Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 64/97 du 6 novembre 1997 Numéro du rôle : 989 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement, posée par le Con La Cour d'arbitrage, composée des juges faisant fonction de présidents L. François et H. Boel, e(...)"
Arrêt n° 64/97 du 6 novembre 1997 Numéro du rôle : 989 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement, posée par le Con La Cour d'arbitrage, composée des juges faisant fonction de présidents L. François et H. Boel, e(...) Arrest nr. 64/97 van 6 november 1997 Rolnummer 989 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs, gesteld door de Raad van St Het Arbitragehof, samengesteld uit de rechters L. François en H. Boel, waarnemend voorzitters, e(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 64/97 du 6 novembre 1997 Arrest nr. 64/97 van 6 november 1997
Numéro du rôle : 989 Rolnummer 989
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 43 du décret In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 43 van het decreet
de la Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende dringende
urgentes en matière d'enseignement, posée par le Conseil d'Etat. maatregelen inzake onderwijs, gesteld door de Raad van State.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des juges faisant fonction de présidents L. François et H. samengesteld uit de rechters L. François en H. Boel, waarnemend
Boel, et des juges P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A. Arts et voorzitters, en de rechters P. Martens, J. Delruelle, H. Coremans, A.
M. Bossuyt, assistée du greffier L. Potoms, présidée par le juge L. Arts en M. Bossuyt, bijgestaan door de griffier L. Potoms, onder
François, voorzitterschap van rechter L. François,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt n° 61.686 du 11 septembre 1996 en cause de C. Verhelle Bij arrest nr. 61.686 van 11 september 1996 in zake C. Verhelle tegen
contre la Communauté française et M. Pousseur, dont l'expédition est
parvenue au greffe de la Cour le 8 octobre 1996, le Conseil d'Etat a de Franse Gemeenschap en M. Pousseur, waarvan de expeditie op 8
oktober 1996 ter griffie van het Hof is ingekomen, heeft de Raad van
posé la question préjudicielle suivante : State de volgende prejudiciële vraag gesteld :
« L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 « Is artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april
portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole-t-il 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs in strijd met
l'article 10 de la Constitution en tant qu'il rapporte l'article 16, § artikel 10 van de Grondwet in zoverre het artikel 16, § 2, van de wet
2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la structure générale de van 7 juli 1970 betreffende de algemene structuur van het hoger
l'enseignement supérieur, et en tant qu'il modifie rétroactivement, au onderwijs intrekt en in zoverre het in het voordeel van de Franse
profit de la Communauté française et de l'intervenante, une situation Gemeenschap en van de tussenkomende partij met terugwerking een
juridique qui fait l'objet d'une contestation devant le Conseil d'Etat rechtstoestand wijzigt waarover een geschil hangende is bij de Raad
? » van State ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
La requérante, professeur de chant nommée à titre définitif par De verzoekster, lerares zang in vast verband benoemd bij het
l'arrêté royal du 23 juin 1978 et affectée au conservatoire royal de koninklijk besluit van 23 juni 1978 en aangewezen aan het koninklijk
musique de Mons, a introduit une requête en annulation devant le conservatorium te Bergen, heeft voor de Raad van State een
Conseil d'Etat à l'encontre de la décision ministérielle du 25 juillet verzoekschrift tot vernietiging ingediend tegen de ministeriële
1994 désignant la partie intervenante dans la fonction de professeur beslissing van 25 juli 1994 waarbij de tussenkomende partij aangewezen
de chant au conservatoire royal de musique de Bruxelles. Elle avait en wordt als lerares zang aan het koninklijk conservatorium te Brussel.
effet elle-même posé sa candidature en vue d'être nommée à cet emploi Zij had zich immers zelf kandidaat gesteld om in die betrekking te
« au titre de mutation ou de toute autre forme de désignation qui worden benoemd « bij wege van overplaatsing of enige andere vorm van
garantisse (son) statut de professeur nommé à titre définitif ». aanwijzing die (haar) het statuut van vastbenoemd leraar waarborgt ».
La requérante devant le Conseil d'Etat prend un moyen unique tiré De verzoekster voor de Raad van State voert een enig middel aan, met
notamment de la violation de plusieurs articles de l'arrêté royal du name afgeleid uit de schending van verschillende artikelen van het
22 mars 1969 portant le statut des membres du personnel de koninklijk besluit van 22 maart 1969 houdende het statuut van het
l'enseignement de la Communauté française. La partie adverse répond à onderwijzend personeel van de Franse Gemeenschap. De tegenpartij
cette thèse que l'arrêté du Gouvernement de la Communauté française du antwoordt op die stelling dat het besluit van de Franse
10 juin 1993 supprime le régime des mutations institué notamment par Gemeenschapsregering van 10 juni 1993 het stelsel van de
overplaatsingen dat met name werd ingevoerd bij het koninklijk besluit
l'arrêté royal du 22 mars 1969. van 22 maart 1969, afschaft.
La requérante estime que l'arrêté du 10 juin 1993, qui supprime le De verzoekende partij oordeelt dat het besluit van 10 juni 1993, dat
droit à la mutation, n'est pas applicable à l'enseignement artistique het recht op overplaatsing afschaft, niet van toepassing is op het
supérieur, étant donné l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 hoger kunstonderwijs, gelet op artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli
sur l'enseignement supérieur. 1970 op het hoger onderwijs.
Dans son arrêt, le Conseil d'Etat considère que si l'article 16, § 2, In zijn arrest oordeelt de Raad van State dat indien artikel 16, § 2,
de la loi du 7 juillet 1970 relative à la structure générale de van de wet van 7 juli 1970 betreffende de algemene structuur van het
l'enseignement supérieur était applicable, la modification du statut hoger onderwijs van toepassing was, de wijziging van het
du personnel apportée par l'arrêté du Gouvernement de la Communauté personeelsstatuut die het besluit van de Franse Gemeenschapsregering
française du 10 juin 1993 ne serait pas applicable au personnel de van 10 juni 1993 heeft aangebracht, niet toepasselijk zou zijn op het
l'enseignement artistique supérieur et ce personnel serait toujours personeel van het hoger kunstonderwijs en dat dat personeel nog steeds
soumis à l'arrêté royal du 22 mars 1969. Il considère cependant aussi onderworpen zou zijn aan het koninklijk besluit van 22 maart 1969. De
qu'après que l'article 37 du décret du 22 décembre 1994 portant des
mesures urgentes en matière d'enseignement eut abrogé l'article 16, § Raad van State oordeelt evenwel ook dat artikel 43 van het decreet van
2, précité, le décret du 10 avril 1995 portant des mesures urgentes en 10 april 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs, na de
opheffing van het voormelde artikel 16, § 2, bij artikel 37 van het
matière d'enseignement a, en son article 43, modifié cet article 37, decreet van 22 december 1994 houdende dringende maatregelen inzake het
de telle sorte que l'article 16, § 2, soit non plus « abrogé » mais « onderwijs, voormeld artikel 37 heeft gewijzigd, zodat artikel 16, § 2,
rapporté ». Il précise qu'en donnant ainsi un effet rétroactif à cette abrogation, le législateur modifie les situations acquises et particulièrement la situation de la requérante, qui fait l'objet d'une contestation pendante devant le Conseil d'Etat, et qu'« une différence apparaît ainsi entre la situation des justiciables dont les actions en justice sont jugées sur le vu de la législation applicable au moment où ont été prises des décisions qui les concernent directement ou indirectement, et ceux dont les actions en justice voient leur sort modifié par l'effet d'une disposition rétroactive ». Il décide donc d'interroger la Cour sur le caractère discriminatoire de cette disposition et pose la question préjudicielle mentionnée ci-dessus. III. La procédure devant la Cour Par ordonnance du 8 octobre 1996, le président en exercice a désigné niet meer wordt « opgeheven », doch « ingetrokken ». De Raad van State preciseert dat de wetgever, door aldus terugwerking te verlenen aan die opheffing, vaststaande situaties wijzigt, inzonderheid verzoeksters situatie, waarover bij de Raad van State een geschil hangende is, en dat « aldus een verschil blijkt tussen de situatie van de rechtzoekenden van wie de rechtsvorderingen beoordeeld worden op grond van de wetgeving toepasselijk op het tijdstip waarop beslissingen genomen zijn die hen rechtstreeks of zijdelings aanbelangen, en diegenen van wie de uitkomst van hun rechtsvorderingen gewijzigd wordt als gevolg van een bepaling met terugwerkende kracht ». De Raad van State beslist dan ook om het al dan niet discriminerende karakter van die bepaling aan het Hof voor te leggen en stelt de hiervoor weergegeven prejudiciële vraag. III. De rechtspleging voor het Hof Bij beschikking van 8 oktober 1996 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 15 octobre 1996. 77 van de organieke wet bij op 15 oktober 1996 ter post aangetekende brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 22 octobre 1996. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 22 oktober 1996.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
- le Gouvernement de la Communauté française, place Surlet de Chokier - de Franse Gemeenschapsregering, Surlet de Chokierplein 15-17, 1000
15-17, 1000 Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 25 Brussel, bij op 25 november 1996 ter post aangetekende brief;
novembre 1996;
- C. Verhelle, avenue Georges Bergmann 134/10, 1050 Bruxelles, par - C. Verhelle, Georges Bergmannlaan 134/10, 1050 Brussel, bij op 29
lettre recommandée à la poste le 29 novembre 1996; november 1996 ter post aangetekende brief;
- M. Pousseur, Impasse des Combattants, 1081 Bruxelles, par lettre - M. Pousseur, Strijdersgang, 1081 Brussel, bij op 29 november 1996
recommandée à la poste le 29 novembre 1996. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 4 décembre 1996. organieke wet bij op 4 december 1996 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
- M. Pousseur, par lettre recommandée à la poste le 3 janvier 1997; - M. Pousseur, bij op 3 januari 1997 ter post aangetekende brief;
- C. Verhelle, par lettre recommandée à la poste le 6 janvier 1997. - C. Verhelle, bij op 6 januari 1997 ter post aangetekende brief.
