Etaamb.openjustice.be
Vue multilingue de Arrêt De La Cour Constitutionelle du --
← Retour vers "Arrêt n° 29/97 du 21 mai 1997 Numéro du rôle : 1000 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 8 du Code pénal militaire, posée par la Cour militaire. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchio après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par arr(...)"
Arrêt n° 29/97 du 21 mai 1997 Numéro du rôle : 1000 En cause : la question préjudicielle concernant l'article 8 du Code pénal militaire, posée par la Cour militaire. La Cour d'arbitrage, composée des présidents L. De Grève et M. Melchio après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : I. Objet de la question préjudicielle Par arr(...) Arrest nr. 29/97 van 21 mei 1997 Rolnummer 1000 In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8 van het Militair Strafwetboek, gesteld door het Militair Gerechtshof. Het Arbitragehof, samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en wijst na beraad het volgende arrest : I. Onderwerp van de prejudiciële vraag Bij arrest van 2(...)
COUR D'ARBITRAGE ARBITRAGEHOF
Arrêt n° 29/97 du 21 mai 1997 Arrest nr. 29/97 van 21 mei 1997
Numéro du rôle : 1000 Rolnummer 1000
En cause : la question préjudicielle concernant l'article 8 du Code In zake : de prejudiciële vraag betreffende artikel 8 van het Militair
pénal militaire, posée par la Cour militaire. Strafwetboek, gesteld door het Militair Gerechtshof.
La Cour d'arbitrage, Het Arbitragehof,
composée des présidents L. De Grève et M. Melchior, et des juges H. samengesteld uit de voorzitters L. De Grève en M. Melchior, en de
Boel, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts et R. Henneuse, assistée du rechters H. Boel, G. De Baets, E. Cerexhe, A. Arts en R. Henneuse,
référendaire faisant fonction de greffier R. Moerenhout, présidée par bijgestaan door referendaris R. Moerenhout, waarnemend griffier, onder
le président L. De Grève, voorzitterschap van voorzitter L. De Grève,
après en avoir délibéré, rend l'arrêt suivant : wijst na beraad het volgende arrest :
I. Objet de la question préjudicielle I. Onderwerp van de prejudiciële vraag
Par arrêt du 23 octobre 1996 en cause du ministère public contre C. Bij arrest van 23 oktober 1996 in zake het openbaar ministerie tegen
Van Elsen, dont l'expédition est parvenue au greffe de la Cour C. Van Elsen, waarvan de expeditie ter griffie van het Arbitragehof is
d'arbitrage le 4 novembre 1996, la Cour militaire a posé la question ingekomen op 4 november 1996, heeft het Militair Gerechtshof de
préjudicielle suivante : volgende prejudiciële vraag gesteld :
« Les règles constitutionnelles de l'égalité des Belges devant la loi « Verhinderen de grondwettelijke regels van de gelijkheid der Belgen
et de la non-discrimination entre les citoyens ne font-elles pas voor de wet en van de niet-discriminatie tussen de burgers niet het
obstacle à la différence existant apparemment entre, d'une part, les verschil dat ogenschijnlijk bestaat tussen, enerzijds, deserterende
sous-officiers, caporaux et brigadiers déserteurs, qui sont onderofficieren, korporaals en brigadiers die automatisch van hun
automatiquement privés de leur grade lorsqu'une peine d'emprisonnement graad worden beroofd bij het opleggen van militaire gevangenisstraf, zelfs met
militaire leur est infligée, même avec sursis, et, d'autre part, les uitstel, en, anderzijds, deserterende officieren die bij toepassing
officiers déserteurs qui, en application des articles 43 et 44 du Code van de artikelen 43 en 44 van het militair strafwetboek tot afzetting
pénal militaire, sont punis de destitution, peine qui, en application
de la loi du 29 juin 1964, peut quant à elle être assortie d'un sursis worden veroordeeld, straf die, met toepassing van de wet van 29 juni
d'exécution, ce qui autoriserait ces officiers à continuer de servir 1964, wel met uitstel van tenuitvoerlegging kan worden uitgesproken,
en tant qu'officiers aussi longtemps que n'intervient pas à leur égard wat deze officieren zou toelaten verder als officier te dienen zolang
une déchéance de ce sursis ? Comment, s'il est répondu positivement à er tegenover hen geen verval van uitstel tussenkomt ? Hoe moet, indien
la question précitée, convient-il de supprimer en droit cette op voormelde vraag positief wordt geantwoord, deze discriminatie
discrimination ? » rechtens worden weggewerkt ? »
II. Les faits et la procédure antérieure II. De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil
1. Par jugement du 1er juillet 1996, C. Van Elsen, adjudant 1. Bij vonnis van 1 juli 1996 werd C. Van Elsen, adjudant
sous-officier de carrière, fut condamné par le Conseil de guerre beroepsonderofficier, door de Bestendige Krijgsraad te Brussel
permanent siégeant à Bruxelles à cinq mois d'emprisonnement militaire, veroordeeld tot vijf maanden militaire gevangenisstraf en beroving van
assortis d'une privation de grade avec sursis pour une durée de trois graad met uitstel gedurende drie jaar, omdat hij in strijd met de
ans, parce qu'en violation des articles 45 et 47 du Code pénal artikelen 45 en 47 van het Militair Strafwetboek niet binnen vijftien
militaire, il n'était pas rentré à son corps dans les quinze jours de dagen na het verstrijken van zijn verlof of van zijn permissie naar
la date d'expiration de son congé ou de sa permission, avec la zijn korps was teruggekeerd, met de verzwarende omstandigheid dat hij
circonstance aggravante qu'il avait franchi les limites du territoire de grenzen van het Belgisch grondgebied was overgetrokken door zich
belge en se rendant en Thaïlande. naar Thailand te begeven.
2. Le ministère public fit appel de ce jugement le 12 juillet 1996. 2. Tegen dat vonnis werd op 12 juli 1996 door het openbaar ministerie
3. Dans son arrêt du 23 octobre 1996, la Cour militaire observe que hoger beroep ingesteld. 3. In zijn arrest van 23 oktober 1996 overweegt het Militair
selon la doctrine et la jurisprudence actuelles, la privation du grade Gerechtshof dat volgens de thans bestaande rechtsleer en rechtspraak
résultant d'une peine d'emprisonnement militaire ne constituerait pas de beroving van graad die volgt uit het opleggen van de militaire
une peine séparée au sens que la loi donne à ce terme, mais un effet gevangenisstraf geen afzonderlijke straf zou zijn in de wettelijke zin
automatique attaché à la condamnation à l'emprisonnement militaire. La van het woord, maar een automatisch gevolg van de militaire
loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la gevangenisstraf. Derhalve zou de wet van 29 juni 1964 betreffende de
probation ne serait donc pas applicable. opschorting, het uitstel en de probatie niet van toepassing zijn.
La Cour militaire décida qu'avant de statuer, elle devait poser la Alvorens recht te doen besluit het Militair Gerechtshof eerdervermelde
question préjudicielle précitée à la Cour d'arbitrage. La Cour prejudiciële vraag aan het Arbitragehof te stellen. Het Militair
militaire constate en effet que : 1) un officier qui se rendrait Gerechtshof stelt immers vast dat : 1) een officier die desertie zou
coupable de désertion doit, selon les articles 43 et 44 du Code pénal plegen, volgens de artikelen 43 en 44 van het Militair Strafwetboek
