in behandeling in tussen diegenen die de in dat artikel beoogde bedragen genieten (die slechts ten dele vatbaar zijn voor beslag of overdracht of waarvan het beslag of de overdracht verboden is, maar die wel ambtshalve kunnen worden teruggeïnd) en de begunstigden van de voordelen die zijn toegekend als bestaansminimum of maatschappelijke dienstverlening (die niet vatbaar zijn voor beslag, noch voor overdracht, noch voor ambtshalve teruginning). B.4. Van de in artikel 1410, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek vermelde uitkeringen beogen - buiten het rechtstreekse kader van het traditionele stelsel van de sociale zekerheid, dat de betaling van bijdragen behelst - het gewaarborgd inkomen voor bejaarden, de tegemoetkoming aan mindervaliden en het bestaansminimum, een inkomen bepaald door de wet te verschaffen aan diegenen die niet over voldoende bestaansmiddelen beschikken. Gelet op die doelstelling die de drie stelsels met elkaar gemeen hebben, welke uitkeringen van een vergelijkbaar niveau verstrekken en alle afhankelijk zijn van de voorwaarde dat de bestaansmiddelen waarover de begunstigde beschikt ontoereikend moeten zijn, is het niet verantwoord om, op grond van het |
| justifié, sur la base du seul critère de la source du financement, de | enkele criterium van de financieringsbron, de begunstigden ervan |
| traiter différemment leurs bénéficiaires au regard de la possibilité | verschillend te behandelen op het stuk van de mogelijkheid om het ten |
| onrechte uitgekeerde bedrag terug te innen, zoals zulks geregeld wordt | |
| de restitution de l'indu réglée par l'article 1410, § 4, du Code | door artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek, dat de |
| judiciaire, lequel permet au bénéficiaire du minimum de moyens | begunstigde van het bestaansminimum de mogelijkheid biedt aan de erin |
| vermelde regel te ontsnappen, terwijl daarentegen de begunstigden van | |
| d'existence d'échapper à la règle qu'il prévoit alors que les | de tegemoetkomingen aan de gehandicapten en van het gewaarborgd |
| bénéficiaires des allocations aux handicapés et du revenu garanti aux | inkomen voor bejaarden wel aan die regel onderworpen zijn en die regel |
| personnes âgées y sont soumis et que cette règle n'est pas | niet onredelijk is. Die bepaling is derhalve discriminerend in zoverre |
| déraisonnable. Cette disposition est donc discriminatoire, en tant | niet voortvloeit uit de in het geding zijnde bepalingen van het |
| qu'il ne résulte pas des dispositions en cause du Code judiciaire - du | Gerechtelijk Wetboek - althans in de stand die de hunne was vóór de |
| moins dans l'état qui était le leur avant la modification de l'article | wijziging van artikel 1410, § 4, van dat Wetboek door het koninklijk |
| 1410, § 4, de ce Code par l'arrêté royal du 20 février 1997, limitant la récupération de certaines prestations sociales en fonction du montant du minimum de moyens d'existence - que ce minimum constituerait un seuil de revenu en deçà duquel l'on ne pourrait descendre. B.5. En revanche, l'aide sociale octroyée sur la base de la loi du 8 juillet 1976 ne consiste pas en l'octroi de sommes dont le montant est précisé par cette loi. Celle-ci prévoit seulement un secours (qui n'est pas nécessairement en argent) tel que le bénéficiaire puisse mener une vie conforme à la dignité humaine. Il s'agit donc d'un seuil en deçà duquel le législateur estime qu'une atteinte serait portée à cette exigence, de sorte qu'il a garanti le caractère insaisissable et incessible des sommes octroyées au titre d'aide sociale (article 1410, § 2, du Code judiciaire), même à l'égard des créanciers d'aliments (article 1412). Il est dans la logique d'une institution ainsi conçue | besluit van 20 februari 1997, waarbij de teruginning van sommige sociale uitkeringen op basis van het bedrag van het bestaansminimum wordt beperkt - dat dat bestaansminimum een inkomensdrempel zou vormen waaronder men niet mag dalen. B.5. Daarentegen bestaat de maatschappelijke dienstverlening die op grond van de wet van 8 juli 1976 wordt toegekend, niet in de toekenning van sommen waarvan het bedrag in die wet is gepreciseerd. Die wet voorziet enkel in een zodanige hulp (die niet noodzakelijkerwijs geldelijk is) dat de begunstigde een leven kan leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid. Het gaat dus om een drempel onder welke naar het oordeel van de wetgever hieraan afbreuk zou zijn gedaan, zodat hij de onvatbaarheid voor beslag en het onoverdraagbaar karakter heeft gewaarborgd van de sommen die als maatschappelijke dienstverlening worden toegekend (artikel 1410, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek), zelfs ten aanzien van de onderhoudsgerechtigden (artikel 1412). De wetgever heeft de logica gevolgd van een stelsel dat zo is opgevat dat het niet kan toestaan |
| de ne pas permettre d'empirer la situation de ses bénéficiaires par | dat de situatie van de begunstigden door een ambtshalve teruginning |
| une récupération d'office, les abus étant de toute façon punissables | zou verslechteren, de misbruiken in ieder geval als dusdanig strafbaar |
| comme tels sur la base des articles 98, § 1er, alinéa 3, et 99, § 1er, | zijnde op grond van de artikelen 98, § 1, derde lid, en 99, § 1, van |
| de la loi du 8 juillet 1976 organique des centres publics d'aide | de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor |
| sociale. | maatschappelijk welzijn. |
| Par ces motifs, | Om die redenen, |
| la Cour | het Hof |
| dit pour droit : | zegt voor recht : |
| Artikel 1410, § 4, van het Gerechtelijk Wetboek schendt de artikelen | |
| L'article 1410, § 4, du Code judiciaire viole les articles 10 et 11 de | 10 en 11 van de Grondwet doordat het geen ambtshalve teruginning |
| la Constitution en tant qu'il ne permet pas de récupération d'office | |
| des sommes indûment payées à titre de minimum de moyens d'existence. | toestaat van de ten onrechte als bestaansminimum uitbetaalde gelden. |
| La même disposition ne viole pas les articles 10 et 11 de la | Dezelfde bepaling schendt de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet |
| Constitution en tant qu'elle ne permet pas ladite récupération en ce | doordat zij de genoemde teruginning niet mogelijk maakt wat de ten |
| qui concerne l'aide sociale indûment payée. | onrechte verstrekte maatschappelijke dienstverlening betreft. |
| Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, | Aldus uitgesproken in het Frans en in het Nederlands, overeenkomstig |
| conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur | artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het |
| la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 novembre 1997. | Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 november 1997. |
| Le greffier, | De griffier, |
| L. Potoms. | L. Potoms. |
| Le président, | De voorzitter, |
| M. Melchior. | M. Melchior. |