Par ordonnances du 25 mars 1997 et du 30 septembre 1997, la Cour a Bij beschikkingen van 25 maart 1997 en 30 september 1997 heeft het Hof
de termijn waarbinnen het arrest moet worden gewezen, verlengd tot
prorogé respectivement jusqu'aux 8 octobre 1997 et 8 avril 1998 le respectievelijk 8 oktober 1997 en 8 april 1998.
délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de zaak in gereedheid
Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état et verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 september
fixé l'audience au 17 septembre 1997 après avoir invité les parties à 1997, na de partijen te hebben verzocht in een aanvullende memorie te
répondre dans un mémoire complémentaire à la question de savoir si le antwoorden op de vraag of de toetsing van het Hof ten aanzien van
contrôle de la Cour au regard de l'article 10 de la Constitution ne artikel 10 van de Grondwet niet eveneens betrekking moet hebben op
devrait pas également porter sur l'article 37 du décret du 22 décembre 1994. artikel 37 van het decreet van 22 december 1994.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le 30 mai 1997. bij op 30 mei 1997 ter post aangetekende brieven.
C. Verhelle a introduit un mémoire complémentaire, par lettre recommandée à la poste le 13 juin 1997. C. Verhelle heeft een aanvullende memorie ingediend bij op 13 juni 1997 ter post aangetekende brief.
A l'audience publique du 17 septembre 1997 : Op de openbare terechtzitting van 17 september 1997 :
- ont comparu : - zijn verschenen :
. Me E. Gillet, avocat au barreau de Bruxelles, pour C. Verhelle; . Mr. E. Gillet, advocaat bij de balie te Brussel, voor C. Verhelle;
. Me P. Hoffelinck loco Me P. Mottard et Me E. Lemmens, avocats au . Mr. P. Hoffelinck loco Mr. P. Mottard en Mr. E. Lemmens, advocaten
barreau de Liège, pour M. Pousseur; bij de balie te Luik, voor M. Pousseur;
. Me O. Barthélémy, avocat au barreau de Dinant, pour le Gouvernement . Mr. O. Barthélémy, advocaat bij de balie te Dinant, voor de Franse
de la Communauté française; Gemeenschapsregering;
- les juges-rapporteurs J. Delruelle et A. Arts ont fait rapport; - hebben de rechters-verslaggevers J. Delruelle en A. Arts verslag uitgebracht;
- les avocats précités ont été entendus; - zijn de voornoemde advocaten gehoord;
- l'affaire a été mise en délibéré. - is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. En droit IV. In rechte
- A - - A -
Mémoire de la requérante devant le Conseil d'Etat Memorie van de verzoekster voor de Raad van State
A.1. L'article 37 du décret du 22 décembre 1994 abroge l'article 16, § A.1. Artikel 37 van het decreet van 22 december 1994 heft artikel 16,
2, de la loi du 7 juillet 1970. « La technique juridique de § 2, van de wet van 7 juli 1970 op. « De juridische techniek van de
l'abrogation correspond au souci exprimé par le législateur opheffing beantwoordt aan de zorg waaraan de gemeenschapswetgever
communautaire au cours des travaux préparatoires du décret. » Tenant tijdens de parlementaire voorbereiding van het decreet uiting heeft
compte de la jurisprudence du Conseil d'Etat qui estime que l'article gegeven. » Gelet op de rechtspraak van de Raad van State, die oordeelt
16, § 2, précité fige l'ensemble de la réglementation relative à dat het voormelde artikel 16, § 2, het geheel van de regelgeving
betreffende het kunstonderwijs bevriest in afwachting dat de
l'enseignement artistique en attendant qu'un décret règle la question aangelegenheid van de indeling en de structuur van het kunstonderwijs
du classement et la structure de l'enseignement artistique, le bij decreet wordt geregeld, heft de gemeenschapswetgever dat artikel
législateur communautaire abroge cet article 16, § 2, pour éviter 16, § 2, op om iedere juridische dubbelzinnigheid te voorkomen en om,
toute ambiguïté juridique et pour que la réglementation puisse être in afwachting van een decreet, een wijziging van de regelgeving
modifiée en attendant un décret. mogelijk te maken.
Le décret du 22 décembre 1994 recourt donc à une technique qui est In het decreet van 22 december 1994 wordt dus een techniek aangewend
appropriée au regard du but poursuivi. Il permet désormais au die geschikt is ten aanzien van het nagestreefde doel. Het decreet
Gouvernement de la Communauté française d'exercer une compétence qui biedt de Franse Gemeenschapsregering voortaan de mogelijkheid om een
lui était auparavant refusée et de décider des modifications du statut bevoegdheid uit te oefenen die haar voorheen was ontzegd en om over de
qui tiennent compte des spécificités de l'enseignement artistique wijzigingen van het statuut te beslissen die rekening houden met de
supérieur. specifieke kenmerken van het hoger kunstonderwijs.
A.2. Par le décret du 10 avril 1995, qui remplace le mot « abrogé » A.2. Met het decreet van 10 april 1995, dat het woord « opgeheven »
par le mot « rapporté », le législateur communautaire a entendu faire vervangt door het woord « ingetrokken », heeft de gemeenschapswetgever
entrer en vigueur, avec un effet rétroactif remontant à vingt-cinq de bedoeling gehad om, met een terugwerkende kracht van vijfentwintig
ans, l'ensemble des modifications réglementaires intervenues pendant jaar, het geheel van de wijzigingen in de regelgeving die in die
toute cette période. periode hebben plaatsgevonden, van kracht te doen worden.