militaire, être condamné à la peine de destitution, peine qui peut moet worden veroordeeld tot de straf van afzetting, straf die met
être prononcée avec sursis, ce qui implique à moins d'une déchéance uitstel van de tenuitvoerlegging kan worden uitgesproken, wat -
ultérieure du sursis que l'officier condamné conserve tout au moins behoudens later verval van dat uitstel - inhoudt dat de veroordeelde
provisoirement son rang; 2) les autres gradés qui, pour une même officier, althans voorlopig, zijn rang blijft behouden; 2) dat andere
désertion, sont condamnés à une peine d'emprisonnement militaire conformément à l'article 46 du Code pénal militaire se voient ipso facto privés de leur grade, même si la peine d'emprisonnement militaire est assortie d'un sursis. La Cour militaire se demande s'il existe pour cette différence de traitement une justification objective et raisonnable concernant le but et les effets de la norme en cause. Si tel n'était pas le cas, la Cour militaire demande si cette différence ne doit pas être supprimée en droit en donnant à l'effet prévu à l'article 8, alinéa 2, du Code pénal militaire le caractère d'une peine accessoire, ce qui permettrait l'application de la loi du 29 juin 1964. gegradueerden die bij eenzelfde desertie volgens artikel 46 van het Militair Strafwetboek tot militaire gevangenisstraf worden veroordeeld ipso facto van hun graad worden beroofd, zelfs indien de militaire gevangenisstraf met uitstel van de tenuitvoerlegging wordt uitgesproken. Het Militair Gerechtshof stelt zich de vraag of voor dat verschil in behandeling een objectieve en redelijke verantwoording bestaat met betrekking tot het doel en de gevolgen van de ter beoordeling staande norm. Mocht dat niet het geval zijn, stelt het Militair Gerechtshof zich de vraag of dat verschil niet rechtens moet worden weggewerkt door aan het gevolg, waarin het tweede lid van artikel 8 van het Militair Strafwetboek voorziet, het karakter te geven van een accessoire straf, wat de toepassing van de wet van 29 juni 1964 mogelijk zou maken.
III. La procédure devant la Cour III. De rechtspleging voor het Hof
Par ordonnance du 4 novembre 1996, le président en exercice a désigné Bij beschikking van 4 november 1996 heeft de voorzitter in functie de
les juges du siège conformément aux articles 58 et 59 de la loi rechters van de zetel aangewezen overeenkomstig de artikelen 58 en 59
spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage. van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof.
Les juges-rapporteurs ont estimé n'y avoir lieu de faire application De rechters-verslaggevers hebben geoordeeld dat er geen aanleiding was
des articles 71 ou 72 de la loi organique. om artikel 71 of 72 van de organieke wet toe te passen.
La décision de renvoi a été notifiée conformément à l'article 77 de la Van de verwijzingsbeslissing is kennisgegeven overeenkomstig artikel
loi organique, par lettres recommandées à la poste le 21 novembre 77 van de organieke wet bij op 21 november 1996 ter post aangetekende
1996. brieven.
L'avis prescrit par l'article 74 de la loi organique a été publié au Het bij artikel 74 van de organieke wet voorgeschreven bericht is
Moniteur belge du 23 novembre 1996. bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad van 23 november 1996.
Des mémoires ont été introduits par : Memories zijn ingediend door :
l'auditeur général près la Cour militaire, par lettre recommandée à la poste le 6 décembre 1996; de auditeur-generaal bij het Militair Gerechtshof, bij op 6 december 1996 ter post aangetekende brief;
l'a.s.b.l. Syndicat national des militaires, avenue Milcamps 77, 1030 de v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen, Milcampslaan 77, 1030
Bruxelles, par lettre recommandée à la poste le 23 décembre 1996; Brussel, bij op 23 december 1996 ter post aangetekende brief;
le Conseil des ministres, rue de la Loi 16, 1000 Bruxelles, par lettre de Ministerraad, Wetstraat 16, 1000 Brussel, bij op 30 december 1996
recommandée à la poste le 30 décembre 1996. ter post aangetekende brief.
Ces mémoires ont été notifiés conformément à l'article 89 de la loi Van die memories is kennisgegeven overeenkomstig artikel 89 van de
organique, par lettres recommandées à la poste le 21 janvier 1997. organieke wet bij op 21 januari 1997 ter post aangetekende brieven.
Des mémoires en réponse ont été introduits par : Memories van antwoord zijn ingediend door :
l'a.s.b.l. Syndicat national des militaires, par lettre recommandée à de v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen, bij op 19 februari 1997
la poste le 19 février 1997; ter post aangetekende brief;
C. Van Elsen, avenue Princesse Elisabeth 165, 1030 Bruxelles, par C. Van Elsen, Prinses Elisabethlaan 165, 1030 Brussel, bij op 19
lettre recommandée à la poste le 19 février 1997.
Par ordonnance du 29 avril 1997, la Cour a prorogé jusqu'au 4 novembre
1997 le délai dans lequel l'arrêt doit être rendu. februari 1997 ter post aangetekende brief.
Bij beschikking van 29 april 1997 heeft het Hof de termijn waarbinnen
het arrest moet worden gewezen, verlengd tot 4 november 1997.
Par ordonnance du 25 mars 1997, la Cour a déclaré l'affaire en état et Bij beschikking van 25 maart 1997 heeft het Hof de zaak in gereedheid
fixé l'audience au 17 avril 1997 après avoir déclaré irrecevable le verklaard en de dag van de terechtzitting bepaald op 17 april 1997, na
mémoire en réponse de C. Van Elsen et l'avoir écarté des débats. de memorie van antwoord van C. Van Elsen onontvankelijk te hebben
verklaard en ze uit de debatten te hebben geweerd.
Cette ordonnance a été notifiée aux parties ainsi qu'à leurs avocats, Van die beschikking is kennisgegeven aan de partijen en hun advocaten
par lettres recommandées à la poste le26 mars 1997. bij op 26 maart 1997 ter post aangetekende brieven.
A l'audience publique du 17 avril 1997 : Op de openbare terechtzitting van 17 april 1997 :
ont comparu : zijn verschenen :
. Me Ph. Traest, avocat au barreau de Bruxelles, pour le Conseil des . Mr. Ph. Traest, advocaat bij de balie te Brussel, voor de
ministres; Ministerraad;
. Me Ph. Vande Casteele et Me S. Huart, avocats au barreau de . Mr. Ph. Vande Casteele en Mr. S. Huart, advocaten bij de balie te
Bruxelles, pour l'a.s.b.l. Syndicat national des militaires; Brussel, voor de v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen;
les juges-rapporteurs H. Boel et E. Cerexhe ont fait rapport; hebben de rechters-verslaggevers H. Boel en E. Cerexhe verslag
uitgebracht;
les avocats précités ont été entendus; zijn de voornoemde advocaten gehoord;
l'affaire a été mise en délibéré. is de zaak in beraad genomen.
La procédure s'est déroulée conformément aux articles 62 et suivants De rechtspleging is gevoerd overeenkomstig de artikelen 62 en volgende
de la loi organique, relatifs à l'emploi des langues devant la Cour. van de organieke wet, die betrekking hebben op het gebruik van de talen voor het Hof.
IV. Objet des dispositions en cause IV. Onderwerp van de in het geding zijnde bepalingen
Les articles 6, 8, 43, 44, 45, 46 et 47 du Code pénal militaire De artikelen 6, 8, 43, 44, 45, 46 en 47 van het Militair Strafwetboek
disposent : bepalen :
«

Art. 6.La peine de la destitution ne s'applique qu'aux officiers.

«

Art. 6.De straf van de afzetting is slechts op de officieren toepasselijk.

Elle a pour effet de priver le condamné de son grade et du droit d'en Zij heeft tot gevolg de veroordeelde te beroven van zijn graad en van
porter les insignes et l'uniforme. het recht om er de kentekenen en de uniform van te dragen.

Art. 8.L'emprisonnement militaire s'applique aux sous-officiers,

Art. 8.De militaire gevangenisstraf is toepasselijk op de

caporaux, brigadiers et soldats. onderofficieren, korporaals, brigadiers en soldaten.
Il emporte pour les sous-officiers, caporaux et brigadiers la privation de leur grade.

Art. 43.Est réputé déserteur et sera puni de la destitution : Tout officier qui, en temps de guerre, se sera absenté de son corps ou de sa résidence pendant plus de trois jours ou qui sera sorti du royaume sans autorisation; Tout officier qui, en temps de paix, se sera absenté de son corps ou de sa résidence pendant plus de quinze jours, ou qui, étant sorti du royaume sans autorisation, sera demeuré absent pendant plus de huit jours.

Art. 44.La même peine pourra être infligée à tout officier en congé ou en permission qui ne sera pas rentré à son corps ou à sa résidence, en temps de guerre, trois jours, en temps de paix, quinze jours après l'expiration de son congé ou de sa permission, ou après avoir reçu un ordre de rappel.

Art. 45.Est réputé déserteur : Tout sous-officier, caporal, brigadier ou soldat qui se sera absenté de son corps ou de son détachement, sans y être autorisé, pendant plus de trois jours en temps de guerre, pendant plus de huit jours en temps de paix; Tout sous-officier, caporal, brigadier ou soldat qui voyageant isolément, ne sera pas arrivé à destination en temps de guerre, trois jours, en temps de paix, huit jours après celui qui lui aura été fixé; Tout sous-officier, caporal, brigadier ou soldat en permission ou en congé qui ne sera pas rentré à son corps, en temps de guerre trois jours, en temps de paix quinze jours après l'expiration de son congé ou de sa permission, ou après l'époque fixée par un ordre de rappel.

Voor de onderofficieren, korporaals en brigadiers heeft zij de berooving van hunnen graad ten gevolge.

Art. 43.Wordt als deserteur beschouwd en zal met afzetting gestraft worden : Ieder officier die, in oorlogstijd, zich gedurende meer dan drie dagen van zijn korps of van zijn verblijfplaats zal verwijderd hebben, of die buiten het koninkrijk zal gegaan zijn zonder machtiging; Ieder officier die, in vredestijd, zich gedurende meer dan vijftien dagen van zijn korps of van zijn verblijfplaats zal verwijderd hebben, of die zonder machtiging buiten het koninkrijk gegaan zijnde, gedurende meer dan acht dagen afwezig zal gebleven zijn.

Art. 44.Dezelfde straf zal kunnen opgelegd worden aan ieder officier met verlof of met permissie, die niet naar zijn korps of zijn verblijfplaats zal teruggekeerd zijn, in oorlogstijd, drie dagen, in vredestijd, vijftien dagen na het verstrijken van zijn verlof of van zijn permissie, of na een bevel van wederoproeping ontvangen te hebben.

Art. 45.Wordt als deserteur beschouwd : Ieder onderofficier, korporaal, brigadier of soldaat die, zonder daartoe gemachtigd te zijn, zich van zijn korps of detachement zal verwijderd hebben gedurende meer dan drie dagen, in oorlogstijd, meer dan acht dagen, in vredestijd; Ieder onderofficier, korporaal, brigadier of soldaat die, afzonderlijk reizend, ter bestemming niet zal aangekomen zijn, in oorlogstijd, drie dagen, in vredestijd, acht dagen na de hem gestelde dag; Ieder onderofficier, korporaal, brigadier of soldaat met permissie of met verlof, die niet naar zijn korps zal teruggekeerd zijn, in oorlogstijd, drie dagen, in vredestijd, vijftien dagen na het verstrijken van zijn verlof of van zijn permissie, of na het tijdstip bepaald bij een wederoproepingsbevel.

Art. 46.Tout sous-officier, caporal, brigadier ou soldat coupable de

Art. 46.Ieder onderofficier, korporaal, brigadier of soldaat,

désertion en temps de paix sera puni de l'emprisonnement militaire de schuldig aan desertie in vredestijd, wordt gestraft met twee maanden
deux mois à deux ans. tot twee jaar militaire gevangenis.

Art. 47.La durée de l'emprisonnement militaire sera de trois mois à trois ans : Si le coupable a déjà antérieurement été condamné pour désertion; S'il a déserté de concert avec un camarade; S'il a emporté son arme à feu ou emmené son cheval; S'il faisait partie d'une patrouille, d'une garde, d'un poste ou de tout autre service armé au moment de la désertion; S'il a franchi les limites du territoire belge; S'il a fait usage d'un congé ou permission contrefaits ou falsifiés; Si la désertion a duré plus de six mois. »

Art. 47.De militaire gevangenisstraf bedraagt van drie maanden tot drie jaar : Indien de schuldige reeds vroeger wegens desertie werd veroordeeld; Indien hij in overleg met een makker is gedeserteerd; Indien hij zijn vuurwapen of zijn paard heeft medegenomen; Indien hij op 't ogenblik van de desertie deel uitmaakte van een patrouille, een wacht, een post of om 't even welke andere gewapende dienst; Indien hij de grenzen van het Belgisch grondgebied is overgetrokken; Indien hij zich van een nagemaakte of vervalste verlof- of permissiebrief heeft bediend; Indien de desertie langer dan zes maand heeft geduurd. »

L'article 34 du Code de procédure pénale militaire énonce : Artikel 34 van het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger luidt :
«