« Le caractère prétendument inapproprié de l'abrogation lui a plus que « Het zogezegd ongeschikte karakter van de opheffing werd de
probablement été suggéré par le recours - et peut-être également aussi gemeenschapswetgever meer dan waarschijnlijk gesuggereerd door het
par d'autres recours - de Madame Verhelle, introduits peu de temps beroep - en misschien eveneens door andere beroepen - van mevrouw
avant l'adoption du décret du 22 décembre 1994, puisque ce recours Verhelle, ingesteld kort vóór de aanneming van het decreet van 22
illustrait que l'abrogation n'était pas suffisante pour retirer à december 1994, aangezien dat beroep aantoonde dat de opheffing niet
quelqu'un comme Madame Verhelle un droit dont elle disposait pour la volstond om aan iemand zoals mevrouw Verhelle een recht te ontnemen
période antérieure à l'abrogation, et dont elle continuait par waarover zij voor de periode voorafgaand aan de opheffing beschikte,
conséquent à disposer compte tenu des effets juridiques limités dans en dat zij bijgevolg bleef genieten, gezien de in de tijd beperkte
le temps d'une abrogation. » rechtsgevolgen van een opheffing. »
Il en résulte une différence de traitement entre enseignants puisque certains ont pu bénéficier des droits rétroactivement supprimés de manière effective tandis que d'autres, qui bénéficiaient des mêmes droits, furent victimes d'une violation de ceux-ci et, ayant porté la contestation en résultant devant les juridictions, se trouvent définitivement privés de ces droits acquis. Or, cette deuxième catégorie de personnes se trouvait dans une situation identique à celle de la première catégorie. S'il est vrai que la Cour a admis dans plusieurs arrêts que la rétroactivité pouvait se justifier par des circonstances exceptionnelles, on ne voit pas quels seraient, dans cette affaire, les impératifs de bon fonctionnement ou de continuité du service public qui justifieraient le changement de législation communautaire intervenu. « Au contraire, les travaux préparatoires laissent implicitement supposer qu'il souhaitait, ' en rapportant ' plutôt qu'' en abrogeant ' l'article 16, § 2, de la loi de 1970, clore les ' remises en cause ' Hieruit vloeit een verschil in behandeling voort onder leerkrachten, aangezien sommigen de met terugwerkende kracht afgeschafte rechten daadwerkelijk hebben kunnen genieten, terwijl anderen, die dezelfde rechten genoten, het slachtoffer waren van een schending ervan en, doordat zij de betwisting die eruit voortvloeit voor het gerecht hebben gebracht, definitief verstoken zijn van die verkregen rechten. Die tweede categorie van personen bevond zich echter in een situatie die identiek was aan die van de eerste categorie. Weliswaar heeft het Hof in talrijke arresten gesteld dat de terugwerkende kracht een verantwoording kon vinden in uitzonderlijke omstandigheden, maar het is niet duidelijk welke, in deze zaak, de dwingende vereisten van goede werking of continuïteit van de openbare dienst zouden zijn die de in de gemeenschapswetgeving doorgevoerde wijziging zouden verantwoorden. « Integendeel, uit de parlementaire voorbereiding blijkt impliciet dat
[...] de situations constituées entre 1970 et 1994. L'on ne pouvait de wetgever, door artikel 16, § 2, van de wet van 1970 ' in te trekken
', veeleer dan het ' op te heffen ', wou voorkomen dat situaties die
zich gevormd hebben tussen 1970 en 1994 ' opnieuw aan de orde zouden
mieux faire allusion à des situations conflictuelles existantes. » worden gesteld ' [...]. Men kon op geen betere manier op bestaande conflictsituaties alluderen. »
Il faut enfin relever que l'abrogation rétroactive de l'article 16, § Tot slot moet worden opgemerkt dat de opheffing met terugwerkende
2, de la loi du 7 juillet 1970 « prive de tout fondement juridique kracht van artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 « iedere
toutes les nominations, mutations et autres décisions qui ont été juridische grondslag ontneemt aan alle benoemingen, overplaatsingen en
prises en tenant compte de l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet andere beslissingen die met inachtneming van artikel 16, § 2, van de
1970. wet van 7 juli 1970 werden genomen.
En souhaitant mettre fin à quelques litiges en cours, le Conseil de la Door een einde te willen maken aan enkele hangende gedingen heeft de
Communauté française a littéralement miné la situation juridique de Franse Gemeenschapsraad de rechtstoestand van al het personeel van het
tout le personnel de l'enseignement artistique supérieur, et créé hoger kunstonderwijs letterlijk ondermijnd en andere gedingen in het
d'autres litiges. » leven geroepen. »
Il en résulte que l'article 43 du décret de la Communauté française du Hieruit volgt dat artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap
10 avril 1995 viole l'article 10 de la Constitution d'une part en tant van 10 april 1995 artikel 10 van de Grondwet schendt in zoverre het
qu'il rapporte l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 et, artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 intrekt, enerzijds, en in
d'autre part, en tant qu'il modifie rétroactivement, au profit de la zoverre het met terugwerkende kracht ten voordele van de Franse
Communauté française et de l'intervenante, une situation juridique qui Gemeenschap en de tussenkomende partij een rechtstoestand waarover een
fait l'objet d'une contestation devant le Conseil d'Etat. geding hangende is voor de Raad van State wijzigt, anderzijds.
Mémoire de la Communauté française Memorie van de Franse Gemeenschap
A.3. La Cour doit appliquer dans cette affaire sa jurisprudence A.3. Het Hof moet in deze zaak zijn rechtspraak betreffende de
concernant les règles constitutionnelles de l'égalité et de la grondwettelijke regels van gelijkheid en niet-discriminatie toepassen.
non-discrimination. Il faut, à cet égard, distinguer la différence de In dat verband moet een onderscheid worden gemaakt tussen het verschil
traitement qui est justifiée de manière objective et raisonnable de la in behandeling dat objectief en redelijk is verantwoord en de
véritable discrimination au sens de l'article 10 de la Constitution. eigenlijke discriminatie in de zin van artikel 10 van de Grondwet. In
Dans l'arrêt n° 30/95 du 4 avril 1995, la Cour s'est prononcée sur une problématique proche du présent cas d'espèce, puisqu'elle concernait un décret de la Communauté flamande concernant les statuts de certains membres du personnel de l'enseignement communautaire. Si l'on applique un même raisonnement pour la présente affaire, il y a lieu de répondre négativement à la question posée par le Conseil d'Etat. A.4. L'examen des travaux préparatoires des décrets du 22 décembre 1994 et du 10 avril 1995 révèle que les modifications intervenues se fondent sur des critères et des justifications objectifs et raisonnables. Par le décret du 22 décembre 1994, le législateur décrétal poursuivait un objectif tout à fait étranger à la volonté d'influencer dans un sens déterminé l'issue de procédures; l'objectif poursuivi tendait à l'efficacité et à la cohérence de la politique de l'enseignement. Par le décret du 10 avril 1995, le législateur décrétal ne visait pas non plus à influencer dans un sens déterminé l'issue de procédures judiciaires ou à empêcher les juridictions de se prononcer sur une het arrest nr. 30/95 van 4 april 1995 heeft het Hof zich uitgesproken over een problematiek die nauw aansluit bij de voorliggende zaak, aangezien die zaak betrekking had op een Vlaams decreet betreffende de rechtsposities van bepaalde personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs. Indien men in deze zaak dezelfde redenering volgt, moet de vraag van de Raad van State ontkennend worden beantwoord. A.4. Uit het onderzoek van de parlementaire voorbereiding van de decreten van 22 december 1994 en 10 april 1995 blijkt dat de wijzigingen die hebben plaatsgevonden, steunen op objectieve en redelijke criteria en dat zij objectief en in redelijkheid zijn verantwoord. Met het decreet van 22 december 1994 streefde de decreetgever een doelstelling na die volkomen vreemd is aan de bedoeling de uitkomst van gedingen in een welbepaalde zin te beïnvloeden; het nagestreefde doel bestond erin de doeltreffendheid en de samenhang van het onderwijsbeleid te bevorderen. Met het decreet van 10 april 1995 beoogde de decreetgever evenmin de afloop van gerechtelijke procedures in een bepaalde zin te beïnvloeden of rechtscolleges te verhinderen zich uit te spreken over een
question de droit déterminée. « Il s'agissait avant tout, non pas welbepaalde rechtsvraag. « Het was allereerst de bedoeling, niet om
d'établir les différences de traitement injustifiées mais bien de onverantwoorde verschillen in behandeling in te voeren, maar wel om
veiller à ce que la législation inhérente à l'enseignement présente un erover te waken dat de wetgeving die inherent is aan het onderwijs een
caractère cohérent. » Il n'y a dès lors pas de violation de l'article samenhangend karakter vertoont. » Bijgevolg bestaat er geen schending
10 de la Constitution même si un effet rétroactif est conféré à la van artikel 10 van de Grondwet, zelfs als aan de wetswijziging
modification législative puisqu'elle repose sur des critères terugwerkende kracht wordt verleend, aangezien die wijziging steunt op
objectivement justifiés et qu'elle ne concerne évidemment pas telle ou objectief verantwoorde criteria en zij uiteraard niet deze of gene
telle personne déterminée. welbepaalde persoon betreft.