Art. 34.Les dispositions énoncées dans l'article 9 de la loi du 31

«

Art. 34.De beschikkingen van artikel 9 der wet van 31 mei 1888, ter

mai 1888, instituant la libération conditionnelle, sont rendues invoering van de voorwaardelijke invrijheidstelling, worden
applicables aux infractions commises par les personnes qui toepasselijk gemaakt op de overtredingen, begaan door personen die tot
appartiennent à l'armée ou qui sont justiciables de la juridiction het leger behooren of aan de militaire rechtsmacht onderworpen zijn.
militaire. Het uitstel kan echter verleend worden, zelfs wanneer de
Le sursis peut, toutefois, être accordé, même lorsque l'emprisonnement gevangenisstraf twee jaar te boven gaat, indien deze gevangenisstraf
à subir dépasse deux ans, si cet emprisonnement a été prononcé en uitgesproken werd krachtens het Militaire Strafwetboek of de
vertu du Code pénal militaire ou de l'arrêté-loi du 13 novembre 1915. besluitwet van 13 november 1915.
Il peut être accordé pour l'emprisonnement militaire, quelle que soit Het mag verleend worden voor de militaire gevangenisstraf om 't even
sa durée. van welken duur.
Ces dispositions ne s'appliquent, en aucun cas, à la peine militaire Deze beschikkingen zijn in geen geval toepasselijk op de militaire
de la destitution. afzetting.
Nonobstant le sursis accordé, la condamnation à l'emprisonnement Niettegenstaande het verleende uitstel, heeft de veroordeeling tot
militaire emporte pour les sous-officiers, caporaux et brigadiers, la militaire gevangenisstraf, voor de onderofficieren,korporaals en
privation de leur grade. » brigadiers, berooving van hunnen graad ten gevolge. »
V. En droit V. In rechte
A A
Mémoire de l'auditeur général Memorie van de auditeur-generaal
A.1.1. La question, telle qu'elle est posée par la Cour militaire, A.1.1. De vraag, zoals ze door het Militair Gerechtshof is gesteld,
appelle une réponse affirmative. En effet, la destitution prévue pour
les officiers à l'article 6 du Code pénal militaire a les mêmes moet positief worden beantwoord. De afzetting waarin artikel 6 van het
conséquences individuelles que la privation du grade applicable, en Militair Strafwetboek voorziet voor officieren, heeft immers dezelfde
vertu de l'article 8 de ce Code, aux sous-officiers, brigadiers et caporaux. Dans la mesure où il empêche, comme l'admet la jurisprudence la plus récente de la Cour militaire, que la privation du grade soit prononcée avec sursis, cet article 8 crée, dans le statut pénal militaire, une nette discrimination entre les officiers, d'une part, et les sous-officiers, brigadiers et caporaux, d'autre part. La différence de traitement n'est pas raisonnablement justifiée. La désertion d'un officier constitue, cela va sans dire, une infraction plus directe à la discipline militaire que la désertion d'un membre du cadre subalterne. Tant les responsabilités liées au statut d'officier que les effets d'une désertion pour les forces armées exigent donc que la sanction pénale punissant la désertion d'un officier soit au moins aussi lourde que la sanction infligée pour la désertion d'un individuele gevolgen als de beroving van graad die krachtens artikel 8 van toepassing is op de onderofficieren, brigadiers en korporaals. In zoverre dat artikel 8, zoals de jongste rechtspraak van het Militair Gerechtshof aanneemt, belet dat de beroving van de graad met uitstel van tenuitvoerlegging wordt uitgesproken, creëert het een duidelijke discriminatie in het militair strafrechtelijk statuut tussen officieren, enerzijds, en onderofficieren, brigadiers en korporaals, anderzijds. Het verschil in behandeling is niet redelijk verantwoord. In geval van desertie door een officier staat vanzelfsprekend vast dat dit een meer rechtstreekse inbreuk is op de militaire tucht dan een desertie door een lid van het lager kader. Zowel de verantwoordelijkheden verbonden aan het statuut van officier, als de gevolgen van een desertie voor de Krijgsmacht, vereisen dan ook dat de strafrechtelijke sanctie wegens desertie door een officier minstens even zwaar is als de sanctie
sous-officier, brigadier ou soldat. Pour cette raison, le Code pénal wegens desertie door een onderofficier, een brigadier of een soldaat.
militaire aggrave systématiquement les peines prévues pour les Het Militair Strafwetboek verzwaart daarom systematisch de straffen
infractions lorsque celles-ci sont commises par des officiers. voor misdrijven wanneer zij door officieren worden gepleegd.
Il faut en conclure que la discrimination qui existe actuellement Hieruit dient te worden besloten dat de discriminatie die op dit
entre les statuts pénaux de ces deux catégories de militaires ne ogenblik bestaat tussen de strafrechtelijke statuten van die twee
saurait être justifiée par un ou plusieurs critères objectifs categorieën van militairen niet kan worden gerechtvaardigd door één of
inhérents à la spécificité des statuts respectifs de ces deux meer objectieve criteria die inherent zijn aan de specificiteit van de
catégories de personnes. respectieve statuten van die twee categorieën van personen.
En faisant en sorte qu'il soit impossible pour le juge pénal Door het voor de strafrechter onmogelijk te maken uitstel te verlenen
d'accorder un sursis pour la privation du grade, l'article 8 du Code voor de beroving van graad is artikel 8 van het Militair Strafwetboek
pénal militaire est de nature à entraîner, pour les sous-officiers, van die aard dat het voor de veroordeelde onderofficieren, brigadiers
brigadiers et caporaux condamnés, des sanctions disproportionnées à la en korporaals onevenredige sancties kan meebrengen, gelet op de ernst
gravité de l'infraction commise. Il n'est pas du tout équitable que van het gepleegde misdrijf. Het is allesbehalve billijk dat iemand die
quelqu'un qui a accompli valablement une carrière presque complète op behoorlijke wijze een zo goed als volledige loopbaan bij de
dans les forces armées perde en pratique son emploi ainsi que ses Krijgsmacht heeft gepresteerd, door een eventueel uitzonderlijke
droits à la pension, suite à une absence du service peut-être afwezigheid uit de dienst, in de praktijk zijn betrekking verliest
exceptionnelle. Cela est d'autant plus flagrant lorsque la peine alsook zijn recht op pensioen. Dit is des te flagranter, wanneer de
d'emprisonnement militaire n'est prononcée que de manière militaire gevangenisstraf enkel voorwaardelijk wordt uitgesproken.
conditionnelle. L'article 34 du Code de procédure pénale militaire Artikel 34 van het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger stelt
énonce en effet explicitement qu'en cas d'emprisonnement militaire immers uitdrukkelijk dat in geval van militaire gevangenisstraf met
avec sursis, la condamnation emporte malgré tout la privation du uitstel, de veroordeling toch de beroving van de graad tot gevolg
grade. Chaque chef de corps peut proposer le retrait définitif heeft. Elke korpschef kan de definitieve ambtsontheffing voorstellen
d'emploi pour un sous-officier du cadre actif qui a été privé de son voor een onderofficier van het actief kader die van zijn graad werd
grade. Dans ce cas, le militaire peut perdre son droit à la pension beroofd. In dat geval kan de militair zijn recht op pensioen
comme le prévoient les lois coordonnées sur les pensions militaires. verliezen, zoals bepaald door de gecoördineerde wetten betreffende de
militaire pensioenen.
A.1.2. La question préjudicielle repose en fait sur la circonstance A.1.2. De prejudiciële vraag berust in feite op de omstandigheid dat