Mémoire de la partie intervenante Memorie van de tussenkomende partij
A.5. Il faut d'abord se demander si les catégories de personnes entre A.5. Allereerst dient men zich af te vragen of de categorieën van
lesquelles une inégalité est alléguée sont suffisamment comparables. personen waartussen een ongelijkheid wordt aangevoerd, voldoende
vergelijkbaar zijn. De verzoekster behoort immers niet tot een
En effet, la requérante n'appartient pas à une catégorie de personnes categorie van personen die, ten opzichte van andere categorieën
qui, par rapport à d'autres catégories auxquelles elle pourrait être waarmee zij zou kunnen worden vergeleken, discriminerend zou worden
comparée, serait traitée de manière discriminatoire. Les deux behandeld. De twee categorieën van personen die de Raad van State met
catégories de personnes comparées par le Conseil d'Etat, celles qui, elkaar vergelijkt, namelijk de personen op wie krachtens het decreet
en vertu du décret du 10 avril 1995 se voient appliquer l'arrêté du van 10 april 1995 het besluit van de Franse Gemeenschapsregering van
Gouvernement de la Communauté française du 10 juin 1993, d'une part, 10 juni 1993 wordt toegepast, enerzijds, en de personen die zich
et celles qui se trouvaient sous l'empire de la règle ancienne, soit bevonden onder de gelding van de vroegere regel, namelijk het
l'arrêté royal du 22 mars 1969, d'autre part, ne sont pas comparables. koninklijk besluit van 22 maart 1969, anderzijds, zijn niet
Il n'y a pas de discrimination puisque toutes les personnes sont vergelijkbaar. Er doet zich geen discriminatie voor, aangezien alle
traitées de la même manière sous l'empire de la règle nouvelle. « En personen op dezelfde manier worden behandeld onder de gelding van de
outre, la situation de Mme Verhelle ne pourrait être comparée à celle nieuwe regel. « Bovendien zou de situatie van mevrouw Verhelle niet
des justiciables dont les actions en justice sont jugées sur le vu de la législation applicable au moment où ont été prises des décisions qui les concernent directement ou indirectement dans la mesure où, dans les faits, aucun justiciable ne s'est trouvé dans cette situation, ou dans la mesure où, à tout le moins, aucune situation de ce genre n'est dénoncée ni démontrée. » Le décret litigieux ne crée donc aucune distinction entre des catégories comparables puisque toutes les personnes dans la même situation que la requérante se voient désormais appliquer l'arrêté du Gouvernement de la Communauté kunnen worden vergeleken met die van de rechtzoekenden wier rechtsvorderingen worden beoordeeld op grond van de wetgeving die van toepassing was op het tijdstip waarop de beslissingen werden genomen die hen rechtstreeks of onrechtstreeks aanbelangen, in zoverre geen enkele rechtzoekende zich in die feitelijke situatie heeft bevonden, of in zoverre althans geen enkele dergelijke situatie wordt aangeklaagd of aangetoond. » Het betwiste decreet roept dan ook geen enkel onderscheid in het leven tussen vergelijkbare categorieën, aangezien op alle personen die zich in dezelfde situatie bevinden als C. Verhelle, voortaan het besluit van de Franse Gemeenschapsregering van 10 juni 1993 wordt toegepast.
française du 10 juin 1993. A.6. Par lui-même, le décret de la Communauté française du 10 avril A.6. Op zichzelf roept het decreet van de Franse Gemeenschap van 10
1995 ne crée aucune discrimination. Si une discrimination existe entre april 1995 geen enkele discriminatie in het leven. Als er al een
la requérante qui n'a plus le droit à la mutation et les personnes qui discriminatie bestaat tussen de verzoekende partij, die niet langer
ont bénéficié de ce droit dans le passé, cette discrimination n'est recht heeft op overplaatsing, en de personen die dat recht in het
verleden wel hebben genoten, dan moet worden opgemerkt dat die
discriminatie niet in het leven wordt geroepen door het betwiste
pas créée par le décret litigieux mais par l'arrêté du Gouvernement de decreet, maar wel door het besluit van de Franse Gemeenschapsregering
la Communauté française du 10 juin 1993. Le litige résulte de cet van 10 juni 1993. Het geding vloeit voort uit dat besluit van 10 juni
arrêté du 10 juin 1993, lequel n'a aucun effet rétroactif dans le cas 1993, dat in dit geval, namelijk voor het jaar 1994-1995, geen enkele
présent, soit pour l'année 1994-1995. terugwerkende kracht heeft.
A.7. A titre subsidiaire, si une discrimination existe, elle n'est pas A.7. Subsidiair moet worden opgemerkt dat als er al een discriminatie
contraire à l'article 10 de la Constitution. La jurisprudence de la bestaat, zij niet strijdig is met artikel 10 van de Grondwet. De
Cour relative aux règles de l'égalité et de la non-discrimination est rechtspraak van het Hof betreffende de regels van de gelijkheid en de
niet-discriminatie wordt in herinnering gebracht. In het arrest nr.
rappelée. Dans l'arrêt n° 36/90 du 22 novembre 1990, la Cour 36/90 van 22 november 1990 heeft het Arbitragehof ontkennend
d'arbitrage a répondu négativement à une question posée par la Cour de geantwoord op een vraag van het Hof van Cassatie over de vraag of geen
cassation sur le point de savoir si une distinction injustifiée onverantwoord onderscheid was ingevoerd door een wet die toepasselijk
n'était pas établie par une loi applicable aux litiges en cours et non aux litiges terminés. Par ailleurs, une discrimination qui serait éventuellement relevée peut être justifiée en l'espèce par des circonstances exceptionnelles. Les travaux préparatoires permettent d'établir cette justification objective et raisonnable. Il apparaît en effet que le décret litigieux a été édicté pour des motifs objectifs et raisonnables, étrangers à toute volonté d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit déterminée. Ces objectifs sont des objectifs d'efficacité et de cohérence de la politique de was op hangende gedingen en niet op beëindigde gedingen. Bovendien kan een discriminatie die eventueel zou worden vastgesteld, te dezen worden verantwoord op grond van uitzonderlijke omstandigheden. Met de parlementaire voorbereiding kan die objectieve en redelijke verantwoording worden aangetoond. Het blijkt immers dat het betwiste decreet werd uitgevaardigd met objectieve en redelijke motieven, die vreemd zijn aan iedere bedoeling om de afloop van een of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin te beïnvloeden of rechtscolleges te beletten zich uit te spreken over een welbepaalde rechtsvraag. Die doelstellingen zijn doelstellingen van doeltreffendheid en samenhang van het onderwijsbeleid. Het arrest nr.