que la privation du grade prévue à l'article 8 du Code pénal militaire ne doit pas être considérée comme une peine susceptible d'être prononcée avec sursis, mais comme la conséquence automatique d'une condamnation. Il est toutefois également possible de considérer la privation du grade comme une peine complémentaire. La privation du grade constituant une aggravation d'une peine principale, cette sanction doit être considérée comme une peine complémentaire, bien qu'elle soit prononcée de manière obligatoire et automatique. Elle doit être vue comme une sanction imposée par le juge, conformément à la loi, à une personne reconnue coupable d'un fait qualifié d'infraction. L'article de beroving van de graad, waarin artikel 8 van het Militair Strafwetboek voorziet, niet beschouwd moet worden als een straf, die met uitstel kan worden uitgesproken, maar als een automatisch gevolg van een veroordeling. Het is echter ook mogelijk de beroving van graad als een bijkomende straf te beschouwen. Daar de beroving van graad een verzwaring uitmaakt van een hoofdstraf, dient die sanctie, alhoewel ze verplicht en automatisch wordt uitgesproken, als een bijkomende straf te worden beschouwd. De beroving van graad moet worden gezien als een sanctie door de rechter overeenkomstig de wet opgelegd aan een persoon die schuldig wordt geacht aan een feit dat als misdrijf wordt
8 de la loi du 29 juin 1964 dispose qu'il peut être sursis à gekwalificeerd. Artikel 8 van de wet van 29 juni 1964 bepaalt dat het
uitstel afzonderlijk kan worden
toegekend bij de tenuitvoerlegging hetzij van het vonnis of het
l'exécution, soit du jugement ou de l'arrêt, soit de tout ou partie de arrest, hetzij van de hoofdstraffen of vervangende straffen, dan wel
la peine principale ou subsidiaire. L'article 34, dernier alinéa, du van een gedeelte ervan. Artikel 34, laatste lid, van het Wetboek van
Code de procédure pénale militaire ne contredit nullement cette Strafrechtspleging voor het leger spreekt die wetsbepaling geenszins
disposition législative. Dans la jurisprudence ancienne de la Cour tegen. In oude rechtspraak van het Militair Gerechtshof zelf werd
militaire elle-même, il est dit que la privation du grade constitue gesteld dat de beroving van de graad een straf is die als dusdanig
une peine qui, en tant que telle, est susceptible de sursis. Le droit voor uitstel in aanmerking komt. Het recht van genade kan slechts op
de grâce ne peut s'appliquer qu'à des peines, à l'exclusion de toute straffen worden toegepast, met uitsluiting van elke andere sanctie.
autre sanction. Un arrêté royal de grâce du 26 février 1980 a accordé Een koninklijk genadebesluit van 26 februari 1980 kende uitstel toe
un sursis pour ce qui concerne la privation du grade. wat de beroving van graad betreft.
A.1.3. Etant donné que la privation du grade prévue à l'article 8 du A.1.3. Daar de beroving van de graad, waarin artikel 8 van het
Code pénal militaire doit être considérée comme une sanction pénale, Militair Strafwetboek voorziet, als een strafrechtelijke sanctie dient
il est possible de surseoir à son exécution de la même manière que te worden beschouwd, is ze voor uitstel vatbaar, op dezelfde wijze als
pour la destitution prévue à l'article 6 du même Code. Ces de afzetting, waarin artikel 6 van het Militair Strafwetboek voorziet.
dispositions n'engendrent par conséquent aucune discrimination pour ce Die bepalingen veroorzaken bijgevolg geen enkele discriminatie wat de
qui concerne les sanctions applicables en cas de désertion d'un sanctie betreft die van toepassing is in geval van desertie door een
officier, d'une part, et d'un sous-officier, d'un brigadier ou d'un officier, enerzijds, en door een onderofficier, een brigadier of een
caporal, d'autre part. Les articles 10 et 11 de la Constitution ne korporaal, anderzijds. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn niet
sont pas violés. geschonden.
Mémoire du Conseil des ministres Memorie van de Ministerraad
A.2.1. La différence de traitement évoquée dans la question A.2.1. Het onderscheid in behandeling dat in de prejudiciële vraag aan
préjudicielle résulte d'une interprétation donnée par la Cour de orde is, is gesteund op een interpretatie die het Militair
militaire à la lecture conjointe de l'article 20, 2, de la loi du 29 Gerechtshof heeft gegeven aan artikel 20, 2, van de wet van 29 juni
juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la probation et de 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie juncto
l'article 34 du Code de procédure pénale militaire. La légalité de artikel 34 van het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger. Die
cette interprétation n'a jamais été contrôlée par la Cour de interpretatie is nooit op haar wettigheid getoetst door het Hof van
cassation. Cassatie.
Die rechtspraak van het Militair Gerechtshof is niet in
Cette jurisprudence de la Cour militaire n'est conforme ni à l'esprit overeenstemming met de geest en de draagwijdte van artikel 20, 2, van
ni à la portée de l'article 20, 2, de la loi du 29 juin 1964. Dans une de wet van 29 juni 1964. In een interpretatie die daarmee in
interprétation conforme à ceux-ci, il n'existe pas de différence de overeenstemming is, is er geen verschil in behandeling en kan er geen
traitement et il ne saurait être question d'une violation des articles 10 et 11 de la Constitution. sprake zijn van de schending van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet.
L'article 34 du Code de procédure pénale militaire y a été inséré, Artikel 34 van het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger werd
dans sa version actuelle, par l'arrêté-loi du 14 septembre 1918. Il a in zijn huidige versie ingevoerd door de besluitwet van 14 september
encore été remplacé par la loi du 24 juillet 1923, mais uniquement 1918. Het werd nog vervangen door de wet van 24 juli 1923, doch
pour remplacer la peine de l'incorporation dans une compagnie de uitsluitend om de straf van de inlijving in een boetecompagnie te
correction par la peine de l'emprisonnement militaire. vervangen door de militaire gevangenisstraf.
L'arrêté-loi du 14 septembre 1918 a donné aux juridictions militaires De besluitwet van 14 september 1918 gaf de militaire rechtscolleges
de plus amples possibilités pour prononcer des peines conditionnelles. ruimere mogelijkheden om voorwaardelijke straffen uit te spreken. Er
Il a toutefois été explicitement interdit d'accorder le bénéfice du werd evenwel een uitdrukkelijk verbod opgelegd om de officieren die
sursis aux officiers condamnés à la destitution. Dans le même sens, il tot afzetting worden veroordeeld het voordeel van het uitstel te
a également été confirmé, en ce qui concerne les sous-officiers, que verlenen. In dezelfde zin werd ook voor de onderofficieren bevestigd
l'incorporation dans une compagnie de correction (actuellement dat de inlijving in een boetecompagnie (thans militaire
l'emprisonnement militaire) emporte automatiquement la privation du gevangenisstraf) automatisch de beroving van graad met zich meebrengt,
grade et que le sursis dont est assortie la condamnation n'y change en dat de veroordeling met uitstel hieraan geen afbreuk doet. In het
rien. Ceci est justifié, dans le rapport au Roi, par la circonstance verslag aan de Koning wordt zulks verantwoord door de omstandigheid
que l'officier ou le sous-officier concerné ne possède plus l'autorité dat bedoelde officier of onderofficier het moreel gezag ontbeert dat
morale indispensable au commandement. onmisbaar is voor het voeren van het bevel.
La loi du 29 juin 1964 est applicable aux juridictions militaires. Son De wet van 29 juni 1964 is van toepassing op de militaire
article 20, 2, dispose expressément que la condamnation avec sursis rechtscolleges. Artikel 20, 2, van de wet bepaalt uitdrukkelijk dat de
est applicable à toutes les peines qui, avant l'entrée en vigueur de veroordeling met uitstel van toepassing is op de straffen die, vóór de
cette loi, ne pouvaient, en vertu de lois particulières, être inwerkingtreding van de wet, krachtens bijzondere wetten niet met
prononcées avec sursis, à l'exception d'une série de cas qu'il uitstel mochten worden uitgesproken, behalve in een reeks in het
énumère. L'article 34 du Code de procédure pénale militaire n'a pas artikel opgesomde gevallen. Artikel 34 van het Wetboek van
été repris dans cette énumération, en sorte que les peines qui, en Strafrechtspleging voor het leger werd niet in die opsomming
vertu de ce dernier article, ne pouvaient être prononcées avec sursis opgenomen, zodat de straffen die volgens dit laatste artikel niet met
peuvent désormais être assorties de cette mesure. uitstel mochten worden uitgesproken, dat thans wel kunnen.
L'arrêté-loi de 1918 prévoyait expressément de traiter de la même De besluitwet van 1918 regelde uitdrukkelijk de gelijkschakeling van
manière les officiers et les sous-officiers, partant de la de officieren en de onderofficieren, uitgaande van de vaststelling dat
constatation que tant les officiers que les sous-officiers ne
possèdent plus l'autorité morale indispensable au commandement
lorsqu'ils encourent la peine de la destitution, pour les premiers, ou zowel officieren als onderofficieren het moreel gezag zouden ontberen
celle de l'incorporation dans une compagnie de correction bij het voeren van het bevel, wanneer zij de straf oplopen van
(actuellement l'emprisonnement militaire), pour les seconds. En ne afzetting, respectievelijk inlijving in een boetecompagnie (thans
mentionnant pas l'article 34 du Code de procédure pénale militaire militaire gevangenisstraf). Door het niet opnemen van artikel 34 van
dans la liste des exceptions prévues à l'article 20, 2, le législateur het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger in de lijst van
de 1964 a indiqué que cet argument concernant le manque d'autorité uitzonderingen in artikel 20, 2, heeft de wetgever van 1964 te kennen
gegeven dat dit argument betreffende het missen van gezag, niet meer
n'était plus admis. L'article 20, 2, de la loi de 1964 a implicitement wordt aanvaard. Artikel 20, 2, van de wet van 1964 heeft impliciet het
modifié l'alinéa 5 de l'article 34 du Code précité. La privation du vijfde lid van artikel 34 van vermeld Wetboek gewijzigd. De beroving
grade, comme conséquence de la condamnation à un emprisonnement van graad als gevolg van de veroordeling tot een militaire
militaire, peut également être prononcée avec sursis. gevangenisstraf kan ook met uitstel worden uitgesproken.
A.2.2. L'interprétation de la Cour militaire se fonde sur la A.2.2. De interpretatie van het Militair Gerechtshof gaat uit van een
distinction rigoureuse entre la destitution avec privation de grade de strikte opdeling tussen de afzetting met beroving van graad van de
l'officier, au titre de peine, et la privation de grade du officier als straf en de beroving van graad van de onderofficier als
sous-officier, comme conséquence de la peine. Il résulte cependant de gevolg van de straf. Uit het geheel van de bepalingen van het Militair
l'ensemble des dispositions du Code pénal militaire et de la Strafwetboek en uit de rechtspraak van het Hof van Cassatie volgt
jurisprudence de la Cour de cassation que cette distinction ne doit evenwel dat die opdeling niet zo strikt dient te worden opgevat. Er is
pas être envisagée d'une manière aussi stricte. Il existe une marge ruimte voor de grondwetsconforme interpretatie dat de beroving van
pour une interprétation conforme à la Constitution, selon laquelle la
privation du grade résultant de la condamnation à un emprisonnement graad als gevolg van de veroordeling tot een militaire gevangenisstraf
militaire peut également être prononcée avec sursis. ook met uitstel kan worden uitgesproken.
La Cour de cassation a confirmé, dans son arrêt du 1er mars 1937 Het Hof van Cassatie bevestigde in zijn arrest van 1 maart 1937 (Pas.,
(Pas., 1937, I, 75), sa jurisprudence antérieure selon laquelle, en 1937, I, 75) zijn eerdere rechtspraak dat bij de veroordeling tot de
cas de condamnation à un emprisonnement militaire, la mention de la militaire gevangenisstraf, de vermelding van de beroving van graad
privation du grade est purement facultative, étant donné que cette
privation du grade découle de la condamnation elle-même. La privation louter facultatief is, nu die beroving van graad uit de veroordeling
du grade est contenue dans la définition de la peine d'emprisonnement zelf volgt. De beroving van graad is in de definitie van de militaire
militaire. gevangenisstraf vervat.
Ceci n'est pas en contradiction avec l'article 8 du Code pénal Dit is niet in tegenspraak met artikel 8 van het Militair
militaire. Cet article doit être lu en combinaison avec les autres Strafwetboek. Dat artikel moet in samenhang met de andere artikelen
articles du chapitre Ier de ce Code, et notamment les articles 5 et 6. van hoofdstuk I, inzonderheid de artikelen 5 en 6, worden gelezen. Er
Il n'est pas contesté que la privation du grade évoquée à l'alinéa 2 wordt niet betwist dat de beroving van graad in het tweede lid van de
des articles 5 et 6 constitue un élément de la définition de la peine artikelen 5 en 6 een element uitmaakt van de definitie van de straf
de destitution. L'alinéa 2 de l'article 8 est rédigé de manière van afzetting. Het tweede lid van artikel 8 is op soortgelijke wijze
similaire. Le contenu juridique ne doit dès lors pas être différent. opgesteld. De juridische inhoud hoeft dan ook niet te verschillen.
A.2.3. Il appert de l'ensemble des dispositions du Code pénal A.2.3. Uit het geheel van de bepalingen van het Militair Strafwetboek
militaire et de la jurisprudence de la Cour de cassation qu'il existe en de rechtspraak van het Hof van Cassatie blijkt dat er ruimte
une marge pour affirmer que la privation du grade est implicitement bestaat voor de stelling dat de beroving van graad impliciet in de
contenue dans la peine d'emprisonnement militaire applicable aux militaire gevangenisstraf voor onderofficieren is vervat. De
sous-officiers. L'arrêté-loi de 1918 empêchait que les sous-officiers besluitwet van 1918 belette dat de onderofficieren die met uitstel
qui étaient condamnés avec sursis à l'incorporation dans une compagnie
de correction (emprisonnement militaire) continuassent d'assurer le werden veroordeeld tot de inlijving in een boetecompagnie (militaire
commandement qui correspondait à leur grade. Ils ont malgré tout été gevangenisstraf) verder het bevel zouden voeren dat met hun graad
privés de leur grade, de la même manière que les officiers ne overeenstemde. Zij werden toch van hun graad beroofd, net zoals de
pouvaient être condamnés avec sursis à la peine de la destitution. Le officieren niet met uitstel tot de straf van afzetting konden worden
législateur de 1964 n'entendait pas modifier ce traitement égal des veroordeeld. De wetgever van 1964 heeft in die gelijkschakeling tussen
sous-officiers et des officiers. La suppression de l'interdiction du onderofficieren en officieren geen wijzigingen willen aanbrengen. De
sursis s'applique donc aussi bien aux sous-officiers qu'aux officiers. afschaffing van het verbod op uitstel is dan ook zowel van toepassing
La différence de traitement dénoncée n'existe pas. Les articles 10 et op de onderofficieren als op de officieren. Het aangevoerde
11 de la Constitution ne sont pas violés. Mémoire en intervention de l'a.s.b.l. Syndicat national des militaires A.3. L'a.s.b.l. Syndicat national des militaires est une association syndicale reconnue par arrêté royal du 27 février 1985. L'article 6 de ses statuts dispose que « l'association a pour objectif de promouvoir et de défendre auprès des organes compétents les intérêts professionnels, juridiques, matériels, sociaux et moraux des membres qu'elle représente ». Eu égard tant à la formulation particulière de la question onderscheid in behandeling bestaat niet. De artikelen 10 en 11 van de Grondwet zijn niet geschonden. Memorie van tussenkomst van de v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen A.3. De v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen is een bij koninklijk besluit van 27 februari 1985 erkende vakvereniging. Artikel 6 van haar statuten bepaalt dat de vereniging tot doel heeft de professionele, juridische, materiële, sociale en morele belangen van de leden die ze vertegenwoordigt te bevorderen en te verdedigen bij de bevoegde organen. Gelet op zowel de bijzondere formulering van de prejudiciële vraag als