l'enseignement. L'arrêt n° 30/95 du 4 avril 1995 est également rappelé. Il faut enfin considérer que le décret du 10 avril 1995 dont les objectifs ont été rappelés poursuit un intérêt public supérieur. Or, la Cour a admis à plusieurs reprises que des distinctions opérées dans le but de sauvegarder un intérêt public supérieur peuvent se justifier pour autant que les mesures prises puissent être raisonnablement considérées comme n'étant pas disproportionnées à l'objectif poursuivi. Mémoire en réponse de la partie requérante 30/95 van 4 april 1995 wordt eveneens in herinnering gebracht. Tot slot moet worden geoordeeld dat met het decreet van 10 april 1995, waarvan de doelstellingen in herinnering werden gebracht, een hoger algemeen belang wordt beoogd. Nu heeft het Hof reeds meermaals geoordeeld dat onderscheiden die worden gemaakt met het oog op de vrijwaring van een hoger algemeen belang, kunnen worden verantwoord voor zover de genomen maatregelen redelijkerwijze kunnen worden geacht niet onevenredig te zijn met de nagestreefde doelstelling. Memorie van antwoord van de verzoekende partij
A.8. Il faut relever les dissemblances entre l'affaire qui a donné A.8. Er moet worden gewezen op verschillen tussen de zaak die tot het
lieu à l'arrêt n° 30/95 du 4 avril 1995 de la Cour et la présente affaire. Dans l'affaire qui a donné lieu à l'arrêt du 4 avril 1995, le droit à la promotion de l'enseignant concerné n'était pas méconnu mais simplement différé. Ce moratoire était justifié par le fait qu'une réforme décrétale était en cours et que la réglementation ancienne n'était pas compatible avec les nouvelles dispositions adoptées par la Communauté flamande depuis 1988. Le moratoire qui s'exprimait par une mesure législative à effet rétroactif pouvait être considéré comme indispensable au bon fonctionnement ou à la continuité du service public. En outre, la réglementation ancienne ne conférait pas un véritable droit à la promotion dès lors qu'une fonction de promotion était vacante. La situation se présentait par conséquent de manière tout à fait différente de la présente affaire, où un véritable droit à la mutation a été méconnu. Dans cette affaire, il est question d'une désignation à titre temporaire intervenue en faveur de la partie intervenante, dans un emploi vacant, alors qu'une telle désignation ne pouvait en aucun cas être faite sans qu'il ait été fait appel aux candidatures en vue d'une mutation. L'on ne voit pas quel était l'impératif du bon fonctionnement ou de la continuité du service public qui justifiait pareille violation du droit de la requérante. Il était évidemment acceptable que la Communauté française estime arrest nr. 30/95 van 4 april 1995 van het Hof heeft geleid en deze zaak. In de zaak die tot het arrest van 4 april 1995 heeft geleid, werd het recht op bevordering van de betrokken leerkracht niet miskend, maar enkel uitgesteld. Dat moratorium was verantwoord op grond van het feit dat een decretale hervorming aan de gang was en dat de vroegere regeling niet verenigbaar was met de nieuwe bepalingen die de Vlaamse Gemeenschap sedert 1988 heeft aangenomen. Dat moratorium in de vorm van een wettelijke maatregel met terugwerkende kracht kon onontbeerlijk worden geacht voor de goede werking of de continuïteit van de openbare dienst. Bovendien verleende de oude reglementering geen daadwerkelijk recht op bevordering wanneer een bevorderingsambt vacant was. De situatie was bijgevolg volkomen verschillend van die in deze zaak, waarin een daadwerkelijk recht op overplaatsing werd miskend. In deze zaak gaat het om een tijdelijke aanstelling van de tussenkomende partij in een vrijgekomen betrekking, terwijl een dergelijke aanwijzing in geen geval kon gebeuren zonder een oproep tot de kandidaten met het oog op een overplaatsing. Welke de dwingende vereiste van goede werking of continuïteit van de openbare dienst was die een dergelijke schending van het recht van de verzoekster verantwoordde, is niet duidelijk. Vanzelfsprekend was het aanvaardbaar dat de Franse Gemeenschap heeft
devoir mettre fin à une situation où le statut du personnel de gemeend een einde te moeten maken aan een situatie waarin de
l'enseignement artistique supérieur était figé depuis 1970. Ce verrou rechtspositie van het personeel van het hoger kunstonderwijs sinds
enlevé, il revenait alors au Gouvernement de la Communauté française 1970 was bevroren. Wanneer die inertie was doorbroken, kwam het de
d'estimer s'il était opportun que l'ensemble de la réglementation Franse Gemeenschapsregering toe te oordelen of het opportuun was om
créée depuis 1970 doive désormais être applicable à ce personnel. En het geheel van de sinds 1970 gecreëerde regelgeving voortaan op dat
revanche, on ne voit pas pourquoi, alors que le service public avait personeel toepassing te laten vinden. Daarentegen is niet duidelijk
jusque-là bien fonctionné, et en toute continuité, sur la base de waarom de Franse Gemeenschap, terwijl de openbare dienst op basis van
l'ancienne réglementation, la Communauté française a soudain décidé de faire table rase du passé, « dans le sens où celui-ci était fictivement considéré comme n'ayant jamais existé, avec les conséquences désastreuses qu'une telle mesure impliquait pour les droits des enseignants ». Le seul motif qui puisse expliquer le décret du 10 avril 1995 est le fait que la Communauté française s'est rendu compte que des procédures juridictionnelles étaient encore en cours ou, comme dans la présente affaire, venaient récemment d'être introduites et a voulu couper court à toute remise en cause qui de vroegere regelgeving tot dan toe goed had gefunctioneerd en de continuïteit was gewaarborgd, plots heeft beslist om het verleden uit te wissen, « in die zin dat dat verleden op fictieve wijze werd geacht nooit te hebben bestaan, met de catastrofale gevolgen die een dergelijke maatregel voor de rechten van de leerkrachten met zich meebracht ». Het enige motief dat een verklaring kan bieden voor het decreet van 10 april 1995, is het feit dat de Franse Gemeenschap zich er rekenschap van heeft gegeven dat nog gerechtelijke procedures hangende waren of dat, zoals in deze zaak, kort geleden gerechtelijke procedures werden ingeleid en dat zij het opnieuw in het geding brengen van het decreet na afloop van die procedures heeft willen
pouvait encore intervenir au terme de ces procédures. C'est pourquoi voorkomen. Daarom heeft zij gekozen voor de oplossing van de
elle a opté pour la solution avec effet rétroactif sans même limiter terugwerkende kracht, zonder die terugwerkende kracht zelfs in de tijd
cette rétroactivité dans le temps, de sorte que cette rétroactivité te beperken, zodat zij zich tot de datum van inwerkingtreding van de
s'étend jusqu'à la date d'entrée en vigueur de la loi de 1970 wet van 1970 zelf uitstrekt.
elle-même. En supprimant - et non pas en différant - un véritable droit, le Door een daadwerkelijk recht af te schaffen - en niet uit te stellen -
décret contesté a créé une situation discriminatoire entre les heeft het betwiste decreet een discriminatie in het leven geroepen
enseignants qui, au même moment, disposaient des mêmes droits, onder de leerkrachten die op hetzelfde tijdstip over dezelfde rechten
puisqu'avec effet rétroactif des personnes se trouvant exactement dans beschikten, aangezien personen die zich in precies dezelfde situatie
la même situation disposent désormais de droits différents, sans bevonden, met terugwerkende kracht voortaan over verschillende rechten
justification raisonnable. beschikken, zonder redelijke verantwoording.
Concernant la source de l'éventuelle discrimination, la thèse de la Ten aanzien van de bron van de eventuele discriminatie kan de stelling
partie intervenante ne peut être admise. « Le seul fait qu'il ait van de tussenkomende partij niet worden gevolgd. « Het enkele feit dat
de opheffing diende te worden vervangen door een maatregel waarbij
fallu remplacer l'abrogation par une mesure rapportant l'article 16, § artikel 16, § 2, van de wet van 1970 werd ingetrokken, volstaat om het
2, de la loi de 1970, est suffisant pour démontrer le contraire. » tegenovergestelde aan te tonen. »
Mémoire en réponse de la partie intervenante Memorie van antwoord van de tussenkomende partij
A.9. Le raisonnement tenu par la partie requérante devant le Conseil A.9. De redenering van de verzoekende partij voor de Raad van State
d'Etat, selon lequel le décret du 10 avril 1995 était motivé par le volgens welke het decreet van 10 april 1995 ingegeven was door de zorg
souci de la Communauté française de mettre fin à des situations van de Franse Gemeenschap om een einde te maken aan bestaande
conflictuelles existantes, ne peut être suivi. conflictsituaties, kan niet worden gevolgd.
Ce n'est pas le décret litigieux qui est à l'origine de la Het is niet het betwiste decreet dat aan de oorsprong ligt van de
discrimination mais l'arrêté du Gouvernement de la Communauté discriminatie, maar wel het besluit van de Franse Gemeenschapsregering
française du 10 juin 1993. Dans son arrêt n° 30/95 du 4 avril 1995, la Cour a d'ailleurs considéré que ce n'est que dans l'hypothèse où la rétroactivité aurait pour objectif unique ou principal d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit déterminée, sans que des circonstances exceptionnelles puissent raisonnablement justifier cette intervention, qu'il y aurait atteinte aux garanties juridictionnelles offertes à tous les citoyens et, partant, violation du principe d'égalité. La partie intervenante devant le Conseil d'Etat a démontré dans son mémoire que tel n'était pas l'objectif de la disposition litigieuse. Mémoires complémentaires A.10. Par ordonnance du 28 mai 1997, la Cour a invité les parties à s'expliquer sur la question de savoir si, dès lors que la nomination van 10 juni 1993. In zijn arrest nr. 30/95 van 4 april 1995 heeft het Hof trouwens geoordeeld dat enkel in het geval waarin het enige of hoofdzakelijke doel dat met de retroactiviteit wordt beoogd, erin zou bestaan de beslechting van een of meer rechtsgedingen in een bepaalde zin te beïnvloeden of rechtscolleges te beletten over een bepaalde rechtsvraag uitspraak te doen, zonder dat uitzonderlijke omstandigheden aanwezig zijn die dat redelijkerwijze kunnen verantwoorden, afbreuk zou zijn gedaan aan de jurisdictionele waarborgen die aan alle burgers worden geboden en bijgevolg het gelijkheidsbeginsel zou worden geschonden. De tussenkomende partij voor de Raad van State heeft in haar memorie aangetoond dat zulks niet de doelstelling was van de betwiste bepaling. Aanvullende memories A.10. Bij beschikking van 28 mei 1997 heeft het Hof de partijen uitgenodigd zich nader te verklaren over de vraag of, vermits de
attaquée date du 25 juillet 1994, le contrôle de la Cour au regard de bestreden benoeming dateert van 25 juli 1994, de toetsing van het Hof
l'article 10 de la Constitution ne devrait pas également porter sur ten aanzien van artikel 10 van de Grondwet niet ook betrekking zou
l'article 37 du décret du 22 décembre 1994 qui est entré en vigueur le moeten hebben op artikel 37 van het decreet van 22 december 1994, dat
1er juillet 1994, conformément à l'article 38 de ce décret. in werking is getreden op 1 juli 1994, overeenkomstig artikel 38 van dat decreet.