préjudicielle qu'à l'intérêt de la réponse apportée par la Cour, het belang van het antwoord van het Hof, meent de vereniging zonder
l'association sans but lucratif estime avoir un intérêt à la cause et winstoogmerk belang te hebben bij de zaak en richt zij overeenkomstig
adresse un mémoire à la Cour, en qualité de partie intervenante, de beslissing van haar raad van bestuur van 18 december 1996 een
conformément à la décision de son conseil d'administration du 18 memorie tot het Hof in de hoedanigheid van tussenkomende partij.
décembre 1996.
B B
Quant à la recevabilité de l'intervention de l'a.s.b.l. Syndicat Ten aanzien van de ontvankelijkheid van de tussenkomst van de v.z.w.
national des militaires Nationaal Syndicaat der Militairen
B.1.1. L'a.s.b.l. Syndicat national des militaires a introduit un B.1.1. De v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen heeft een memorie
mémoire en intervention. Cette association sans but lucratif estime van tussenkomst ingediend. De vereniging zonder winstoogmerk meent dat
avoir un intérêt à la cause, compte tenu à la fois de la formulation zij belang heeft bij de zaak, gelet zowel op de bijzondere formulering
particulière de la question préjudicielle et de l'intérêt de la van de prejudiciële vraag als op het belang van het antwoord van het
réponse de la Cour. Hof.
B.1.2. La loi spéciale du 6 janvier 1989 sur la Cour d'arbitrage a B.1.2. De bijzondere wet van 6 januari 1989 op het Arbitragehof heeft
réglé l'intervention volontaire d'un tiers dans la procédure relative de vrijwillige tussenkomst van een derde in de rechtspleging met
à une question préjudicielle. Seule une personne répondant aux deux betrekking tot een prejudiciële vraag geregeld. Enkel een persoon die
conditions prescrites par l'article 87, 1er, peut, en pareil cas, être réputée partie à une question préjudicielle pendante devant la Cour. Cette personne doit : justifier d'un intérêt dans la cause soumise à la juridiction qui a ordonné le renvoi et avoir adressé un mémoire à la Cour dans le délai prescrit. B.1.3. Le mémoire en intervention et le mémoire en réponse de l'a.s.b.l. Syndicat national des militaires, qui n'est pas partie à la cause mue devant le juge a quo et ne justifie pas non plus d'un intérêt dans cette affaire, ne sont pas recevables. Quant au fond voldoet aan beide voorwaarden voorgeschreven bij artikel 87, 1, kan in voornoemd geval worden geacht partij te zijn bij een prejudiciële vraag die voor het Hof aanhangig is. Die persoon moet : van een belang in de zaak onderworpen aan het verwijzende rechtscollege doen blijken en binnen de voorgeschreven termijn een memorie aan het Hof hebben gericht. B.1.3. De memorie van tussenkomst en de memorie van antwoord van de v.z.w. Nationaal Syndicaat der Militairen, die geen partij is in de zaak voor de verwijzende rechter en evenmin doet blijken van een belang in die zaak, zijn niet ontvankelijk. Ten gronde
B.2. Il ressort de la décision de renvoi et des mémoires des parties B.2. Uit de verwijzingsbeslissing en de memories van partijen blijkt
que les dispositions sur lesquelles porte la question préjudicielle dat de bepalingen die het voorwerp zijn van de prejudiciële vraag voor
sont susceptibles d'interprétations différentes. verschillende interpretaties vatbaar zijn.
B.3.1. Selon l'interprétation mentionnée par le juge a quo, la B.3.1. Volgens de interpretatie waarvan de verwijzende rechter gewag
privation du grade qui résulte de la condamnation à l'emprisonnement maakt, zou de beroving van graad die volgt uit het opleggen van
militaire ne serait pas une peine séparée, mais la conséquence militaire gevangenisstraf geen afzonderlijke straf zijn, maar een
automatique d'une condamnation à l'emprisonnement militaire, de sorte automatisch gevolg van het uitspreken van een militaire
que la loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la gevangenisstraf, zodat de wet van 29 juni 1964 betreffende de
probation ne trouverait pas à s'appliquer à cette privation du grade. opschorting, het uitstel en de probatie niet van toepassing zou zijn
Cette interprétation a pour conséquence qu'il existe concrètement, en op die beroving van graad. Die interpretatie heeft tot gevolg dat wat de beroving van graad
ce qui concerne la privation du grade, une différence de traitement betreft een feitelijk verschil in behandeling ontstaat tussen,
entre les sous-officiers, caporaux et brigadiers, d'une part, et les enerzijds, onderofficieren, korporaals en brigadiers en, anderzijds,
officiers, d'autre part, lorsqu'ils sont condamnés pour désertion. officieren, wanneer zij veroordeeld worden wegens desertie.
Conformément aux articles 46 et 47 du Code pénal militaire, les Overeenkomstig de artikelen 46 en 47 van het Militair Strafwetboek
sous-officiers, caporaux et brigadiers sont, en pareil cas, punis de worden onderofficieren, korporaals en brigadiers in een dergelijk
l'emprisonnement militaire. Ceci a pour conséquence, si l'on suit geval bestraft met de militaire gevangenisstraf. Zulks brengt in
l'interprétation précitée, que les intéressés sont privés de leur voormelde interpretatie mee dat betrokkenen van hun graad worden
grade, même si le sursis de l'exécution est accordé en ce qui concerne beroofd, ook al wordt voor de militaire gevangenisstraf uitstel van de
la peine d'emprisonnement militaire. En vertu des articles 43 et 44 du tenuitvoerlegging verleend. Krachtens de artikelen 43 en 44 van het
Code pénal militaire, les officiers, en cas de désertion, sont punis Militair Strafwetboek worden officieren in geval van desertie met
de la destitution. Aux termes de l'article 6 du Code pénal militaire, afzetting gestraft. Luidens artikel 6 van het Militair Strafwetboek
la peine de la destitution a pour effet de priver le condamné de son heeft de straf van de afzetting tot gevolg dat de veroordeelde beroofd
grade et du droit d'en porter les insignes et l'uniforme. Lorsque la wordt van zijn graad en van het recht om er de kentekenen en het
peine de la destitution est prononcée avec sursis de l'exécution, ceci a pour effet que la privation du grade demeure sans conséquence et que l'officier conserve son grade aussi longtemps que le sursis n'est pas supprimé. B.3.2. Les règles constitutionnelles de l'égalité et de la non-discrimination n'excluent pas qu'une différence de traitement soit établie entre des catégories de personnes, pour autant qu'elle repose sur un critère objectif et qu'elle soit raisonnablement justifiée. L'existence d'une telle justification doit s'apprécier en tenant compte du but et des effets de la mesure critiquée ainsi que de la nature des principes en cause; le principe d'égalité est violé lorsqu'il est établi qu'il n'existe pas de rapport raisonnable de proportionnalité entre les moyens employés et le but visé. B.3.3. Bien qu'il soit objectif, le critère de distinction n'est, en l'espèce, pas raisonnablement justifié. Alors que le Code pénal militaire prévoit généralement pour des délits similaires des sanctions plus sévères pour les officiers que pour les membres du cadre subalterne, parce qu'une atteinte portée aux règlements militaires par des officiers est considérée comme étant plus grave que des infractions similaires commises par des membres du cadre subalterne, l'interprétation susmentionnée a pour effet que les conséquences de la condamnation pour désertion sont considérablement plus lourdes pour les membres du cadre subalterne que pour les officiers, dès lors qu'aucun sursis de l'exécution ne peut leur être accordé pour la privation du grade. Les conséquences de la privation du grade sont manifestement disproportionnées à l'objectif poursuivi par la loi pénale, depuis la uniform van te dragen. Wanneer de straf van de afzetting met uitstel van de tenuitvoerlegging wordt uitgesproken, heeft zulks tot gevolg dat de beroving van graad geen uitwerking heeft en de officier zijn graad behoudt zolang het uitstel niet vervalt. B.3.2. De grondwettelijke regels van de gelijkheid en de niet-discriminatie sluiten niet uit dat een verschil in behandeling tussen categorieën van personen wordt ingesteld, voor zover dat verschil op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is. Het bestaan van een dergelijke verantwoording moet worden beoordeeld rekening houdend met het doel en de gevolgen van de betwiste maatregel en met de aard van de ter zake geldende beginselen; het gelijkheidsbeginsel is geschonden wanneer vaststaat dat er geen redelijk verband van evenredigheid bestaat tussen de aangewende middelen en het beoogde doel. B.3.3. Het criterium van onderscheid, hoewel objectief, is te dezen in redelijkheid niet verantwoord. Terwijl het Militair Strafwetboek doorgaans voor soortgelijke misdrijven in strengere sancties voorziet voor de officieren dan voor leden van het lager kader, omdat een inbreuk op de militaire regelgeving door officieren gepleegd zwaarwichtiger wordt geacht dan soortgelijke inbreuken door leden van het lager kader gepleegd, leidt voormelde interpretatie ertoe dat de gevolgen van een veroordeling wegens desertie aanzienlijk zwaarder zijn voor de leden van het lager kader dan voor de officieren, nu hun geen uitstel van tenuitvoerlegging kan worden verleend voor de beroving van graad. De gevolgen van de beroving van graad zijn kennelijk onevenredig met
loi du 29 juin 1964 concernant la suspension, le sursis et la de door de strafwet sinds de wet van 29 juni 1964 betreffende de
opschorting, het uitstel en de probatie beoogde doelstelling in de
probation, dans les cas où la peine d'emprisonnement militaire est gevallen waarin de militaire gevangenisstraf met uitstel wordt
prononcée avec sursis. uitgesproken.
B.3.4. L'article 8 du Code pénal militaire viole les articles 10 et 11 B.3.4. Artikel 8 van het Militair Strafwetboek schendt de artikelen 10
de la Constitution s'il doit être interprété en ce sens que la en 11 van de Grondwet, indien het zo moet worden begrepen dat de
privation du grade ne peut, s'agissant de sous-officiers, caporaux et beroving van graad ten aanzien van onderofficieren, korporaals en
brigadiers condamnés pour désertion, être assortie du sursis de brigadiers die wegens desertie worden veroordeeld, niet kan worden
l'exécution, même lorsque ce sursis est accordé pour la peine uitgesproken met uitstel van tenuitvoerlegging, ook al wordt voor de
d'emprisonnement militaire. militaire gevangenisstraf uitstel van tenuitvoerlegging verleend.
B.4.1. La Cour constate toutefois qu'une autre interprétation peut B.4.1. Het Hof stelt evenwel vast dat een andere interpretatie van
être donnée à l'article 8, alinéa 2, du Code pénal militaire. Selon artikel 8, tweede lid, van het Militair Strafwetboek mogelijk is. In
cette interprétation, la privation du grade visée dans cet article est die interpretatie is de in die bepaling bedoelde beroving van graad
contenue dans la peine d'emprisonnement militaire et fait partie de vervat in de veroordeling tot militaire gevangenisstraf en maakt zij
cette peine. Etant donné que, dans cette interprétation, la privation deel uit van die straf. Nu de beroving van graad in die interpretatie
du grade n'est pas séparable de la peine infligée mais qu'elle en fait niet afscheidbaar is van de opgelegde straf maar ervan deel uitmaakt,
partie, le sursis de l'exécution éventuellement accordé s'applique geldt het eventueel toegekende uitstel van uitvoering thans voor die
alors à l'ensemble de cette peine sans que la privation du grade en straf in haar geheel zonder dat de beroving van graad daarvan is
soit exclue. uitgesloten.
B.4.2. L'exception formulée à l'article 34, dernier alinéa, du Code de B.4.2. De uitzondering die is geformuleerd in artikel 34, laatste lid,
procédure pénale militaire n'y fait pas obstacle. Cette disposition a van het Wetboek van Strafrechtspleging voor het leger staat daaraan
en effet été instaurée par la loi du 24 juillet 1923, donc niet in de weg. Die bepaling werd immers ingevoerd door de wet van 24
antérieurement à la loi du 29 juin 1964 qui dispose en son article 20, juli 1923, dus vóór de wet van 29 juni 1964, die in zijn artikel 20,
2, que la condamnation avec sursis est applicable à toutes les peines 2, bepaalt dat de veroordeling met uitstel van toepassing is op al de
qui, avant l'entrée en vigueur de cette loi, ne pouvaient, en vertu de straffen die vóór de inwerkingtreding van die wet krachtens bijzondere
lois particulières, être prononcées avec sursis, à l'exception d'un wetten niet met uitstel mochten worden uitgesproken, met uitzondering
certain nombre de peines que cet article énumère sans mentionner la van een aantal opgesomde straffen waarin de militaire gevangenisstraf
peine d'emprisonnement militaire avec privation du grade. met beroving van graad niet is vermeld.
B.4.3. Si l'on suit cette interprétation, il n'existe, pour B.4.3. In die interpretatie is er ten aanzien van de toepassing van
l'application de l'article 8 de la loi du 29 juin 1964 concernant la artikel 8 van de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het
suspension, le sursis et la probation, aucune différence de uitstel en de probatie op de beroving van graad geen verschil in
traitement, s'agissant de la privation du grade, entre les behandeling tussen wegens desertie veroordeelde onderofficieren,
sous-officiers, caporaux et brigadiers condamnés pour désertion, d'une korporaals en brigadiers aan de ene kant en officieren aan de andere
part, et les officiers condamnés pour ce même fait, d'autre part. Dans
cette interprétation, l'article 8, alinéa 2, du Code pénal militaire kant. In die interpretatie schendt artikel 8, tweede lid, van het
ne viole pas les articles 10 et 11 de la Constitution. Militair Strafwetboek, de artikelen 10 en 11 van de Grondwet niet.
Par ces motifs, Om die redenen,
la Cour het Hof
dit pour droit : zegt voor recht :
L'article 8 du Code pénal militaire viole les articles 10 et 11 de la Artikel 8 van het Militair Strafwetboek schendt de artikelen 10 en 11
Constitution s'il est interprété en ce sens qu'il n'est pas sursis à van de Grondwet, indien het aldus wordt geïnterpreteerd dat de
l'exécution de la privation du grade qui est la conséquence de la uitvoering van beroving van graad die het gevolg is van de militaire
peine d'emprisonnement militaire infligée aux sous-officiers, caporaux gevangenisstraf die wordt opgelegd aan onderofficieren, korporaals en
et brigadiers condamnés pour désertion, lorsque le sursis à brigadiers die wegens desertie worden veroordeeld, niet wordt
l'exécution de la peine est prononcé. uitgesteld wanneer uitstel van uitvoering van de straf is gelast.
L'article 8 du Code pénal militaire ne viole pas les articles 10 et 11 Artikel 8 van het Militair Strafwetboek schendt de artikelen 10 en 11
de la Constitution s'il est interprété en ce sens qu'il est sursis à van de Grondwet niet, indien het aldus wordt geïnterpreteerd dat de
l'exécution de la privation du grade qui est la conséquence de la uitvoering van de beroving van graad die het gevolg is van de
peine d'emprisonnement militaire infligée aux sous-officiers, caporaux militaire gevangenisstraf die wordt opgelegd aan onderofficieren,
et brigadiers condamnés pour désertion, lorsque le sursis à korporaals en brigadiers die wegens desertie worden veroordeeld, wordt
l'exécution de la peine est prononcé. uitgesteld wanneer uitstel van uitvoering van de straf is gelast.
Ainsi prononcé en langue néerlandaise et en langue française, Aldus uitgesproken in het Nederlands en het Frans, overeenkomstig
conformément à l'article 65 de la loi spéciale du 6 janvier 1989 sur artikel 65 van de bijzondere wet van 6 januari 1989 op het
la Cour d'arbitrage, à l'audience publique du 21 mai 1997. Arbitragehof, op de openbare terechtzitting van 21 mei 1997.
Le greffier f.f., Le président, De wnd. griffier, De voorzitter,
R. Moerenhout. L. De Grève. R. Moerenhout. L. De Grève.
^