La Cour a reçu un mémoire de la requérante. Het Hof heeft een memorie van de verzoekster ontvangen.
Mémoire complémentaire de la requérante Aanvullende memorie van de verzoekster
A.11. Le décret du 22 décembre 1994 s'est contenté d'abroger l'article A.11. Het decreet van 22 december 1994 heeft zich ertoe beperkt
16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970. Cette abrogation n'a d'effet que artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 op te heffen. Die
opheffing geldt enkel voor de toekomst. De bepaling van het decreet
pour l'avenir. La disposition du décret du 22 décembre 1994 est une van 22 december 1994 is een bevoegdheidstoewijzende bepaling die niet
disposition attributive de compétence qui n'a pas pour effet de rendre tot gevolg heeft dat alle wijzigingen van het koninklijk besluit van
a posteriori applicable au personnel enseignant toutes les 22 maart 1969 a posteriori toepasselijk worden gemaakt op het
modifications de l'arrêté royal du 22 mars 1969. Le Gouvernement de la onderwijzend personeel. De Franse Gemeenschapsregering is er voortaan
Communauté française est désormais habilité à faire usage de sa toe gemachtigd gebruik te maken van haar nieuwe bevoegdheid door te
nouvelle compétence en décidant, dans le respect du principe de la beslissen, met inachtneming van het beginsel van de
non-rétroactivité, d'appliquer éventuellement toutes les modifications niet-retroactiviteit, om eventueel alle wijzigingen toe te passen die
de l'arrêté royal du 22 mars 1969 intervenues depuis cette dernière het koninklijk besluit van 22 maart 1969 sedert laatstgenoemde datum
date. heeft ondergaan.
Il en résulte que, sauf à faire irrégulièrement rétroagir sa ou ses Hieruit volgt dat de Regering, behalve indien zij haar beslissing of
beslissingen onregelmatig zou doen terugwerken, vóór het decreet van
décisions, le Gouvernement se trouvait, avant le décret du 10 avril 10 april 1995 in de onmogelijkheid verkeerde de rechten te wijzigen
1995, dans l'impossibilité de modifier les droits acquis par les die het onderwijzend personeel vóór de inwerkingtreding van het
enseignants antérieurement à l'entrée en vigueur du décret du 22 decreet van 22 december 1994 had verkregen.
décembre 1994.
Le décret du 10 avril 1995 a lui une portée toute différente puisqu'il Het decreet van 10 april 1995 heeft zijnerzijds een totaal andere
rapporte purement et simplement l'article 16, § 2, de la loi du 7 draagwijdte, aangezien het artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970
juillet 1970, de sorte que toutes les modifications faites par le Roi zonder meer opheft, zodat alle wijzigingen die de Koning en nadien de
puis par l'Exécutif ou le Gouvernement de la Communauté française sont Franse Gemeenschapsexecutieve of -regering heeft aangebracht, geacht
réputées avoir été toujours directement applicables à l'enseignement worden altijd rechtstreeks toepasselijk te zijn geweest op het hoger
artistique supérieur, ce qui revient à méconnaître tous les droits kunstonderwijs, wat neerkomt op een miskenning van de door het
acquis par les enseignants. onderwijzend personeel verkregen rechten.
La requérante n'a pas mis en cause le décret du 22 décembre 1994 parce De verzoekster heeft het decreet van 22 december 1994 niet aan de orde
que, s'il n'y avait pas eu le décret du 10 avril 1995, elle n'eût pas gesteld omdat, indien het decreet van 10 april 1995 er niet was
été visée par l'abrogation de l'article 16, § 2, en vue de sa geweest, de opheffing van artikel 16, § 2, geen betrekking op haar had
mutation, par une décision qui eût dû intervenir vers le mois de gehad, met het oog op haar overplaatsing, bij een beslissing die had
juillet 1994, dans l'emploi qu'elle revendiquait. moeten worden genomen omstreeks de maand juli 1994, in de betrekking
waarop zij aanspraak maakte.
Le fait que l'article 37 du décret du 22 décembre 1994 soit entré en Het feit dat artikel 37 van het decreet van 22 december 1994 in
vigueur le 1er juillet 1994 ne faisait pas problème, compte tenu de werking is getreden op 1 juli 1994 vormde geen probleem, gelet op drie
trois éléments : la rétroactivité, toute critiquable qu'elle soit, ne elementen : de terugwerkende kracht, hoezeer zij ook vatbaar was voor
pouvait pas être de nature à priver la requérante de son droit à la kritiek, kon de verzoekster haar recht op overplaatsing niet ontnemen,
mutation puisque la procédure en vue des mutations devait être lancée vermits de procedure met het oog op overplaatsingen reeds in februari
dès le mois de février 1994 et se clôturait habituellement soit dans 1994 diende aan te vangen en gewoonlijk werd afgesloten, hetzij in de
le courant du mois de juin, soit dans le courant du mois de juillet, loop van de maand juni, hetzij in de loop van de maand juli, bij een
par une décision ministérielle de mutation; aucun arrêté du ministeriële beslissing van overplaatsing; geen enkel besluit van de
Gouvernement de la Communauté française n'a été pris pour appliquer à Franse Gemeenschapsregering werd genomen om op het hoger
l'enseignement artistique supérieur les modifications de l'arrêté kunstonderwijs de wijzigingen toe te passen die het koninklijk besluit
royal du 22 mars 1969 intervenues depuis 1969, y compris pour ce qui van 22 maart 1969 sedert 1969 heeft ondergaan, met inbegrip van
concerne l'arrêté de l'Exécutif de la Communauté française du 10 juin hetgeen het besluit van de Franse Gemeenschapsexecutieve van 10 juni
1993 qui a, pour les autres secteurs de l'enseignement, remplacé le 1993 betreft dat, voor de andere onderwijssectoren, de
overplaatsingsregeling heeft vervangen door een regeling van wijziging
régime des mutations par un régime de changement d'affectation; à van aanwijzing; gesteld dat een dergelijk besluit zou hebben bestaan
supposer qu'un tel arrêté eût existé ou qu'un tel arrêté soit pris of thans zou worden genomen, dan zou dat besluit ofwel terugwerkende
aujourd'hui, ou bien il rétroagirait au 1er juillet 1994, mais on ne kracht hebben tot 1 juli 1994, maar het is niet duidelijk wat het
voit pas très bien quel pourrait être l'effet utile d'une telle dienstige gevolg zou zijn van een dergelijke terugwerkende kracht,
rétroactivité puisque le régime des mutations pour l'année 1994-1995 aangezien de overplaatsingsregeling voor het jaar 1994-1995 reeds in
devait être mis en oeuvre dès le mois de février 1994, ou bien il de maand februari 1994 in werking moest worden gesteld, ofwel zou het
aurait en outre contenu ou contiendrait une disposition disant een andere inhoud hebben of een bepaling bevatten die er uitdrukkelijk
explicitement qu'il n'y avait pas lieu de clôturer les procédures de in voorziet dat er geen aanleiding toe bestond de regelmatig
mutation régulièrement entamées, dans lequel cas il n'eût de toute aangevatte procedures van overplaatsing af te sluiten, en in dat geval
façon pas non plus été possible de recourir au régime des changements zou het hoe dan ook niet mogelijk zijn geweest terug te vallen op de
d'affectation, puisque les demandes de changement eussent dû être regeling van nieuwe aanwijzing, aangezien de verzoeken tot nieuwe
faites dès le mois de janvier 1994 alors que, par hypothèse, in illo tempore, c'est le régime des mutations qui était en vigueur. Dans cette hypothèse, la requérante aurait mis en cause la rétroactivité de cet arrêté. En tant que la question préjudicielle porterait également sur l'article 37 du décret du 22 décembre 1994, soit elle est trop large car elle ne concerne pas le litige porté par la requérante devant le Conseil d'Etat, cette extension n'étant pas nécessaire à la solution du litige, soit elle est prématurée, si l'on imagine que le Gouvernement de la Communauté française prenait prochainement l'initiative d'adopter un arrêté rendant rétroactivement applicables au 1er juillet 1994 les modifications de l'arrêté royal du 22 mars 1969. Cependant, dans le but de décourager toute tentative de la Communauté française de porter tout de même atteinte au régime des mutations tel aanwijzing reeds in de maand januari 1994 hadden moeten worden gedaan, terwijl in illo tempore per definitie de overplaatsingsregeling van kracht was. In dat geval zou de verzoekster de terugwerkende kracht van dat besluit in het geding hebben gebracht. Voor zover de prejudiciële vraag eveneens zou handelen over artikel 37 van het decreet van 22 december 1994, dan zou zij ofwel te ruim geformuleerd zijn, want ze zou geen betrekking hebben op het geding dat de verzoekster voor de Raad van State aanhangig heeft gemaakt, aangezien die ruimere formulering overbodig zou zijn voor de oplossing van het geding, ofwel zou ze voorbarig zijn, indien men ermee rekening houdt dat de Franse Gemeenschapsregering eerlang het initiatief zou nemen een besluit uit te vaardigen waarbij de wijzigingen van het koninklijk besluit van 22 maart 1969 met terugwerkende kracht toepasselijk worden gemaakt vanaf 1 juli 1994. Met als doel iedere poging van de Franse Gemeenschap om toch inbreuk
qu'il était applicable au 30 juin 1994, la question préjudicielle te maken op de overplaatsingsregeling zoals zij toepasselijk was op 30
juni 1994 te ontmoedigen, zou de prejudiciële vraag evenwel ook
pourrait également porter sur l'article 37 du décret du 22 décembre betrekking kunnen hebben op artikel 37 van het decreet van 22 december
1994, en tant qu'il est entré en vigueur le 1er juillet 1994. C'est 1994, in zoverre het van kracht is geworden op 1 juli 1994. Het is
d'ailleurs plutôt sur l'article 38 de ce décret que devrait porter la overigens veeleer op artikel 38 van dat decreet dat de prejudiciële
question préjudicielle, c'est-à-dire sur le principe même de la vraag betrekking zou moeten hebben, namelijk op het beginsel zelf van
rétroactivité. Cet article serait contraire à l'article 10 de la de terugwerkende kracht. Dat artikel zou strijdig zijn met artikel 10
Constitution en tant qu'il devrait être interprété - quod non dans van de Grondwet in zoverre het in die zin zou moeten worden
l'esprit de la requérante - comme permettant au Gouvernement de la geïnterpreteerd - quod non volgens C. Verhelle - dat de Franse
Communauté française d'abroger le régime des mutations dans Gemeenschapsregering op grond ervan de overplaatsingsregeling kan
l'enseignement artistique supérieur en vue des mutations pour l'année opheffen in het hoger kunstonderwijs met het oog op de overplaatsingen
1994-1995. voor het jaar 1994-1995.
Une telle discrimination serait justifiée de la même manière que celle Een dergelijke discriminatie zou op dezelfde wijze worden verantwoord
qui est créée par le décret du 10 avril 1995. La Cour pourrait als die welke in het leven wordt geroepen door het decreet van 10
également interpréter les articles 37 et 38 du décret du 22 décembre april 1995. Het Hof zou de artikelen 37 en 38 van het decreet van 22
1994 comme ne permettant pas une telle interprétation, la Cour disant december 1994 ook in die zin kunnen interpreteren dat zij een
dergelijke uitlegging niet mogelijk maken, aangezien het Hof in dat
que dans ce cas ils ne violent pas l'article 10 de la Constitution. geval zegt dat die artikelen artikel 10 van de Grondwet niet schenden.
En conclusion, la partie demande à la Cour de dire que, interprétés Concluderend verzoekt de partij het Hof te zeggen dat de artikelen 37
comme ne permettant pas la remise en cause du régime des mutations en 38 van het decreet van 22 december 1994 houdende dringende
dans l'enseignement artistique supérieur en vue de l'année académique maatregelen inzake het onderwijs, in die zin geïnterpreteerd dat zij
1994-1995, les articles 37 et 38 du décret du 22 décembre 1994 portant het niet mogelijk maken de overplaatsingsregeling in het hoger
des mesures urgentes en matière d'enseignement ne violent pas kunstonderwijs aan de orde te stellen met het oog op het academiejaar
l'article 10 de la Constitution et que l'article 43 du décret de la 1994-1995, artikel 10 van de Grondwet niet schenden, en dat artikel 43
Communauté française du 10 avril 1995 portant des mesures urgentes en van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 houdende
matière d'enseignement viole l'article 10 de la Constitution, d'une dringende maatregelen inzake onderwijs artikel 10 van de Grondwet
part en tant qu'il rapporte l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet schendt, enerzijds, in zoverre het artikel 16, § 2, van de wet van 7
1970 relative à la structure générale de l'enseignement supérieur et, juli 1970 betreffende de algemene structuur van het hoger onderwijs
d'autre part, en tant qu'il modifie rétroactivement, au profit de la intrekt en, anderzijds, in zoverre het met terugwerkende kracht, ten
Communauté française et de l'intervenante, une situation juridique qui voordele van de Franse Gemeenschap en van de tussenkomende partij, een
fait l'objet d'une contestation devant le Conseil d'Etat. rechtstoestand waarover voor de Raad van State een geding hangende is, wijzigt.
- B - - B -
B.1.1. La question préjudicielle est libellée en ces termes : B.1.1. De prejudiciële vraag luidt :
« L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 « Is artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april
portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole-t-il 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs in strijd met
l'article 10 de la Constitution en tant qu'il rapporte l'article 16, § artikel 10 van de Grondwet in zoverre het artikel 16, § 2, van de wet
2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la structure générale de van 7 juli 1970 betreffende de algemene structuur van het hoger
l'enseignement supérieur, et en tant qu'il modifie rétroactivement, au onderwijs intrekt en in zoverre het in het voordeel van de Franse
profit de la Communauté française et de l'intervenante, une situation Gemeenschap en van de tussenkomende partij met terugwerking een
juridique qui fait l'objet d'une contestation devant le Conseil d'Etat rechtstoestand wijzigt waarover een geschil hangende is bij de Raad
? » van State ? »
B.1.2. L'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la B.1.2. Artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 betreffende de
structure générale de l'enseignement supérieur dispose : algemene structuur van het hoger onderwijs bepaalt :
« Jusqu'à ce qu'une loi règle cette matière, la structure, le « Totdat een wet deze aangelegenheid regelt, blijven de structuur, de
classement et la réglementation établie en matière d'enseignement rangschikking en de vigerende reglementering inzake het hoger
artistique supérieur restent en vigueur. » kunstonderwijs van kracht. »
B.1.3. L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril B.1.3. Artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10
1995 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement dispose : april 1995 houdende dringende maatregelen inzake onderwijs bepaalt :
« A l'article 37 du décret du 22 décembre 1994 portant des mesures « In artikel 37 van het decreet d.d. 22 december 1994 houdende
urgentes en matière d'enseignement, le mot ' abrogé ' est remplacé par dringende maatregelen inzake onderwijs wordt het woord ' opgeheven '
le mot ' rapporté '. » door het woord ' ingetrokken ' vervangen. »
B.1.4. L'article 37 du décret de la Communauté française du 22 B.1.4. Artikel 37 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 22
décembre 1994 portant des mesures urgentes en matière d'enseignement december 1994 houdende dringende maatregelen inzake het onderwijs
dispose : bepaalt :
« L'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 relative à la « Artikel 16, § 2, van de wet d.d. 7 juli 1970 betreffende de algemene
structure générale de l'enseignement supérieur est abrogé. » structuur van het hoger onderwijs wordt opgeheven. »
Cet article 37 entre en vigueur le 1er juillet 1994 en vertu de Dat artikel 37 treedt in werking op 1 juli 1994 krachtens artikel 38
l'article 38 du décret. van het decreet.
B.2. Le Conseil d'Etat demande à la Cour, en fonction de B.2. De Raad van State vraagt het Hof, op basis van de interpretatie
l'interprétation qu'il donne à l'article 16, § 2, de la loi du 7 die hij geeft aan artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970, of
juillet 1970, si l'article 43 du décret de la Communauté française du artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april
10 avril 1995, qui rapporte ledit article 16, § 2, est compatible avec 1995, dat het genoemde artikel 16, § 2, intrekt, bestaanbaar is met
l'article 10 de la Constitution en tant qu'il modifie rétroactivement artikel 10 van de Grondwet in zoverre het met terugwerkende kracht een
une situation juridique qui fait l'objet d'une contestation en rechtstoestand wijzigt waarover een geding hangende is.
justice. B.3. Il ressort des travaux préparatoires des articles 37 et 38 du B.3. Uit de parlementaire voorbereiding van de artikelen 37 en 38 van
décret du 22 décembre 1994 que l'abrogation de l'article 16, § 2, de het decreet van 22 december 1994 blijkt dat de opheffing van artikel
la loi du 7 juillet 1970 est une réaction à un arrêt du Conseil d'Etat 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 een reactie is op een arrest van
selon lequel cet article fige l'ensemble de la réglementation relative de Raad van State volgens hetwelk dat artikel het geheel van de
reglementering betreffende het kunstonderwijs bevriest, in afwachting
à l'enseignement artistique, en attendant qu'un décret règle le van de regeling, bij decreet, van de aangelegenheid van de
classement et la structure de l'enseignement artistique supérieur. Le rangschikking en de structuur van het hoger kunstonderwijs. De
législateur a voulu « assurer la possibilité de modifier cette wetgever wilde « de mogelijkheid die reglementering te wijzigen
réglementation au cas où le décret organisant l'enseignement ingeval het decreet houdende organisatie van het hoger kunstonderwijs
artistique supérieur devrait se faire attendre » (Doc., Conseil de la op zich zou laten wachten, veiligstellen » (Gedr. St., Franse
Communauté française, 1993-1994, n° 176/2, p. 17). Le ministre précise Gemeenschapsraad, 1993-1994, nr. 176/2, p. 17). De Minister preciseert
encore que « l'abrogation de l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet voorts dat « de opheffing van artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli
1970 est nécessaire pour permettre la prise de dispositions 1970 noodzakelijk is om verordenende bepalingen met betrekking tot
réglementaires visant des membres du personnel » et que « le problème personeelsleden te kunnen uitvaardigen » en dat « het probleem met
en ce qui concerne le personnel est que l'on ne peut prendre aucune betrekking tot het personeel hierin bestaat dat geen enkele bepaling
disposition sur la base de l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet kan worden genomen op grond van artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli
1970, ces dispositions faisant l'objet de recours continuels au 1970, aangezien tegen die bepalingen voortdurend beroepen worden
Conseil d'Etat » (ibidem, p. 18). ingesteld voor de Raad van State » (ibidem, p. 18).
B.4. Les travaux préparatoires de l'article 43 du décret de la B.4. De parlementaire voorbereiding van artikel 43 van het decreet van
Communauté française du 10 avril 1995 expliquent pour quel motif le de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 geeft aan om welke reden de
terme « rapporté » a été substitué au terme « abrogé » : term « opgeheven » werd vervangen door de term « ingetrokken » :
« L'emploi du mot ' rapporté ' permet de considérer que l'article 16, « Het gebruik van het woord ' ingetrokken ' maakt het mogelijk ervan
paragraphe 2, de la loi du 7 juillet 1970, n'a jamais existé. Toutes uit te gaan dat artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970 nooit
les dispositions réglementaires concernant exclusivement ou heeft bestaan. Alle verordenende bepalingen die geheel of ten dele
partiellement l'enseignement artistique ne pourront être remises en betrekking hebben op het kunstonderwijs zullen niet opnieuw aan de
cause suite à la jurisprudence du Conseil d'Etat Stecké c/ Conseil de orde kunnen worden gesteld ten gevolge van de rechtspraak van de Raad
la Communauté française du 29 juin 1994. van State in het arrest Stecké tegen de Franse Gemeenschapsraad van 29 juni 1994.
L'emploi du mot ' abroger ' était tout à fait inapproprié dans la Het gebruik van het woord ' opheffen ' was volstrekt ongeschikt, in
mesure, d'une part, où toutes les dispositions réglementaires zoverre alle verordenende bepalingen betreffende het kunstonderwijs
concernant l'enseignement artistique prises entre 1970 et 1994 die tussen 1970 en 1994 werden genomen, steeds opnieuw aan de orde
pouvaient toujours être remises en cause et dans la mesure, d'autre konden worden gesteld, enerzijds, en in zoverre eruit kan worden
part, où il peut être déduit que toutes les dispositions en matière de afgeleid dat alle bepalingen op het stuk van structuur, van
structure, de classement et de réglementation de l'enseignement rangschikking en van regelgeving van het kunstonderwijs niet langer
artistique ne sont plus en vigueur. » (Doc., Conseil de la Communauté van kracht zijn, anderzijds. » (Gedr. St., Franse Gemeenschapsraad,
française, 1994-1995, n° 230/2, p. 11) 1994-1995, nr. 230/2, p. 11)
B.5. En disposant que l'article 16, § 2, de la loi du 7 juillet 1970 B.5. Door te bepalen dat artikel 16, § 2, van de wet van 7 juli 1970
était « rapporté », le législateur décrétal a pris une mesure rétroactive. La rétroactivité de dispositions législatives, qui est de nature à créer de l'insécurité juridique, ne peut se justifier que par des circonstances particulières, notamment lorsqu'elle est indispensable au bon fonctionnement ou à la continuité du service public. S'il s'avère en outre que la rétroactivité de la norme législative a pour effet d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'une ou de plusieurs procédures judiciaires ou d'empêcher les juridictions de se prononcer sur une question de droit déterminée, la nature du principe en cause exige que des circonstances exceptionnelles justifient cette intervention du législateur qui porte atteinte, au détriment d'une catégorie de citoyens, aux garanties juridictionnelles offertes à tous. En l'espèce, la rétroactivité a pour effet, d'ailleurs voulu, d'influencer dans un sens déterminé l'issue d'actions en justice pendantes. La Cour n'aperçoit pas - et les travaux préparatoires n'indiquent pas - quelles circonstances exceptionnelles justifieraient la rétroactivité critiquée. Celle-ci porte donc atteinte, sans justification admissible, aux garanties juridictionnelles de ceux qui seraient engagés dans des procédures. werd « ingetrokken », heeft de decreetgever een maatregel met terugwerkende kracht genomen. De terugwerkende kracht van wetsbepalingen, die van die aard is dat zij rechtsonzekerheid in het leven kan roepen, kan enkel worden verantwoord op grond van bijzondere omstandigheden, inzonderheid wanneer zij onontbeerlijk is voor de goede werking of de continuïteit van de openbare dienst. Indien bovendien blijkt dat de terugwerkende kracht van de wetskrachtige norm tot gevolg heeft dat de afloop van een of meer gerechtelijke procedures in een welbepaalde zin wordt beïnvloed of dat rechtscolleges verhinderd worden zich uit te spreken over een welbepaalde rechtsvraag, vergt de aard van het in het geding zijnde beginsel dat uitzonderlijke omstandigheden een verantwoording bieden voor dat optreden van de wetgever, dat ten nadele van een categorie van burgers inbreuk maakt op de jurisdictionele waarborgen die aan allen worden geboden. Te dezen heeft de terugwerkende kracht tot gevolg, en dat gevolg is trouwens gewild, dat de afloop van hangende rechtsgedingen in een welbepaalde zin wordt beïnvloed. Het Hof ziet niet in - en de parlementaire voorbereiding geeft niet aan - welke uitzonderlijke omstandigheden een verantwoording zouden bieden voor de betwiste terugwerkende kracht. Die terugwerkende kracht maakt dan ook zonder genoegzame verantwoording inbreuk op de jurisdictionele waarborgen van diegenen die in procedures zijn verwikkeld.
B.6. Il résulte de ce qui précède que l'article 43 du décret de la B.6. Uit hetgeen voorafgaat volgt dat artikel 43 van het decreet van
Communauté française du 10 avril 1995 n'est pas compatible avec de Franse Gemeenschap van 10 april 1995 niet bestaanbaar is met
l'article 10 de la Constitution. artikel 10 van de Grondwet.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 43 du décret de la Communauté française du 10 avril 1995 Artikel 43 van het decreet van de Franse Gemeenschap van 10 april 1995
portant des mesures urgentes en matière d'enseignement viole l'article 10 de la Constitution. houdende dringende maatregelen inzake onderwijs schendt artikel 10 van de Grondwet.
Ainsi prononcé en langue française et en langue néerlandaise, Aldus uitgesproken in het Frans en het Nederlands, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 6 novembre 1997. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 6 november 1997.
Le greffier, De griffier,
L. Potoms. L. Potoms.
Le président f.f., De wnd. voorzitter,
L. François. L. François.
^